شیوه ترکیبی در آموزش؛ راهکاری مناسب در دوران کرونا

به گزارش مجله خبری نگاربا شیوع ویروس کرونا در دنیا، جوامع با محدودیت‌های فراوانی مواجه شد که یکی از آن ها، محدودیت در برگزاری اجتماعات به ویژه اجتماعات مربوط به امور آموزشی همچون کلاس درس بود. بعد از گذشت حدود ۲ سال از آمدن کرونا به کشورمان شاهد آن هستیم که برخی حوزه‌های مختلف، دستخوش آسیب‌ها و تغییرات جبران ناپذیری شده‌اند که یکی از مهمترین آن‌ها حوزه آموزش است؛ چرا که در نخستین گام، آموزش حضوری که سالیان سال شکل غالب آموزش بود، متوقف و به جای آن آموزش مجازی متداول شد. هر چند در این مدت برقراری آموزش مجازی نوعی دستاورد برای جوامع شناخته می‌شد، اما با این حال بسیاری از کارشناسان و متخصصان برای این نوع آموزش، خصوصا برای برخی رده‌های سنی نظیر کودکان معایبی قایل هستند که توجه به آن‌ها و تلاش برای رفع آن‌ها از سوی مسوولان، لازم و ضروری است.

آموزش حضوری به کلیه فعالیت‌هایی گفته می‌شودکه از سوی مدرس به منظور آسان نمودن یادگیری با نگاه فردی به آموزش ویادگیری طرح ریزی می‌شود و بین مدرس و یک یا چند فراگیر به صورت کنش متقابل جریان می‌یابد. یکی دیگر از روش‌های آموزشی که در طی چند سال اخیر هم زمان با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات درآموزش‌های رسمی و غیر رسمی عنوان گردیده و سعی بر جایگزینی آموزش سنتی با آن است، آموزش مجازی می‌باشد. شعار شیوه آموزش مجازی این است: " می‌بایستی آموزش را نزد افراد ببریم نه افراد را نزد آموزش، با نگاه اجتماعی به آموزش و یادگیری، سازماندهی شبکه‌ای و تاکید بر مشارکت“. نوع سوم آموزش، ترکیبی است. آموزش ترکیبی؛ ترکیب متفکرانه تجارب یادگیری حضوری و مجازی است. اصل اساسی این رویکرد این است که ارتباطات شفاهی حضوری و ارتباطات نوشتاری مجازی را به طرز مناسبی تلفیق نماید، به طوریکه نقاط قوت هریک از آن‌ها دردرون یک تجربه یادگیری اکتشافی مناسب با زمینه و اهداف مورد نظر آموزشی، ترکیب شوند. [۱]اهمیت پرداختن به بهترین نحوه آموزش در دوران کرونا و واکاوی ابعاد آن، سبب شد با "نسیم السادات محبوبی شریعت پناهی" مدرس و پژوهشگر به گفتگو بنشیند که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید:

فواید آموزش حضوری

شریعت پناهی پیرامون اهمیت و ضرورت آموزش حضوری گفت: آموزش حضوری، در حقیقت نظام آموزشی است که در آن برنامه‌ها و فعالیت‌های آموزشی به صورت حضوری و در مکان و زمان مشخصی برگزار می‌شود و مدرس در یک زمان و مکان مشخص به امر آموزش می‌پردازد. هرچند که از این نظام به عنوان نظام آموزش سنتی در مجامع علمی یاد می‌شود، اما در نگاه اول نسبت به آموزش غیرحضوری هزینه‌های بیشتری اعم از هزینه رفت و آمد، زمانی که فرد برای حضور در کلاس و برگشت از آن از دست می‌دهد و هزینه‌های نگهداشت مکان آموزش و ... را در برمی‌گیرد. اما فواید این نظام هم کم نیست. جامعه پذیری و اجتماعی شدن، آموختن قواعد تعاملات اجتماعی، یادگیری فعالیت‌های گروهی، پذیرش مسوولیت در جمع و داوطلب شدن و ایجاد فرصت‌های سرگرمی و فراغتی در کنار آموزش از فواید آموزش حضوری است.

آموزش مجازی و معایب آن

محبوبی شریعت پناهی در خصوص آموزش مجازی و معایب آن گفت: مهمترین مساله اختلال در جامعه پذیری کودکان و نوجوانان است. کودک و نوجوان بدون حضور در مدرسه، در امر اجتماعی شدن با مشکل مواجه می‌شود. رفتار‌های فردی و جمعی کودک در فضای مدرسه امکان یادگیری تعاملات را برای کودک فراهم می‌کند. کودکی که تا ۵ سال اول زندگی خود تمامی تعاملاتش محدود به اعضای خانواده بود، همچنان در آموزش غیرحضوری نیز از تجربه تعاملات حضوری با گروه همالان باز می‌ماند. این امر به ویژه با توجه به تعداد کم فرزندان در خانواده‌ها حایز اهمیت است.

وی افزود: از طرف دیگر کشف جامعه و چه بسا بخش مهمی از آموزش نیازمند حضور و تعامل میان معلم و کودک است. آموزش غیرحضوری امکان این را فراهم می‌کند که کودک به راحتی از زیر بار تعامل با معلم و همکلاسان فرار کند. وابسته به کمک والدین باشد. همچنان در فضای خانه آموزش را تجربه کند. نظم پذیری کمتر و مسوولیت پذیری کمتری را بیاموزد و استقلال کمتری را تجربه کند.

این استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: بدون شک نمی‌توان آموش غیرحضوری را برای همه رده‌های سنی دارای یکسری مشکلات مشابه دانست. دانشجویان از تجربه آموزش حضوری در فضای دانشگاه محروم می‌شوند. آن‌ها هم از کار‌ها و فعالیت‌های جمعی باز می‌مانند. فعالیت‌های داوطلبانه و تعاملات اجتماعی شان کیفیت متفاوتی به خود می‌گیرد، اما توجه داشته باشیم که آن‌ها بخشی زیادی از فرایند جامعه‌پذیری را از طریق نهاد آموزش به صورت حضوری تجربه کرده اند. پس کیفیت و تاثیر آموزش مجازی بر آن‌ها می‌تواند متفاوت از سنین مدرسه باشد. شبکه‌های اجتماعی محدود فرصت‌های شغلی تحصیلی و چه بسا ازدواج و تشکیل خانواده را برای آت‌ها با مشکل مواجه می‌سازد. چه بسا ورود دانشجویان به عرصه اقتصادی و اجتماعی را به تاخیر بیندازد. تجربه زندگی مستقل دانشجویی و خوابگاهی را بخصوص از دانشجویان غیربومی می‌گیرد. تجربه تعاملات علمی- فرهنگی و اجتماعی در فضای دانشگاهی را از آنان دریغ می‌کند.

تحقق عدالت آموزشی از طریق آموزش حضوری

پناهی درباره تحقق عدالت آموزشی توضیح داد: بدون شک تحقق عدالت اجتماعی نیازمند ایجاد دسترسی به فرصت‌های آموزشی است. قدمت آموزش حضوری و سال‌ها سیاستگذای در این حوزه، این امکان را فراهم کرده که بخش زیادی از دانش آموزان و دانشجویان به آموزش حضوری دسترسی داشته باشند. هرچند همچنان تحقق دسترسی عدالت برای همه ممکن نیست. اما بدون شک فرهنگ آموزش حضوری و پذیرش این آموزش در گروه‌های مختلف جامعه وجود دارد. از طرفی نظارت بر این نوع آموزش از سوی متولیان سازو کار روشنی داشته و راحت‌تر نیز هست.

تلفیق آموزش حضوری و مجازی بر اساس رده تحصیلی

محبوبی شریعت پناهی به راهکار‌هایی در زمینه آموزش در دوران کرونا اشاره و تاکید کرد: به هرحال ما نمی‌توانیم همه آموزش را به حضوری محدود کنیم. نیاز به آموزش مجازی با توجه به تجربه دو سال گذشته احساس شده است. اما تلاش برای تلفیق هر دو آنها، به فراخور موضوع درسی و نیز رده تحصیلی مهم است. بدون شک باید سازوکار‌های نظارتی بر آموزش مجازی نیز همانند آموزش حضوری شکل بگیرد. فرهنگ سازی و آگاهی بخشی برای تلفیق این دو نوع آموزش ضروری است