برخی بزرگان ما حتی اگر کتاب معاصر مهمی منتشر شود، خودشان آن را نمی‌خوانند

به گزارش مجله خبری نگار، دکتر عبدالله نصری، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی در آیین رونمایی ویراست جدید «ارتباط انسان - جهان» در دانشگاه جامع انقلاب اسلامی اظهار کرد: عنوان "آشنایی با متفکران غرب" را انتخاب کردم زیرا متأسفانه بسیاری از برنامه‌های فلسفه اسلامی و برخی بزرگان حوزه، به متفکران غرب توجه جدی نکرده‌اند و مواجهه‌ها اغلب سطحی و بدون گفت‌وگوی فلسفی است.

وی افزود: علامه جعفری، در دهه ۳۰ شمسی و همزمان با تحصیل در نجف و قم، نه تنها به فلسفه اسلامی توجه داشت، بلکه مطالعه جدی و انتقادی فلسفه غرب را نیز آغاز کرد. آثار وی مانند "تعامل علم و دین" و "ارتباط انسان و جهان" نشان‌دهنده تلاقی فلسفه اسلامی و غرب است و نوآوری در بحث ارتباط علم و دین را برای جامعه ما مطرح کرده است.

این استاد دانشگاه علامه افزود: در سال‌های ۳۴ تا ۳۸ هجری شمسی، یعنی زمانی که علامه بین ۳۰ تا ۳۴ سال سن داشت، سه کتاب مهم منتشر کرد: کتاب «تعامل علم و دین» که برای اولین بار به مسئله رابطه علم و دین پرداخته است؛ کتاب «نهایه الادراک» که مجموعه آثاری است که در سال‌های بعد نوشته شده؛ و کتاب «ارتباط انسان و جهان» که تألیف آن ۱۲ سال طول کشیده و از زمان ۱۸ سالگی علامه آغاز شده است.

نصری گفت: علامه در این باره می‌فرمود که من برای نوشتن این کتاب به حدود دو هزار کتاب رجوع کردم. وقتی از او پرسیده شد که چگونه در شرایطی که همچنان امکانات کتابخانه‌ای و انتشاراتی محدود بود، چنین کاری را انجام داده است، پاسخ داد: جهان عرب زودتر از ما با متفکران غرب آشنا شد. من برخی از آثار را کامل خواندم، برخی را در قالب فصول مطالعه کردم و گاهی همان فصول را چندین بار مرور نمودم. من متوجه شدم که علامه برای آنچه درکش برای او مشکل بود، با افرادی که تسلط زبانی داشتند همکاری می‌کرد و با همین دقت و جدیت، مطالعاتش را پیش می‌برد.

استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی، با تأکید بر اهمیت مواجهه فلسفی با متفکران غرب، نشان داد که علامه جعفری چگونه در فضای محدود آموزشی حوزه، همزمان با تحصیل فلسفه اسلامی، مباحث فلسفه غرب، علوم، انسان‌شناسی و ادبیات را مطالعه و نقد کرده است.

دکتر نصری با اشاره به دشواری‌های مطالعه در آن زمان توضیح داد: با توجه به امکانات محدود، علامه جعفری برخی کتاب‌ها را به زبان اصلی می‌خواند و با کمک افراد مسلط به زبان انگلیسی، خلاصه‌ها و مباحث را بررسی می‌کرد. مطالعه کتاب "ارتباط انسان و جهان" بیش از دوازده سال طول کشید و نشان‌دهنده پشتکار و جدیت ایشان است.

وی تأکید کرد: در این آثار، مباحث هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی همزمان مطرح می‌شود و این نکته نشان می‌دهد که مطالعه فلسفه اسلامی و فلسفه غرب، هم‌زمان و بدون تعصب انجام شده است. برخلاف برخی متفکران که صرفاً تقلید می‌کنند، علامه جعفری نقد و تحلیل مستقل ارائه می‌دهد و همواره گفت‌وگوی فلسفی را در نظر دارد.

دکتر نصری همچنین به شکل‌گیری حلقه روش رئالیسم در دهه ۳۰ قم اشاره کرد و گفت: این حلقه با حضور علامه طباطبائی و شاگردانش شکل گرفت و زمینه‌ای برای نقد و گفت‌وگو فراهم کرد. شاگردانی همچون شهید صدر در سن ۱۸-۱۹ سالگی در این جلسات حضور داشتند و نشان می‌دهد اهمیت و تأثیرگذاری آن حلقه در تاریخ فلسفه اسلامی بسیار بالا بوده است.

وی افزود: علامه جعفری مستقلانه شروع به طرح مباحث کرد و فلسفه را به عنوان زبان جهانی می‌دانست؛ او معتقد بود عقل و اندیشه خداوند مختص یک گروه خاص نیست، بلکه در اختیار همه انسان‌هاست. بنابراین مطالعه و گفت‌وگو با اندیشه‌های غربی و سایر متفکران ضروری است.

دکتر نصری به گستردگی مطالعات علامه جعفری اشاره کرد و گفت: در آثار ایشان، حضور متفکران غربی از سقراط و فیلسوفان کلاسیک تا فیزیکدانان و روان‌شناسان مانند فروید و نویسندگان و شاعران مدرن مشاهده می‌شود. حتی کتاب‌هایی مانند "بینوایان" در دهه ۳۰ شمسی مطالعه شده‌اند. این وسعت مطالعات نشان‌دهنده استقلال فکری، پشتکار و اهتمام علامه جعفری به گفت‌وگو و نقد فلسفی است.

وی گفت: رویکرد مستقل و گفت‌وگو محور علامه جعفری نمونه‌ای برجسته از مواجهه علمی و روشنفکرانه با اندیشه‌های متنوع است و اهمیت آن برای نسل‌های بعدی پژوهشگران فلسفه، علوم انسانی و علوم دینی قابل توجه است.

اتاد فلسفه دانشگاه علامه در پایان خاطرنشان کرد: خود علامه در آثارش مستقیماً با متفکران غربی گفتگو می‌کرد و تنها منظورش نقد نیست. در حالی که برخی بزرگان ما، حتی اگر کتاب معاصر مهمی منتشر شود، خودشان آن را نمی‌خوانند و به شاگردان واگذار می‌کنند. این تفاوت اساسی با اینگونه برخورد است که انسان با متن درگیر شود و بخواهد آن را درک کند در صورتی که علامه جعفری اینگونه نبود.