قلعه دختر؛ یک عبادتگاه خیره کننده از دوران ساسانیان

به گزارش مجله خبری نگار، یکی از جاذبه‌های تاریخی و جا‌های دیدنی ساوه قیز قلعه سی یا قلعه دختر است که در روستایی به همین نام در نزدیکی این شهر واقع است. این قلعه روی کوه قرار دارد و برای کسانی که به دیدن بنا‌های تاریخی و کوهنوردی علاقه دارند یکی از بهترین مکان‌ها است. طبیعت این روستا و کوه‌های رنگی اطراف قلعه زیبایی آن را دو چندان کرده است. با ما در دیدن این قلعه همراه باشید.

قلعه دختر ساوه کجاست؟

آدرس: استان مرکزی، شهر ساوه، ۲۵ کیلومتری جنوب ساوه، روستای قیز قلعه 

قلعه دختر در روستای قیز قلعه و روی رشته کوه هندس، در ۲۵ کیلومتری جنوب شهر ساوه و نرسیده به سد الغدیر قرار دارد.

مسیر دسترسی به قلعه دختر ساوه

برای بازدید از قلعه دختر باید راهی جاده ساوه-تفرش شوید. در ادامه از طریق دو روستای آسیابک‌بند و روستای سرخده می‌توانید به این جاذبه سفر کنید. نرسیده به سد الغدیر به روستای آسیابک‌بند می‌رسید. بعد از عبور از داخل روستا به‌سمت روستای کوچک قیز قلعه بروید. سپس از این روستا تا پای قلعه با جاده‌ای خاکی مواجه می‌شوید. بین این دو روستا رودخانه‌ای بسیار کم‌عمق جریان دارد که به‌راحتی با ماشین هم می‌توانید از آن عبور کنید. بخشی از پای کوه تا قلعه، پله‌گذاری شده است؛ اما باقی مسیر شامل جاده‌ای باریک و دارای پرتگاه‌های خطرناک و ناامن می‌شود. بیشتر مسیر نیاز به کوهنوردی دارد و برای بالا رفتن از آن حتما کفش مناسب به پا داشته باشید.

از طریق مسیر روستای سرخده نیز می‌توانید راهی قلعه شوید. برای این منظور باید از پل سرخده عبور کنید تا به پای کوه برسید. اغلب گردشگران این مسیر را توصیه می‌کنند.

معرفی قلعه دختر ساوه

قیز قلعه یا قلعه دختر از بنا‌های تاریخی مهم و مکان‌های دیدنی استان مرکزی و یکی از آثار دیدنی شهر ساوه است که در سال ۱۳۸۲ ثبت شد. این بنا بر فراز کوه هندس و مشرف به دشت ساوه واقع است. این قلعه زیبا در روستای متروکه و کوچک قیز قلعه و در میان کوه‌های سرخ رنگ و زیبا قرار دارد. قلعه دختر که از لحاظ شیوه معماری، نوع مصالح و ساختار شبیه قلعه الموت و قهستان و به‌ویژه قلعه دختر بشرویه است، از شاه‌نشین، حصار‌ها و دیوار‌هایی تشکیل شده که با مصالحی، چون سنگ، آجر و گچ نیم‌کوب ساخته شده‌اند.

یکی از ورودی‌های شاه‌نشین از سمت جنوب شرقی کوه و دیواره‌ی شرقی است. در کنار همین ورودی شواهدی از یک ورودی دیگر که مسدود شده است، مشاهده می‌شود. طبقه‌ی اول شاه‌نشین شامل: راهرو، هشت فضا که آوار سقف در آن مشاهده می‌شود، دیوار‌هایی در شرق و غرب، پنج فضا با پوشش گهواره‌ای و ساخته شده از سنگ و گچ است و در زیر برخی فضا‌ها نیز زیر زمین وجود دارد. در برخی از بخش‌های بنا پایه‌ی تویزه‌های آجری، قاب‌بندی اجرا شده بین تویزه‌ها و پاتاق‌هایی روی دیوار‌ها به کار رفته است که شاید نشان‌دهنده‌ی آن باشد که در فضا‌های طبقه‌ی فوقانی شاه‌نشین پوشش طاق و چشمه وجود داشته است. در یکی از فضا‌های زیرین ساختاری چهارگوش و شبیه به حوض مشاهده می‌شود که کاربری آن مشخص نیست.

در اطراف شاه‌نشین دو فضای کشیده در گوشه جنوبی و غربی قرار دارد که از یکی از آنها تن‌ها بقایای دیوار باقی مانده است و دیگری دو طبقه دارد. در طبقه‌ی اول سه فضای کوچک مربع شکل و پوشش کجاوه‌ای و در طبقه‌ی دوم بخشی شبیه به محراب دیده می‌شود. روشنایی این بخش‌های قیز قلعه به‌وسیله‌ی روزنه‌هایی که در دیوار غربی شاه‌نشین تعبیه شده است، تأمین می‌شود. فضایی سرتاسری نیز در جبهه‌ی شرقی تا شمال شرقی قیز قلعه دیده می‌شود که دارای ورودی‌ای با پوشش آجری و تزئینات خفته راسته است.

استحکامات نظامی

حصار قلعه دختر از گچ و سنگ و با ارتفاع متفاوت از گوشه‌ی شرقی بنا شروع می‌شود و به گوشه‌ی جنوبی و غربی رسیده و تا جبهه‌ی شمالی ادامه دارد. این دیوار در بخش‌های شرقی و جنوب شرقی چنان ساخته شده است که کلیه‌ی منافذ و شیار‌هایی که امکان نفوذ به داخل قلعه را میسر کند، مسدود کرده است. بقایای یک برج در بخش جنوبی دیوار قابل‌مشاهده است. در بخش‌های دیگر نیز با احداث دیوار‌های پشتیبان و نگهدارنده، راه نفوذ به بنا را بسته‌اند.

تاریخچه قلعه دختر ساوه

قبل از انقلاب و در دهه‌ی ۵۰ خورشیدی هوشنگ عظیم‌زاده در طی بررسی‌های باستان‌شناختی قیز قلعه را متعلق به دوران ساسانی معرفی کرد. هیئت باستان‌شناسی آلمانی به سرپرستی ولفرام کلایس در سال ۱۹۷۲ میلادی از این قلعه دیدن کردند و آن را به دوران اسماعیلیان نسبت دادند. ویلیام رابرتز نیز از جمله افرادی است که در مورد قلعه دختر مطالعاتی انجام داده است که متأسفانه اطلاعات چندانی از این پژوهش در اختیار نیست. رابرتز بر اساس چند قطعه سفال و معماری به کار رفته قیز قلعه را بنایی ساسانی معرفی کرد. در دهه‌های اخیر باستان‌شناسان ایرانی پژوهش در این بنا را ادامه دادند که در نتیجه‌ی این کاوش‌ها مشخص شد که شالوده‌ی اصلی قلعه دختر احتمالاً به قرون پنج تا هفت هجری قمری تعلق دارد که در دوره‌های تیموری و صفوی نیز از آن استفاده شده است.

بهترین زمان سفر به قلعه دختر ساوه

بهترین زمان سفر به شهر ساوه و رفتن به روستای قیز قلعه فصل بهار، اواخر تابستان و پاییز است. اگر در فصل پاییز و برداشت میوه‌ی انار به این شهر سفر کنید، می‌توانید در کنار بازدید قلعه از باغ‌های زیبای انار نیز دیدن کنید و این میوه‌ی خوشمزه و محصولات آن را از مردمان روستا تهیه کنید.

کاربری قلعه دختر ساوه

کارکرد قیز قلعه همچنان مشخص نیست و منابع تاریخی نیز که اشاره‌ی مستقیم به این بنا داشته باشد وجود ندارد. با توجه به اینکه در این بنا امکانات ذخیره‌سازی آب و مواد غذایی وجود ندارد از آن برای مکانی دفاعی در زمان محاصره‌ی طولانی استفاده نمی‌کردند و دور بودن از شهر و راه‌های ارتباطی نیز امکان حکومتی بودن و حفاظت از راه را رد می‌کند. مشخص شدن کاربری بنا نیازمند پژوهش‌های بیشتر باستان‌شناختی است.

جا‌های دیدنی اطراف قلعه دختر ساوه

در کنار بازدید از قلعه دختر می‌توانید از سد الغدیر ساوه و دریاچه آن که بعد از این قلعه قرار دارد دیدن کنید. از آثار تاریخی نزدیک قیز قلعه پل‌های تاریخی باقی‌مانده از دوران صفوی و معروف به پل شاه عباسی است؛ که از داخل روستا و از قلعه یکی از این پل‌ها که هفت چشمه دارد و به این نام نیز معروف است قابل‌مشاهده است. پل دیگری نیزی به نام یک چشمه وجود دارد که تنها یک چشمه از آن باقی مانده است. هر دوی این پل‌ها از آثار ملی کشور به شمار می‌روند.

نکات بازدید از قلعه دختر ساوه

بازدید از این جاذبه گردشگری رایگان است.

مدت زمان پیشنهاد بازدید از این بنای تاریخی حدود دو ساعت است.