چه کسانی باید تست تراکم استخوان بدهند؟

به گزارش مجله خبری نگار/ایرج عبداللهی، رئیس انجمن فیزیوتراپی ایران، تحرک مناسب را یکی از اقدامات اساسی در پیشگیری از پوکی استخوان می‌داند و می‌گوید: همه اشخاص، اعم از جوان، میانسال و سالمند باید ورزش‌های مناسب سن خود را به‌طور منظم انجام دهند؛ حتی شده پیاده‌روی ساده یا ورزش‌های سبک را در برنامه خود بگنجانند.

او می‌گوید: کسانی که دچار بیماری‌های روماتیسمی می‌شوند، افرادی که زیاد (بیش از سه ماه) کورتون مصرف می‌کنند، آنهایی که دچار پرکاری تیروئید هستند و اشخاصی که دارو‌های ضدسرطان استعمال می‌کنند، بیشتر احتمال دارد به پوکی استخوان دچار شوند. همچنین افرادی که طولانی‌مدت بستری یا بی‌حرکت هستند. اما در خانم‌ها یائسگی یکی از دلایل مهمی است که کاهش هورمون استروژن را در خون آنها به همراه دارد و معمولا پس از ۵۰‌سالگی رخ می‌دهد. در آقایان نیز کم‌شدن هوررمون تستوسترون مطرح است که بعد از ۶۰‌سالگی اتفاق می‌افتد و از دلایل مهم پوکی استخوان در مردان است.

در‌واقع پوکی استخوان با کاهش هورمون‌های جنسی مرتبط است و وقتی زنان و مردان به سنی می‌رسند که سطح این هورمون‌ها در خونشان پایین می‌آید، آمار پوکی استخوان در آنها به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.

به گفته او، مهم‌ترین عارضه‌ای که پوکی استخوان ایجاد می‌کند، شکستگی استخوان‌هاست. این شکستگی بیشتر در استخوان لگن، ران و بازو ایجاد می‌شود. شکستگی استخوان‌های بازو و ران در سالمندان شایع‌تر است و برخی از آنها مانند شکستگی‌های لگن در سالمندان می‌تواند مشکلی جدی ایجاد کند. معمولا شکستگی لگن نیازمند جراحی و گذاشتن پروتز است. مرگ‌و‌میرهایی نیز که بر اثر پوکی استخوان رخ می‌دهد معمولا بر اثر شکستگی در ناحیه لگن یا ستون فقرات است. او در پاسخ به اینکه برای پیشگیری از پوکی استخوان چه کار می‌شود کرد، توضیح می‌دهد: یک‌سری از عوامل اجتناب‌ناپذیرند؛ مانند سن‌و‌سال که جلوی آن را نمی‌توان گرفت. همین‌طور ژنتیک که برخی افراد به‌طور ذاتی بیشتر در معرض این مشکل هستند. ولی برخی از عوامل قابل پیشگیری هستند؛ مثل مصرف سیگار، قلیان، الکل و مواد مخدر. کسانی که این مواد را زیاد مصرف می‌کنند بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار می‌گیرند. ترک الکل و سیگار سفارش ما به این افراد است. مسئله بعدی کم‌تحرکی است. حتما توصیه می‌کنیم که اشخاص، اعم از جوان، میانسال و سالمند، ورزش‌های متناسب با سن خود را به‌طور منظم انجام دهند؛ ولو پیاده‌روی یا ورزش‌های سبکی مثل راه‌رفتن در استخر که مدتی وزن بدن را روی پا‌ها بیندازد. علاوه بر ورزش، تغذیه مناسب نیز بسیار در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان دخیل است. مصرف لبنیات به دلیل کلسیم زیاد آن و سبزیجات به سبب ویتامین‌های سودمند آن، بسیار ضروری است.

او ادامه می‌دهد: همه ممکن است با یک کمردرد یا پادرد به این فکر بیفتند که نکند پوکی استخوان داشته باشند و بخواهند تست تراکم استخوان دهند، اما واقعیت این است که این تست برای همه افراد الزامی ندارد. توصیه این است که اشخاصی که مشخصات زیر را دارند تست تراکم استخوان بدهند:

- زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال، حتی اگر هیچ علامتی ندارند.

- کسانی که بیش از سه ماه است از دارو‌های کورتون استفاده می‌کنند؛ مثل آنهایی که روماتیسم مفصلی یا آسم دارند.

- زنان یائسه‌ای که سابقه شکستگی استخوان بر اثر پوکی استخوان را دارند.

- افرادی که سابقه شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان در اطرافیانشان زیاد است. مثلا شخصی که می‌گوید مادرم، پدرم یا برادرم دو سه بار زمین خورده و دست و پایشان شکسته است. چون احتمالا اینها از نظر ژنتیک بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

غیر از این افراد، بقیه نیازی به دادن تست تراکم استخوان ندارند.

به گفته او، اگر سن سالمندی را ۶۰ سال در نظر بگیریم، می‌توان گفت نیمی از افراد سالمند دچار پوکی استخوان هستند؛ البته شدت این پوکی استخوان در افراد مختلف با هم فرق می‌کند. بعضی به نوع خفیف آن دچار هستند و ممکن است تا آخر عمر اصلا متوجه هم نشوند که چنین مشکلی دارند.

پوکی استخوان گاهی با کوچک‌ترین حادثه‌ای ممکن است باعث شکستگی شود. فرد ممکن است داخل خانه با یک لیز‌خوردن ساده حتی روی فرش، دچار شکستگی لگن شود. شکستگی استخوان در حمام یا هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها در پوکی استخوان شایع است و عوارض شدیدی هم ایجاد می‌کند.

او توضیح می‌دهد: این بیماری در همه کشور‌ها شایع است ولی در کشور‌های در حال توسعه بیشتر است؛ دلیلش هم نوع تغذیه در این جوامع است. در کشور‌های رو به توسعه، کلسیم و پروتئین کمتر از حد لازم به بدن می‌رسد. اما در مجموع پوکی استخوان یک مشکل جهانی است؛ یعنی کشور‌های توسعه‌یافته نیز این مشکل را به عنوان یک معضل دارند.