قدمی برای تحقق عدالت فرهنگی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: از مهر ماه سال گذشته یک رویداد جدید به مجموعه جشنواره‌های سینمایی اضافه شد. جشن مهر سینمای ایران همزمان با روز ملی سینما فعالیتش را آغاز کرد تا تکریم اهالی سینما و تجلیل این مناسبت محدود به پایتخت نباشد. هدف بنیانگذاران این رویداد ایجاد فرصتی برای شناسایی، توجه و تقدیر از ظرفیت‌های مغفول استان‌ها بیان شده است. در قالب این رویداد سینمایی با همکاری و هم‌فکری نهاد‌ها و شخصیت‌های هنری، فعال‌ترین و شاخص‌ترین سینماگران استانی شناسایی و پس از ارزیابی از برگزیدگان در مراسمی که به همین مناسبت در مراکز یا شهرستان‌های منتخب در نظر گرفته شده، تجلیل می‌شوند. علاوه بر تکریم فعالان حوزه سینما در استان‌های مختلف از شاخصه‌های این رویداد، قدردانی از اصنافی است که کمتر در جشن‌های سینمایی دیده و تقدیر می‌شوند. دومین «جشن مهر سینمای ایران» که از ۲۶ شهریور ماه آغاز شده تا ۱۰ مهر ماه در استان‌ها و ۱۳ مهر ماه در تهران برگزار خواهد شد. به همین مناسبت قادر آشنا دبیر جشن مهر سینمای ایران، در گپ‌وگفتی از اهداف این رویداد و کم و کیف برگزاری آن گفته است.

چه نیازی بود در میان جشنواره‌ها و رویداد‌های متعدد سینمایی از دولتی تا صنفی و خصوصی، این رویداد برگزار شود؟ چه کمبودی ضرورت شکل‌گیری و برگزاری جشن مهر سینما را ایجاب می‌کرد؟

از ضرورت‌های راه‌اندازی جشن ملی مهر سینمای ایران عملی کردن یکی از سیاست‌های مهم دولت یعنی تحقق عدالت فرهنگی است. ضمن اینکه با راه‌اندازی این رویداد قرار است جشن ملی سینما فقط محدود به تهران نباشد و همه استان‌ها از این جشن بهره ببرند. از دیگر اسباب برگزاری این جشن، ایجاد فرصتی برای دورهمی هنرمندان سینما در استان‌های مختلف است. پیش از این امکان و بهانه‌ای فراهم نبود تا همه عوامل و عناصر سینما در شهرستان‌ها دور هم جمع شوند، فعالیت‌هایشان دیده شود و از آن‌ها تجلیل شود. جشن مهر سینمای ایران مجالی است برای قدردانی از هنرمندانی که هیچ وقت دیده نمی‌شدند و هیچ‌گاه در صف اول سینما نبودند از جمله سینماداران، پژوهشگران، نویسندگان، سالن‌سازان و... ضمن اینکه از وظایف سازمان سینمایی، شناسایی چهره‌ها و استعداد‌های جدید و فراهم کردن زمینه فعالیت برای آنهاست. این مهم از دیگر اقتضائات شکل گیری جشن مهر سینماست.

آیا برگزاری دوره اول این رویداد خروجی قابل توجهی داشت که برگزارکنندگان را بر تداوم برگزاری آن مصمم کرده باشد؟ دستاورد کوتاه مدت این رویداد فرهنگی چه بود؟

اولین دستاورد کوتاه مدت، همین دو مؤلفه آخری است که عنوان کردم یعنی شناسایی استعداد‌ها و تجلیل و تکریم هنرمندان که در دوره اول به آن رسیدیم. گرچه سال گذشته دوران پر آشوبی بود، ولی در همین دوران در خدمت ۳۵۰ هنرمند در استان‌ها بودیم و از آن‌ها تجلیل شد. سال گذشته جشن ملی نداشتیم، اما امسال آیین جشن‌ها را هم برگزار خواهیم کرد.

اشاعه عادلانه هنر و ترویج همسان امکانات از اهداف جشن مهر سینما عنوان شده است. در حالی که همه استان‌ها نسبت به تهران امکانات کمتری دارند و همه امکانات در تهران متمرکز شده است، برگزاری این رویداد چطور و چگونه می‌تواند این دست مشکلات را حل کند؟

ما قبول داریم که امکانات تهران قابل قیاس با امکانات دیگر استان‌ها نیست و جشن مهر سینمای ایران اتفاقاً با همین نیت راه‌اندازی شد که اذهان را به این سمت سوق بدهد و از استانداران و مدیران کل برتر تجلیل کنیم تا تشویق شوند و بدانند که کارشان دیده می‌شود. یکی از کارکرد‌های این جشن همین است که امکانات استان‌ها را شناسایی کنیم و بتوانیم برای کمبود‌ها چاره‌ای بیندیشیم. در واقع اساس جشن مهر سینما، بر پایه همان شعار کلیدی دولت است که ایران فقط تهران نیست و باید به استان‌های دیگر توجه جدی شود.

در برگزاری آیین‌ها در هر استان تا چه میزان ظرفیت‌ها و شاخصه‌های هر استان لحاظ شده است؟

برای جشن مهر سینمای ایران آیین‌نامه کلی مصوب و برای همه استان‌ها ارسال کردیم، اما چگونگی برگزار کردن را به خود استان‌ها واگذار کردیم تا استان‌ها بر اساس شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی خودشان شاخصه‌هایشان را تعیین کنند و خودشان انتخاب کنند که مثلاً کارگردان یا پژوهشگر و سینمادار برتر کیست. در جشن پایانی هم استان‌ها دخالت دارند و از ۳۲ هنرمند برجسته به انتخاب خود استان‌ها تجلیل می‌شود. قطعاً جشن مهر سینما جزو برنامه‌های لاینفک دولت است و در آینده ادامه خواهد یافت. در همین روز‌های سپری شده از دومین دوره این جشن، خوشبختانه استقبال خوبی در استان‌ها شده و هنرمندان در فضایی همدلانه مشارکت داشتند.

به طور میانگین چه میزان بودجه برای برگزاری این رویداد در نظر گرفته می‌شود؟ در حالی که بسیاری از هنرمندان در شهرستان‌ها به لحاظ معیشتی در تنگنا قرار دارند. آیا بهتر نیست این بودجه‌ها برای بر طرف کردن مشکلات فیلمسازان در شهرستان‌ها اختصاص یابد یا در اختیار فیلمسازان جوان هر استان قرار بگیرد؟

بودجه‌ای که برای هنرمندان تخصیص می‌یابد متفاوت از بودجه اختصاص یافته برای یک فعالیت هنری است. سرفصل‌ها متفاوت و کارکرد‌ها هم متفاوت است. مجموعه هزینه این رویداد آنقدر نیست که سر شکن شود و به همه هنرمندان برسد. نکته مهم دیگر اینکه ۹۰ درصد هزینه‌های این جشن به خود هنرمندان بر می‌گردد. به عنوان نمونه در افتتاحیه جشن مهر سینمای ایران در خراسان رضوی از ۲۲ هنرمند تجلیل شد. در واقع بودجه این رویداد در نهایت در اختیار هنرمندان قرار می‌گیرد. هزینه جاری جشن مهر سینمای ایران بسیار کم است و بخش عمده آن به هنرمندان اختصاص پیدا می‌کند.

اساساً برگزاری این رویداد چطور می‌تواند در کشف و جذب استعداد‌های جدید استانی مؤثر باشد؟

طبیعی است که این رویداد حتماً به کشف استعداد‌های جدید توجه دارد و تلاش این است که استعداد‌ها در حوزه‌های متعدد شناسایی شوند بنابراین وقتی بهترین‌ها در استان‌ها انتخاب و معرفی می‌شوند علی القاعده در سازمان سینمایی هم شناسایی می‌شوند. تجلیل از آن‌ها در جشن مهر سینمای ایران حتماً تأثیر دارد و این رقابت سالم برای استان‌ها سودمند خواهد بود.

در راستای شعار عدالت محوری بخش عمده‌ای از اهداف سازمان سینمایی معطوف به فعالیت استان‌ها شده است. رئیس سازمان سینمایی در سفر‌های استانی در جریان مشکلات این حوزه قرار گرفته و آن طور که وعده داده شده برنامه‌ریزی جامع برای کمک به استان‌ها در عرصه فیلمسازی و زیرساخت‌های مربوط به آن انجام شده است و حدود ۱۴ برنامه در همین راستا در جلسه شورای عالی سینما به تصویب رسیده است. در چنین شرایطی و با چنین اقداماتی، نقش جشن مهر سینما در این فرایند چیست؟ قرار است کدام بخش مغفول مانده را جبران کند؟

بله مسلماً توجه جدی سازمان سینمایی به توسعه ضریب نفوذ سینما در همه استان‌هاست. در همین مدت رئیس سازمان سینمایی به ۲۲ استان سفر کرده و تفاهمنامه‌هایی به همین منظور با استانداران امضاء شده است. در مصوبات شورای عالی سینما نیز به استان‌ها توجه ویژه‌ای شده است. رویکرد جشن سینمای ایران در تجلیل از کسانی که در توسعه زیرساخت‌ها فعالیت داشتند، تداوم و حفظ رونق نهضت سالن‎سازی سینماست. یکی از مشکلات عمده سینمای ایران کمبود سالن نمایش است که باعث شده برخی فیلم‌ها حدود دو سال در صف اکران بمانند. توجه ویژه به این زیرساخت‌ها و بزرگداشت فعالان آن یا تجلیل از فعالان حوزه پژوهش و تقدیر از آموزشگاه‌هایی که هنرجو‌های مستعدی به سینمای ایران تحویل دادند در قالب جشن سینمای ایران، مسلماً در خروجی سینمای ایران بی‌تأثیر نخواهد بود.

تقدیر و حمایت معیشتی از هنرمندان شهرستانی، اوجب واجبات است

«مهم‌ترین اصل، برقراری عدالت فرهنگی در سینماست. با حمایت از سینماگران شهرستانی می‌توان در وجود آن‌ها امید به عدالت را تقویت کرد و تلاش کرد که تبعیضی بین سینماگران مرکزنشین و شهرستانی وجود نداشته باشد.» گوینده این عبارات، محمدرضا اسلاملو است.

این کارگردان و مدرس سینما در ادامه می‌افزاید: «نباید شرایط طوری باشد که سینماگران تهرانی تصور کنند تافته جدا بافته هستند. حداقل نیمی از بودجه سینما باید در شهرستان‌ها هزینه و صرف کمک به رونق فعالیت سینماگران شهرستانی شود.» اسلاملو درباره لزوم و ضرورت برگزاری جشن مهر سینمای ایران برای تکریم و بزرگداشت هنرمندان باسابقه شهرستانی می‌گوید: «تقدیر و بزرگداشت، دلگرم‌کننده و مؤثر است و لازم است در دستور کار مدیران فرهنگی قرار گیرد. البته معتقدم باید فراتر از تکریم و تشویق عمل کرد و به مسائل معیشتی هنرمندان شهرستانی توجه‌ای ویژه داشت.»

او تأکید می‌کند: «تقدیر و حمایت معیشتی از هنرمندان شهرستانی، اوجب واجبات است و باید سینماگران شهرستانی را دلگرم کرد که ساختار فرهنگی حامی آنهاست و می‌توانند همچنان کار کنند.»

هنرمندان شهرستانی صرفاً زینت‌المجالس نباشند

کرامت پورشهسواری، تهیه‌کننده و کارگردان باسابقه، جشن مهر سینما را اقدامی ارزنده برای حمایت از هنرمندان خارج از مرکز می‌داند. او می‌گوید: «سینماگرانی که در تهران فعالیت می‌کنند با ساخت آثارشان توانایی و سطح کاری‌شان را نشان داده‌اند و به نظرم در بین هنرمندان شهرستانی، هنرمندانی داریم که نگاه خلاقانه و سوژه‌های بکر زیادی برای فیلمسازی دارند که نیاز است از این تفکرات در جهت تولید فیلم توسط مدیران فرهنگی استفاده شود.»

او در ادامه با اظهار تأسف از اینکه سینما و سینماگران شهرستانی و دغدغه‌هایشان چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد، می‌افزاید: «با راه‌اندازی جشن مهر سینمای ایران و تقدیر از هنرمندان شهرستانی، امیدوارم حمایت از سینماگران شهرستانی فقط شعار نباشد و به مرحله عمل درآید، چون سینما برای پویایی نیاز به تفکرات جدید دارد.»

پورشهسواری درباره لزوم و ضرورت برگزاری مراسم‌هایی نظیر جشن مهر برای تکریم و بزرگداشت هنرمندان باسابقه شهرستانی می‌گوید: «وقتی هنرمند شهرستانی احساس کند برای کارش اهمیت قائل هستند به فعالیت بیشتر ترغیب می‌شود و شوق و انگیزه برای کار کردن به دست می‌آورد.»

او در عین حال تأکید می‌کند: «البته باید مراقب باشیم که هنرمندان شهرستانی را فقط زینت‌المجالس نخواهیم و در کل سال به فکر آن‌ها باشیم و برنامه‌هایی برای بزرگداشت و حمایت از سینماگران شهرستانی در کل سال طراحی و اجرا شود.»

مثل جـــــعبه مدادرنگی

«لزوم بومی‌سازی در فیلم‌های سینمایی» مؤلفه‌ای است که محمد عسگری، نویسنده و کارگردان سینما بر آن تأکید دارد. کارگردان «اتاقک گلی» ضمن ارزیابی مثبت برگزاری جشن مهر سینما می‌گوید: «تمرکز بر استان‌ها اقدامی عالی است. به عقیده من بهترین کمک به سینما این است که ما آن را بومی‌سازی کنیم و مثل یک جعبه مدادرنگی برای همه طیف‌ها تولید اثر داشته باشیم.»

این کارگردان سینما می‌افزاید: «اگر مسئولیتی داشتم، حتماً می‌گفتم از ۲۴ فیلم باید ۱۸ فیلم مربوط به فرهنگ شهر‌های ایران باشد، البته این نیاز احساس می‌شود که حتماً هنرمندان و فعالان سینمایی در استان‌ها بویژه برگزیدگان جشن مهر سینما نسبت به افزایش دانش خود در این عرصه اقدام کنند.»

او نقش آموزش در هنر سینما را تعیین‌کننده می‌داند: «بهتر است که برگزیدگان این رویداد حتماً در یک دوره ۱۰ روزه تحت آموزش اساتید سینمایی قرار گیرند و دانسته‌های خود را به روز کنند.»

عسگری اعتقاد دارد یکی از کار‌های مهم در رسیدن مردم به اتحاد این است که فرهنگ‌های مختلف سوژه فیلم‌های سینمایی شوند. او همچنین با تأکید بر توجه بیشتر به ساخت فیلم‌های اجتماعی و دفاع مقدس ادامه می‌دهد: «از گذشته روال بر این بوده که فیلم‌های کمدی فروش بالایی داشته باشند، اما این به آن معنا نیست که ما در تولید آثار موفق عمل کرده‌ایم.»

عسگری با تأکید بر اینکه باید مشکلات را به جای آثار کمدی در آثار اجتماعی نمایش دهیم، تأکید می‌کند: «این اقدام می‌تواند فرهنگسازی درست‌تری باشد.»

برای هنرمندان شهرستانی اشتغال ایجاد کنید

حسین فرحبخش بر لزوم توجه به اشتغال هنرمندان استانی در سینما تأکید دارد. او می‌گوید: «سینماگران پیشکسوت زیادی در شهرستان‌ها وجود دارند که خیلی خوب است در کنار تقدیر، شرایط به‌کارگیری از آن‌ها نیز در پروژه‌های سینمایی فراهم شود. بنده در پروژه‌های فیلمسازی ام اغلب تلاش کرده‌ام از همه جور هنرمندی فارغ از اینکه تهرانی یا شهرستانی است استفاده کنم چراکه به کیفیت کار اعتقاد دارم و نه زادگاه آنها. اگر پروژه‌های ارگانی که هزینه‌های فراوانی صرف آن‌ها می‌شود به سمت استفاده از هنرمندان خوب شهرستانی در تولیدات هدایت شود، اتفاق خوبی رخ می‌دهد.»

این تهیه‌کننده سینما در ادامه می‌افزاید: «هنر سینمای ایران هیچ‌گاه محدود به جغرافیای خاصی نبوده است و همانند خود سینما که در همه جای ایران علاقه‌مند دارد، سینماگرانی متفاوت، از نقاط مختلف ایران سر برآورده و چه بسا به شهرت هم رسیده‌اند.»

او برگزاری مراسمی همچون جشن مهر سینمای ایران به منظور تقدیر از سینماگران استانی را اقدامی شایسته می‌خواند و معتقد است باید سال‌ها پیش این تجلیل‌ها رخ می‌داد، اما در عین حال تأکید می‌کند: «همین تقدیر هم نباید یک بوروکراسی تازه را شکل دهد و برای این مراسم باز بودجه دولتی هنگفت بگیرند.»
این تهیه‌کننده سینما همچنان تأکید می‌کند: «بازهم می‌گویم در کنار تقدیر فصلی از هنرمندان شهرستانی، برای آن‌ها اشتغال ایجاد کنید. در حال حاضر صداوسیما شبکه استانی زیاد دارد و اگر این سازمان در کنار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گیرد تا در کنار تقدیر از هنرمندان شهرستانی شرایط فعالیت آن‌ها در پروژه‌های مختلف فراهم شود، یقیناً هنر شهرستان‌ها به باروری خواهد رسید.»