بن سلمان و رنسانس سعودی!

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: مصاحبه ۳۵ دقیقه‌ای محمد بن سلمان ولیعهد عربستان با بریت بایر مجری سرشناس شبکه آمریکایی فاکس نیوز که پنج‌شنبه گذشته پخش شد، بازتاب جهانی گسترده‌ای پیدا کرد.

این مصاحبه در حد خود می‌تواند به شناخت عربستان، رویکرد جدید آن در سیاست خارجی، برنامه توسعه و افکار و اندیشه‌های بن سلمان کمک خوبی کند. مصاحبه حوزه‌های متعدد سیاسی، اقتصادی، ورزشی، دینی، حقوق بشر، منطقه‌ای و بین‌المللی را شامل می‌شود؛ از مسائل داخلی عربستان و علایق شخصی بن سلمان و افکارش گرفته تا پرونده‌های سیاست خارجی آن از یمن، روابط با ایران و عضویت در بریکس تا روابط با آمریکا، چین، روسیه و عادی‌سازی با اسرائیل.

پرسش‌های بایر نیز که گفت‌وگوی خود را با تعریف و تمجید‌های غیرمستقیم آغاز می‌کند، گاه چالشی است و پاسخ‌های بن سلمان هم شفاف و بدون تکلف به نظر می‌رسد؛ اما آن‌جا که به برخی مسائل، چون حقوق بشر و قتل فجیع جمال خاشقچی می‌رسد، پاسخ‌های دیپلماتیک و محافظه‌کارانه‌ای می‌دهد که اقناعی و واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد. در این مصاحبه بن سلمان خود را مشتاق تداوم و تقویت شراکت با آمریکا نشان می‌دهد و به نوعی هم غیرمستقیم تهدید می‌کند که اگر آمریکا بر مقتضای آن عمل نکند، ریاض به سمت شرکای جدید می‌رود. فکر نمی‌کنم که تا حالا یک پادشاه عربستان مصاحبه‌ای با این شمولیت و جامعیت انجام داده باشد و این هم خود نشانی دیگر از گذار این کشور پادشاهی از سیاست محافظه‌کاری در عصر بن سلمان است که می‌توان او را بنیان‌گذار عربستانی جدید نامید؛ عربستانی که امروز دیگر دست‌کم در بعد رسمی یک کشور محافظه‌کار نیست و در حال پوست‌اندازی اساسی است؛ هم در حوزه فرهنگ، اجتماع و مذهب البته به استثنای سیاست، هم در حوزه سیاست خارجی با فروکاست مولفه‌های ایدئولوژیک و مذهب در آن و برساختن سیاست خارجی «توسعه‌محور» که در این حوزه هم یک سنت شکنی سیاسی در حال وقوع است و آن هم عادی کردن روابط با اسرائیل است.

بن سلمان در مصاحبه با فاکس نیوز برای توجیه این عادی‌سازی درباره کمک به فلسطینی‌ها مانور می‌دهد، اما بعید است که این امر در سایه سیاست‌های اسرائیل کمک خاصی به فلسطینی‌ها جز تسهیلاتی اقتصادی بکند. در کل می‌توان گفت که او علیه سنت، سیاست پیشینان خود، نهاد مذهب و متولیان آن که روزی دومین رکن تصمیم‌گیری و سیاست‌ورزی در این کشور بود، شوریده و به دنبال مدرنیته و مدرنیزه کردن عربستان بر اساس افکار و برنامه‌هایی است که در سر دارد. یقینا سیاست بن سلمان در حوزه اصلاحات فرهنگی و اجتماعی مخالفان زیادی به ویژه در میان قشر مذهبی سنتی دارد؛ اما کاربست اقتدارگرایی در ساختار غیردموکراتیک قدرت در کنار اقبال قشر جوان، میانه‌رو و تحصیل‌کرده باعث شده است که این تغییر بدون جنجال و بی‌سر و صدا پیش برود و حتی برای بیرون هم چندان ملموس نباشد. ناگفته هم نماند، در حالی بن سلمان در آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی بی‌سابقه‌ای را کلید زده است که خبری از آزادی‌های سیاسی نیست و دستگاه حاکمه انتقادی را بر نمی‌تابد. البته امر سیاست هم اولویت نخست جامعه عربستان نیست.