سالمندی جمعیت با کاهش نرخ باروری

به گزارش مجله خبری نگار، سازمان ملل در بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی جمعیت در سال‌جاری میلادی (۲۰۲۳) گفته است: صد‌ها هزار سال طول کشید تا جمعیت جهان به یک میلیارد نفر افزایش یابد، سپس طی ۲۰۰ سال یا بیشتر، جمعیت جهان هفت برابر شد. در سال ۲۰۱۱ میلادی، جمعیت جهان به مرز هفت میلیارد نفر رسید. در همین حال تقریباً در سال ۲۰۲۱ میلادی به ۷.۹ میلیارد نفر رسید و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در سال ۲۰۳۰ میلادی نیز جمعیت جهان به حدود ۸.۵ میلیارد، در سال ۲۰۵۰ به ۹.۷ میلیارد و در سال ۲۱۰۰ به ۱۰.۹ میلیارد نفر برسد.

بر اساس آخرین پیش‌بینی‌های جمعیتی منتشر شده توسط «یوروستات» (مرکز آمار اتحادیه اروپا)، جمعیت اتحادیه اروپا از اول ژانویه سال گذشته میلادی (۲۰۲۲) تا اول ژانویه ۲۱۰۰ میلادی به میزان شش درصد کاهش می‌یابد که معادل ۲۷.۳ میلیون نفر کمتر است. این گزارش همچنین پیش‌بینی کرده است که درصد جمعیت افراد در سن کار (۶۴-۲۰ سال) در کل جمعیت اتحادیه از ۵۹ درصد در سال گذشته میلادی به ۵۰ درصد در سال ۲۱۰۰ کاهش یابد.

همچنین داده‌های رسمی نشان می‌دهد که جمعیت چین برای اولین بار در بیش از ۶۰ سال گذشته کاهش یافته است. چین از دیرباز در صدر جدول جمعیتی جهان قرار داشته، اما اکنون این رتبه را به هند واگذار کرده است.

اما شرایط در کشور ما چگونه است؟ دکتر سیدمحمد طباطبایی، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه طبق آخرین پیمایش ملی که در سال ۱۳۹۸ انجام شد در کشور ما تقریباً سه و نیم میلیون زوج نابارور وجود دارد، درخصوص وضعیت ارزیابی شرایط زاد و ولد در کشور طی سالیان آینده به ایسنا گفت: نرخ باروری یا TFR میانگین تعداد فرزندانی است که یک خانم در سن باروری به دنیا می‌آورد؛ اگر این خانم با همسرش در نظر گرفته شوند و این زوج دو فرزند داشته باشند، جایگزین خودشان افرادی را به جامعه آورده‌اند و در این شرایط جمعیت نه افزایش پیدا می‌کند و نه کاهش و رشد جمعیت تقریباً ثابت می‌ماند.

طباطبایی با بیان اینکه در کشور ما متأسفانه از سال ۷۹ نرخ باروری زیر حد جایگزینی قرار گرفته است، بیان کرد: در حال حاضر نرخ باروری ما ۱.۶۵ است. اگر در طولانی مدت نرخ باروری کمتر از حد جایگزینی باشد، جمعیت کاهش پیدا می‌کند و به سمت سالمندی می‌رود. آمار‌ها نشان می‌دهند که نرخ رشد جمعیت کشور از ۱.۲ در سال ۱۳۹۵ به حدود ۰.۶ در سال ۱۴۰۰ رسیده است. به عبارتی، در عرض ۵ سال، نرخ رشد جمعیت کشور ۵۰ درصد کاهش یافته است.

او با تأکید بر اینکه ما با سرعت به سمت سالمندی جمعیت حرکت می‌کنیم، اضافه کرد: طبق پیش‌بینی‌ها در سال ۱۴۳۰ حدود ۳۰ درصد جمعیت کشور ما سالمند هستند. در سال ۱۴۳۰ پنجره جمعیتی کشور از نظر اقتصادی بسته می‌شود، یعنی نسبت افراد در سن کار و تولید کمتر از ۶۰ درصد جمعیت می‌شود، اما با در نظر گرفتن سن باروری، ما کمتر از ۸ سال دیگر برای حل این بحران فرصت داریم که ۳ سال اول آن فرصت طلایی است؛ علت آن هم درصد جمعیت خانم‌های در سن باروری است که هر چه جلوتر می‌رویم این درصد کاهش پیدا می‌کند.

دکتر نادر مطیع حق شناس، استادیار مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور نیز در سخنانی با بیان اینکه نگاه ما به مقوله جمعیت یک نگاه ساختاری است و نیاز‌های مخاطبان در هر سنی باید در این ساختار و سیاست‌های جمعیتی دیده شود افزود: طبق برنامه هفتم کشور میزان باروری کل در بازه زمانی سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۶ باید از ۱.۷ فرزند به ۲.۵ فرزند برسد و این بستگی به کار ساختارسازی و نهادسازی و عزم ملی و درک نهاد‌ها و دستگاه‌های مسئول و رسانه‌ها دارد.