به گزارش مجله خبری نگار/ایران: ۳۳ سال از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران میگذرد؛ فتحی که روایتهای آن همچنان تازه و دلنشین است. روزگاران سختی که مردم ایران دوشادوش رزمندگان برای صیانت از وطن جنگیدند و ایستادگی کردند تا امروز کشورمان در امنیت و آرامش قرار بگیرد.
البته در این بین نقش هنر بویژه موسیقی را نمیتوان نادیده گرفت و آثاری که از آن دوران برجای مانده و ماندگار شده، یادآور آن برهه تاریخی از کشورمان است که همچنان زمزمه میشود و نسل جوان هم بیارتباط با آن دوران و آن آثار نیستند. موسیقیهایی همچون «کجاییدای شهیدان خدایی» ازساختههای هوشنگ کامکار با غزلی از مولانا و خوانندگی بیژن کامکار که سال ۱۳۵۸ ساخته شد و البته سال ۱۳۶۰ با صدای شهرام ناظری ضبط و پخش شد، یا تصنیف «کاروان شهید» از ساختههای محمدرضا لطفی با آواز شهرام ناظری که اوایل جنگ ایران و عراق ساخته شد و فضایی حماسی دارد، همچنین تصنیف دشتی.
«شهید شهید شهید راه تو افتخار نام تو ماندگار» از ساختههای حسین علیزاده با صدای شهرام ناظری، قطعه «خلبانان» یا «پرواز کن» که سال ۱۳۶۰ با صدای جمشید نجفی منتشر شد. همچنین دیگر آثار ارزشمند و ماندگار که از سوی خوانندگان و آهنگسازان برجسته و تراز اول موسیقی کشورمان ساخته وخوانده شد که بسیار تأثیرگذار بود، اما در این بین نوحههایی هم از سوی مداحانی همچون غلامرضا کویتیپور، صادق آهنگران و... تولید و اجرا شد که نقشی اثرگذار در آن دوران داشتند.
صادق آهنگران خواننده و مداح ایرانی درباره تأثیرگذاری موسیقی در دوران هشت سال دفاع مقدس گفت: «در تمامی دوران هشت سال دفاع مقدس حضور فعال داشتهام، البته آن زمان ارکسترسمفونیک تهران هم با حضور خوانندههایی همچون مهرداد کاظمی، محمدگلریز و... کم و بیش فعالیت داشتند.
ابزار موسیقی ما یک دفترچه نوحه، با تعدادی ابیات و شعر بود و این اشعار را با الهام از سبکهای سنتی موسیقی، در قالب موسیقی حماسه و جنگ میخواندیم و تلاشمان ترسیم فضای حماسی و جنگ برای رزمندهها و مردم بود، البته علاقه من بیشتر خواندن نوحه در سبک موسیقی جنوب ایران بود، چرا که اصالتاً خوزستانی هستم و در قالب موسیقی ما، علاوه برداشتن سبکی منحصر به فرد، تلفیقی از موسیقی فارسی و عربی هم دیده و شنیده میشود؛ بنابراین اثرات حزن و حماسه عربی هم در موسیقی ما وجود دارد. از سوی دیگر قرار گرفتن خوزستان در کنار شهرهایی، چون خرم آباد و اقوامی مثل بختیاریها و... موجب شده، گونهای از موسیقی لری هم با موسیقی منطقه ما آمیخته شود، اما به طورکلی سبک موسیقی که ارائه میکنیم، سهل و ممتنع است و متن و کلام آن به گونهای است که مخاطب میتواند به راحتی با آن ارتباط برقرار کند نکته دیگر اشعار و نوحههای آن دوران بود و آثاری که میخواندم به سروده حاج حبیبالله معلمی بود که درکنار شاعری به کار کشاورزی هم میپرداخت و، چون فرزندانش درجنگ و جبهه شرکت کرده بودند، این فضا را کاملاً درک و احساس کرده بود و این حس و حال در اشعارش به وضوح دیده میشد، مانند شعر زیبای «ایلشکر صاحبزمان آماده باش آماده باش ...» که به گوش مردم کشورمان آشنا و ملموس است و ترسیم کننده شبهای عملیات جنگ بود، یا شعر «با نوای کاروان...» و اشعاری از این دست.
او تلاش داشت اشعارش را به گونهای بسراید تا برای همه اقشار جامعه از کشاورز تا دکتر، قابل درک و دریافت باشد. موسیقیهایی که از دل فرهنگ و هنر اصیل ایرانی و بویژه موسیقی جنوبی ایران برخاسته بود، نه مانند موسیقیهای امروزی که مشابه موسیقیهای غربی شده و در گونههای مختلف موسیقی حتی حماسه و جنگ هم ورود کرده است و متأسفانه باید بگویم برخی از اشعار و متونی که تعدادی از مداحان ما میخوانند یا از صدا و سیما پخش میشود محتوای حماسی ندارند. اما اشعار و نوحههایی که در آن دوران ساخته و سروده شد بسیار بسیار تأثیرگذار بود، آن گونه که با اجرا و سروده شدن این اشعار و نوحهها، رزمندهها و حتی مردم به راحتی آن را از بر میکردند و میخواندند و بسیار فراگیر بود.»
اشعاری که در دوران جنگ سروده میشد، یا موسیقیهایی که ساخته شد، اغلب بهصورت خودجوش و فی البداهه بود، اما این احساس و ارتباط آرام آرام کم رنگ شده و آن شور شوق گذشته در ساخت موسیقی برای دوران دفاع مقدس که یک هفته از سال را به خود اختصاص داده، کمتر شده است. آهنگران در این باره بیان داشت: «طی این سالها آثار متفاوت و بسیاری برای یادآوری جنگ و دوران هشت سال دفاع مقدس ساخته شده، اما باید بگوییم زمانه تغییر کرده و همانطور که اشاره کردم، موسیقیهای دیگر وارد جامعه شده است، مانند موسیقیهای غربی که متأسفانه در موسیقی سنتی ما هم رخنه کرده، در حالی که موسیقی ایرانی بسیار غنی و ارزشمند است و نباید با موسیقیهای دیگر تلفیق شود. آن دوران ما ساعتها مینشستیم و براساس این موسیقیهای اصیل، شعر و موسیقی میساختیم و حتی روی سربند تک تک این اشعار زمان صرف میکردیم تا قالب سبک و سربند دریک وزن قرار بگیرند و بسیار خوشحالیم که این تلاشها ثمره داشت و این اشعار و نوحهها ماندگار شده است.»
از صادق آهنگران آثاری، چون «سوی دیار عاشقان»، «با نوای کربلا» و... ثبت شده. او در پاسخ به این سؤال که با گذشت سه دهه از دوران جنگ و هشت سال دفاع مقدس آیا مخاطب نسل امروز میتواند با این اشعار و آثار ارتباط برقرار کند اظهار کرد: «طی این سالها دربرنامههای مختلف همچون یادواره شهدا و... شرکت کردهام و جالب است بدانید مخاطبان، اجرای همان آثار گذشته را از ما در خواست میکنند، حتی نسل جوان تر. البته لازم به ذکر است برای بهتر دیده شدن و شنیده شدن این آثار باید تبلیغات گستردهای شکل بگیرد و تبلیغ و اشاعه این نوع کارها بر عهده ارگانهای فرهنگی است تا بدین وسیله تلاش کنند جوانان و نوجوانان، جبهه و جنگ را بشناسد و با شهدایی همچون باکریها و حاج همتها به خوبی آشنا شوند، اما متأسفانه دراین باره کم کاریهایی صورت گرفته است تا آنجا که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی اخیرشان در آیین تجلیل از پیشکسوتان دفاع مقدس، به این موضوع اشاره و تأکید بسیاری داشتند و فرمودند: «باید به گونهای عمل کرد که معرفت و آگاهی به «حقایق دفاع مقدس به عنوان برههای درخشان و تأثیرگذار»، به طور مستمر افزایش یابد و نسل کنونی از واقعیات و حقایق آن دوران آگاه شود که تلاش در این زمینه توقعی جدی از پیشکسوتان دفاع مقدس و متولیان اینگونه مسائل است.» و صحبتهای رهبری بیانگر این است که در این زمینه کم کاری صورت گرفته است.»
او در پاسخ به این سؤال که این حمایتها باید از چه نهادهایی انجام بگیرد بیان داشت: «صدا و سیما بزرگترین نهاد اثرگذار است و از سوی چنین رسانههایی مخاطب میتواند با اشعار و موسیقیهای اصیل و سنتی آشنا شود و با آن ارتباط برقرار کند، البته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و همچنین فرهنگ دفاع مقدس در این باره باید تلاش کنند تا این ارزشها به مخاطبان بویژه نسل جوان منتقل شود و بستری برای آشنایی جوانان با این گونه از موسیقیها فراهم آید و در کنار آن فرهنگ دوران هشت سال دفاع مقدس به نسل آینده هم منتقل شود.» آهنگران درباره پرداختن به شخصیتهای ملی–میهنی در قالب موسیقی اظهار کرد: «جای خرسندی است که در این زمینه و با زبان هنر و موسیقی کارهای بسیاری ساخته و پرداخته شده، بطور مثال برای سردار شهید حاج قاسم سلیمانی هنرمندان مان سنگ تمام گذاشتند و کارهای بسیاری تولید شد؛ چهرهای که محبوب کشور است و به نظر من شاید هم لطف الهی است چرا که حاج قاسم با شهادت خود توانست جوانان را با دوران هشت سال دفاع مقدس بیشتر آشنا کند و در غیر این صورت این فاصله همچنان وجود داشت و علاقهمندان به سردار شهید حاج قاسم برای شناخت بیشتر او، مطالعهای از دوران هشت سال دفاع مقدس داشتند و میتوان به انگیزه این شهید بزرگ، به موضوع جنگ و دوران هشت سال دفاع مقدس بیشتر پرداخت چرا که همانطور که اشاره و تأکید کردم در این زمینه آن طور که باید و شاید عمل نکردیم. این درحالی است که دوران هشت سال دفاع مقدس بسیار مهم و تأثیرگذار است و میتوان نسل جوان را همچون باکریها، علم الهدیها و... تربیت کرد و پرورش داد تا آنها با اسطورههای جنگ و مقاومت بیشتر آشنا شوند.» او برای ارتباط بیشترنسل جوان با دوران هشت سال دفاع مقدس و با زبان هنر گفت: ما نواهای بسیاردر دوران جنگ خواندیم و مسئولان میتوانستند با استفاده از همین شعرها و نواها، موسیقی دفاع مقدس را به مخاطبان جوان معرفی کنند، اما سرمایهگذاری خوبی انجام نگرفته است، ولی بهطور کلی همه ارگانها باید موضوع جنگ و دوران هشت سال دفاع مقدس را دغدغه خود بدانند و با برنامهریزیهای هماهنگ و گسترده در این زمینه فعالیت کنند و زمان جدی برای صرف آن شود، چرا که مهمترین مسأله، جنگ بود و همچنان انتقال آن به نسل جوان دارای اهمیت است و باید در بسترهای فرهنگی، چون تئاتر، شعر، سینما، موسیقی و... به این موضوع پرداخته شود.
در بطن جامعه یا در رسانههای خبری، موضوع و دغدغه مردم مبحث مشکلات اقتصادی است و این موجب شده مسائل فرهنگی ما کنار گذاشته شود، اما متأسفانه نه تنها موضوع مشکلات اقتصادی حل نشده بلکه در بحث فرهنگی هم ضربه خوردهایم. این در حالی است که دشمنان کشورمان در تلاش هستند حماسه دوران هشت سال دفاع مقدس، به جوانان انتقال پیدا نکند و آن را به ضرر خود میدانند؛ دورانی که بدون بضاعت و با دست خالی توانستیم بر دشمنان پیروز شویم، لذا در تلاش هستند ارتباط جوانان با دوران هشت سال دفاع مقدس را از بین ببرند. درآخر باید بگویم ما وظیفه خود را انجام دادیم و رسالتمان را به سرانجام رساندیم و همچنان در ساخت این نوع کارها فعالیت داریم و تلاش میکنیم این آثار متناسب با مسائل روز جامعه به دست مردم و علاقهمندان برسد.