براساس ضریب جینی: تغییر شرایط به نفع کم درآمد‌ها

«ایران» براساس گزارش مرکز آمار از ضریب جینی ۳۱ استان گزارش می‌دهد
به گزارش مجله خبری نگار/ایران: بررسی شاخص‌های توزیع درآمد در نخستین سال فعالیت دولت سیزدهم، نشان‌دهنده بهبود قابل توجهی است، به طوری که در سال ۱۴۰۰ در کنار کاهش ضریب جینی، نسبت هزینه دهک‌های کم‌درآمد هم افزایش یافته است. بدین ترتیب برخلاف سال‌های گذشته که همواره دهک‌های پردرآمد سهم بیشتری از درآمد و به تبع آن هزینه‌ها داشتند و مدام بر این سهم افزوده می‌شد، از سال گذشته این روند به نفع کم‌درآمد‌ها تغییر کرده است.

در همین راستا مرکز آمار ایران در گزارشی با بررسی تغییرات شاخص‌های توزیع درآمد طی سال‌های گذشته و بویژه سال ۱۴۰۰، از بهبود این شاخص‌ها در دولت سیزدهم خبر داده است.

طبق اعلام مرکز آمار، در سال ۱۴۰۰ ضریب جینی خانوار‌های کل کشور ۰.۳۹۳۸ است که در مقایسه با سال قبل ۰.۰۰۶۸ کاهش نشان می‌دهد.

همچنین ضریب جینی خانوار‌های شهری و روستایی به ترتیب ۰.۳۷۵۷ و ۰.۳۵۹۴ است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۰۷۸ کاهش و ۰.۰۰۰۴ افزایش نشان می‌دهد.

ضریب جینی عددی است بین صفر و یک که برای سنجش نابرابری درآمدی و مطلوبیت توزیع درآمد از آن استفاده می‌شود. این ضریب هرچه به صفر نزدیک‌تر باشد نابرابری درآمدی کمتر و هرچه به یک نزدیک‌تر باشد وضعیت توزیع درآمد در جامعه نامطلوب‌تر است.

بهبود شرایط به نفع کم‌درآمد‌ها

سهم هزینه‌ها در هر یک از دهک‌ها، یکی دیگر از شاخص‌های توزیع درآمد است که جابه‌جایی هزینه در دهک‌ها را نشان می‌دهد. در سال ۱۴۰۰ سهم هزینه در دهک خانوار‌های کل کشور نسبت به سال قبل تا دهک نهم افزایشی بوده و این سهم فقط در دهک دهم کاهش نشان می‌دهد. سهم ۲۰ درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب ۵،۸۸ و ۴۶.۷۰ درصد است.

نسبت هزینه ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد پرهزینه‌ترین به ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت از دیگر شاخص‌های توزیع درآمد است که نشان‌دهنده وضعیت پرهزینه‌ترین دهک‌ها به کم‌هزینه‌ترین دهک‌ها است.

سهم ۲۰ درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت، دو شاخصی است که نشان می‌دهد مجموع دو دهک بالا و مجموع دو دهک پایین، هر کدام چه سهمی از کل درآمد (هزینه) موجود در جامعه را به خود اختصاص داده‌اند.
در سال ۱۴۰۰ سهم ۲۰ درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت در کل کشور به ترتیب ۸۸.۵ و ۷۰.۴۶ درصد است که هر دو شاخص نسبت به سال قبل کاهش یافته‌اند. نسبت ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد پرهزینه‌ترین به ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت در کل کشور به ترتیب ۴۶.۱۳، ۹۴.۷ و ۲۴.۴ است که نسبت به سال قبل هر سه شاخص کاهش یافته‌اند.

بر اساس این اطلاعات، سهم هزینه دهک اول در حالی که طی سال ۱۳۹۹، ۲.۲۵ بوده در سال گذشته به ۲.۲۶ رسیده است. در دهک دوم نیز این سهم از ۳.۵۹ در سال ۱۳۹۹ به ۳.۶۲ افزایش یافته است. سهم هزینه دهک سومی‌ها هم از ۴.۶۰ به ۴.۶۷ و دهک چهارم از ۵.۶۰ به ۵.۶۸ افزایش یافته است. درشرایطی که تا دهک نهم سهم تمام دهک‌ها نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است، سهم دهک دهم به عنوان پردرآمدترین دهک جامعه از ۳۱.۴۰ در سال ۱۳۹۹ به ۳۰.۴۱ در سال گذشته کاهش یافته که نشان‌دهنده تغییر شرایط به نفع کم‌درآمدهاست.

مناطق شهری همانند کل کشور

در سال ۱۴۰۰ مشابه کل کشور، سهم هزینه در دهک خانوار‌های مناطق شهری نسبت به سال قبل تا دهک نهم افزایشی بوده، و در دهک دهم کاهش نشان می‌دهد. سهم ۲۰ درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب ٦، ٤٦ و ٤٥.٣٤ درصد است.

در سال ۱۴۰۰ در مناطق شهری سهم ۲۰ درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب ۴۶.۶ و ۳۴.۴۵ درصد است که سهم ۲۰ درصد پایینی افزایش و سهم ۲۰ درصد بالایی کاهش یافته است. نسبت ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد پرهزینه‌ترین به ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت در مناطق شهری به ترتیب ۵۴.۱۱، ۰۲.۷ و ۹۱.۳ است که نسبت به سال قبل هر سه شاخص افزایش یافته‌اند.

مناطق روستایی، متفاوت

در سال ۱۴۰۰ سهم هزینه در دهک خانوار‌های مناطق روستایی نسبت به سال قبل در دهک‌ها متغیر بوده است. سهم ۲۰ درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب ٦، ٧٤ و ٤٣.٩٦ درصد است.
در سال ۱۴۰۰ در مناطق روستایی سهم ۲۰ درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب ۶.۷۴ و ۴۳.۹۶ درصد است که سهم ۲۰ درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت نسبت به سال قبل هر دو کاهش یافته است. نسبت ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد پرهزینه‌ترین به ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت در مناطق روستایی به ترتیب ۱۰.۷۶، ٦.٥٢ و ٣.٦٤ است.

رکوردداران ضریب جینی در استان‌ها

مرکز آمار ایران در بخش دیگری از گزارش خود، ضریب جینی به تفکیک استان‌ها را نیز منتشر کرده است. براساس این اطلاعات، در مناطق شهری؛ بالاترین ضریب جینی برای استان سیستان و بلوچستان با ۰.۴۹۲۹ مشاهده می‌شود که نسبت به سال قبل ۰.۰۳۵۹ واحد افزایش یافته است. این استان در تمام سال‌های مورد بررسی بالاترین نابرابری را بین مناطق شهری ۳۱ استان داشته است. پس از سیستان و بلوچستان، استان گلستان با ۰.۴۰۱۸ بیشترین ضریب جینی را داشته که نسبت به سال قبل خود ۰.۰۳۲۳ واحد افزایش یافته است. پس از این استان‌ها، آذربایجان شرقی با ضریب جینی ۰.۳۷۵۲ در جایگاه سوم بیشترین ضریب قرار دارد. استان آذربایجان غربی و تهران نیز به ترتیب با ۰.۳۶۴۶ و ۰.۳۶۱۸ رتبه‌های چهارم و پنجم را در اختیار دارند.

همچنین کمترین ضریب جینی مربوط به استان‌های کرمان با ۰.۲۷۲۹ و یزد با ۰.۲۷۶۹ است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۳۲۱ و ۰.۰۵۳۱ واحد کاهش یافته‌اند. علاوه بر این دو استان؛ قزوین، لرستان و اصفهان به ترتیب با ۰.۲۸۳۳، ۰.۲۸۹۹ و ۰.۲۹۰۷ واحد در جایگاه‌های بعدی کمترین ضریب جینی مناطق شهری استان‌های کشور قرار داشته‌اند.

علاوه بر این، در سال ۱۴۰۰ در مناطق روستایی نیز بالاترین ضریب جینی در استان‌های خراسان جنوبی با ۰.۳۶۳۳ و گلستان با ۰.۳۵۸۸ بوده که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۶۷۰ و ۰.۰۰۶۴ واحد افزایش یافته است. از سوی دیگر، استان قم با ۰.۳۵۱۰ سومین استان در مناطق روستایی است که بالاترین ضریب جینی را داشته، پس از آن همدان با ۰.۳۴۸۷ و آذربایجان شرقی با ۰.۳۴۰۲ رتبه‌های بعدی را دارند.

از سوی دیگر، کمترین ضریب جینی مربوط به استان‌های بوشهر با ۰.۲۵۹۳ و کرمان با ۰.۲۶۲۶ واحد است که نسبت به سال قبل به ترتیب ۰.۰۳۸۰ و ۰.۰۲۵۳ واحد کاهش یافته‌اند. همچنین خوزستان، کرمانشاه و ایلام به ترتیب با ۰.۲۷۶۵، ۰.۲۷۹۳ و ۰.۲۸۵۱ واحد جایگاه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند.

گفتنی است، با توجه به این جغرافیا، دولت سیزدهم، توسعه متوازن را در دستور کار خود قرار داده است که سفر استانی به تمام استان‌های کشور در کمتر از یک‌سال، بستر‌های لازم برای عادلانه شدن توزیع درآمد را فراهم می‌کند.