معرفی هنر چم بافی از صنایع دستی حصیری

هنر چم بافی چیست؟

مجله خبری-سبک زندگی نگار: چم بافی مانند سایر صنایع دستی مثل ارغوان بافی، بامبو بافی، مروار بافی، ترکه بافی، درج بافی و .. از بافته‌های چوبی و حصیری می‌باشد که برای ساخت آن از الیاف ساقه‌های درختان و شاخه‌های درختان استفاده می‌شود. در واقع تمام این هنر‌ها به یک شکل هستند و متریال اولیه‌ی ساخت، بسته به اینکه در کدام منطقه ساخته می‌شوند و در آن منطقه، چه نوع گیاه و درختی رایج و مرسوم است متفاوت است.

به عنوان مثال در استان‌های شمالی کشور، الیاف ترکه‌های بید مرواری بسیار زیاد است و هنرمندان این منطقه از این الیاف برای ساخت وسایل حصیری استفاده می‌کنند که به آن مروار بافی می‌گویند.

یا در شهر‌های مشهد مثل طرقبه، درختان ارغوان بسیار زیاد می‌باشند و مردم این ناحیه، برای ساخت صنایع دستی حصیری از الیاف این درخت استفاده می‌کنند که به آن‌ها ارغوان بافی گفته می‌شود. در شوش از ساقه و پوست درخت بید برای ساخت این وسایل استفاده می‌کنند که به آن‌ها ترکه بافی گفته می‌شود.

شیوه بافت چم بافی

چم بافی هم به همین صورت است. یعنی همان هنر حصیری بافی و بافته‌های چوبی است، اما چون از الیاف خاصی و در منطقه‌ی خاصی بافته می‌شود نام اختصاصی خود را دارد. در واقع چم بافی در روستا‌های حاشیه‌ی مراغه بسیار رایج است. در ساخت این صنایع از الیاف ساقه‌ی گیاهی به نام موسن یا چم استفاده می‌شود. مهم‌ترین ویژگی این الیاف این است که خود شامل سه نوع آسیه چم، قره چم و آق چم می‌باشد.

حال اگر تمایل دارید اطلاعات خود را در مورد صنایع دستی چم بافی افزایش دهید می‌توانید با ما در ادامه‌ی مطلب همراه باشید.

بافته‌های چم بافی چه بافته‌هایی هستند؟

در روستا‌های حاشیه‌ی مراغه، چم بافی بسیار رایج است. مردم این منطقه، از شاخه‌های نورس و جوان گیاهی به نام موسن یا همان چم، برای ساخت صنایع دستی حصیری استفاده می‌کنند. طریقه‌ی ساخت چم بافی به مانند ترکه بافی است، اما صنایع تولید شده‌ی این هنر، ظرافت تولیدات ترکه بافی را ندارد چرا که در این هنر، از پوست گیاه استفاده می‌شود. علاوه بر این، قطر ساقه‌های گیاه چم، یکنواختی و توازن ساقه‌های بید را ندارد.

هنر چم بافی

شیوه بافت چم بافی چگونه است؟

شیوه‌ی بافت چم بافی نیز تقریبا به مانند سایر بافته‌های چوبی همچون ترکه بافی و مروار بافی است که حالت آن، شبیه بافت شعاعی بامبو می‌باشد. در این روش ساخت، ابتدا هنرمندان، ترکه‌های گیاه مورد نظر را که ماده‌ی اولیه‌ی ساختشان است انتخاب می‌کنند. در بین ترکه‌های موجود، آن ترکه‌هایی که قابل تقسیم شدن به دو یا سه و یا چهار قسمت هستند را انتخاب و سپس آن‌ها را به صورت طولی، برش می‌دهند.

سپس این برش‌ها را از نظر طولی، به اندازه‌ی مورد نیاز در می‌آورند. در مرحله‌ی بعد، این ترکه‌های برش داده را در ظرف آبی خیس می‌دهند تا آن‌ها انعطاف پذیر و قابل استفاده برای ساخت صنایع دستی مورد نظر شوند. شیوه‌ی ساخت و جایگذاری این ترکه‌ها به این صورت است که ابتدا چهار عدد از ترکه‌ها را کنار هم می‌گذارند و سپس چهار یا پنج عدد ترکه‌ی دیگر را به صورت متقاطع روی ﺁن‌ها قرار می‌دهند. این نوع بافت و چیدمان، سبب ایجاد یک ستاره‌ی هشت پر، می‌شود.

سپس این بافته‌ها به وسیله‌ی ترکه‌های باریک تری، مهار می‌شوند. در مرحله‌ی بعد، عمل بافت از سوی بافنده به این صورت است که ترکه‌های باریک‌تر و نازک را بر می‌دارد و عمل بافت را به صورت یکی از زیر و یکی از رو، ادامه می‌دهد. بافنده این ترکه‌ها را به صورت یکی در میان، از میان ترکه‌هایی که قبلا به صورت متقاطع بافته بود عبور می‌دهد. بافنده این کار تا تکمیل شدن کف شی مورد نظر ادامه می‌دهد.

بعد از اینکه قسمت کف وسیله‌ی مورد نظر بافته شد نوبت به بدنه‌ی شیء می‌رسد. در این قسمت عموما هنرمندان، بافت را به صورت مارپیچی ادامه می‌دهند. در واقع حالت بافت، از کف تا لبه‌ی شیء، به صورت مارپیچی است و شیوه‌ی کار به صورت قبل می‌باشد. انتهای کار این نوع بافت نیز به صورت مارپیچی است و سر ترکه‌هایی که در پایان کار، باقی مانده اند و به اصطلاح، حالت تار مانند دارند به داخل قسمت‌های مارپیچی خم می‌شوند.

استفاده از محصولات چم بافی

مزایای استفاده از محصولات چم بافی

بدون شک تمام محصولاتی که از بافته‌های حصیری و چوبی تولید می‌شوند از قدمت دیرینه برخوردار هستند. چرا که مواد اولیه‌ی این وسایل از دل طبیعت برداشت می‌شوند و اولین ابزاری که انسان‌های اولیه به آن توجه کردند شاخ و برگ درختان بودند. در واقع اولین تمدن‌های بشری دریافتند که با قرار دادن منظم شاخ و برگ درختان، روی هم می‌توانند ابزار و وسایل‌های ضروری خود را بسازند.

طبیعتا هر وسیله‌ای که از ماده‌ی اولیه‌ی آن طبیعی باشد از مزیت‌های زیادی برخوردار است که وسایل چم بافی نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد. از مهم‌ترین مزیت‌های صنایع دستی این هنر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بدون شک یکی از مهم‌ترین و اولین مزیت‌های این هنر، قابل بازیافت بودن آن‌ها است که به محیط زیست آسیب نمی‌رسانند.

• دوام و استحکام وسایل، از مهم‌ترین معیار‌های خریداران در زمان خرید هر نوع وسیله‌ای است. تمام بافته‌های چوبی و حصیری از جمله چم بافی، از دوام و استحکام بسیار بالایی برخوردار هستند. در واقع این محصولات به دلیل داشتن بافت گیاهی از دو ویژگی منحصر به فرد یعنی دوام و قابلیت بازیافت، برخوردار هستند.

• سبک بودن و حمل و نقل ﺁسان آن‌ها از دیگر مزیت‌های این صنایع است.

• از آنجایی که الیاف این سازه ها، گیاهی است در مقابل رطوبت بسیار مقاوم هستند. در واقع نه تنها رطوبت هیچ آسیبی به آن‌ها نمی‌رساند بلکه هر ازگاهی باید برای افزایش طول عمر و دوام، آن‌ها را مرطوب کنید.

منبع: بیتوته