طرح زیست محیطی بیابان‌زدایی از نانو تا میکرون/تثبیت خاک منطقه فوق بحرانی اصفهان پس از۵سال تحقیق

  به گزارش مجله خبری نگار،شروع کار با یک رساله دکتری از سال۹۰ آغاز شد، در آن سال‌ها محققان دانشگاه آزاد خوراسگان اصفهان با استفاده از نانو رس، مالچ زیستی را در مقیاس آزمایشگاهی تولید کردند که نتیجه خوبی به دست آمد.

اما پروسه نانو رس گران بود؛ از این رو این گروه تحقیقاتی در طول سال‌های ۹۲ تا ۹۴ تحقیقات خود را بر روی تهیه مالچ رسی از "رس بنتونیت" ۱۰ و ۲۰ میکرون متمرکز کردند و در قالب پایان نامه‌های ارشد و دکتری در آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان به غلظت بهینه برای رس رسیدند.

حمایت مالی یکی از حمایت‌های مهم در ادامه پروژه‌های تحقیقاتی است که به محصول نایل آید. از این رو این گروه در اواخر سال ۹۴ پروپوزالی برای دریافت حمایت مالی به ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری ارسال کردند که در کمیته آب و خشکسالی و فرسایش محیط زیست این ستاد به تصویب رسید.

با حمایت‌هایی که این تیم از این طریق دریافت کرد، توانست در اردیبهشت ماه سال ۹۵ مالچ رسی تولید شده را در عرصه ۵۰ هکتاری پاشش کند و اواخر همان سال با ارسال یک پروپوزال دیگر، حدود ۱۵ هکتار دیگر برای پاشش در عرصه به این مساحت اضافه شد. به این ترتیب با حمایت‌های مالی معاونت علمی، بررسی مالچ زیستی مبتنی بر رس بنتونیت در مساحتی به میزان ۶۵ هکتار اجرایی شد.

این محصول در منطقه سگزی اصفهان اعمال شده است که به گفته احمد جلالیان، استاد گروه خاک شناسی دانشگاه آزاداسلامی اصفهان بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده در منطقه "سگزی" هر ۶ روز و در ورزنه (تالاب گاوخونی) هر ۷ روز یک پدیده گرد و غبار رخ می‌دهد.

جلالیان اضافه می‌کند که بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد روند تولید گرد وغبار در منطقه "سگزی" و تالاب گاوخونی افزایشی بوده است، به طوری که بر اساس مقایسه بین سال ۲۰۰۶ که هنوز وارد خشکسالی نشده بودیم، با چهار ماه ابتدای سال ۲۰۲۱، تولید گرد و غبار از دو مورد در سال ۲۰۰۶ به ۱۳ مورد (یعنی ۶ برابر) در چهار ماه ابتدای سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است.

محصول زیست محیطی که مانع از گسترش بیابان می‌شود

مهندس یونس لیث صفار یکی از محققان این طرح با بیان اینکه تمرکز تحقیقاتی ما بر روی تثبیت خاک، ریزگرد، تثبیت شن‌های روان و مقابله با بیابان‌زایی بوده است، افزود: با تحقیقات گسترده تیم تحقیقاتی ما به مالچ رس بنتونیت فرآوری شده رسید و موفق شدیم مالچ مبتنی بر رس بنتونیت را فرآوری کنیم و در عرصه، از آن برای تثبیت خاک و جلوگیری از گردو غبار بهره ببریم.

وی با بیان اینکه مالچ رسی تولید شده مانند یک سوپر جاذب عمل می‌کند، توضیح داد: این مالچ رطوبت هوا را دریافت کرده و آن را در خاک ذخیره می‌کند و همین عامل منجر به بازگشت، استقرار و افزایش پوشش گیاهی بومی شده است، به گونه‌ای که در مناطق اجرای طرح و در تپه‌های شنی تثبیت شده، پس از یک سال، گیاهان بومی توانسته‌اند برویند.

لیث صفار، نداشتن مشکلات زیست محیطی را از مزایای این محصول نام برد و یادآور شد: تولید این محصول زیستی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است، ضمن آنکه از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، هیچ آلایندگی برای محیط زیست در پی ندارد و به سرعت قابل دسترس است.

این محقق از دیگر مزایای آن این محصول را تقویت پوشش گیاهی در منطقه دانست و یادآور شد: این طرح تاکنون در ۶۵ هکتار در منطقه شرق اصفهان در ناحیه فوق بحرانی به نام "سگزی" اجرایی شده که بعد از ۵ سال، تثبیت خاک رخ داده است. این امر باعث جلوگیری از ریزگرد‌ها می‌شود.