احادیث درباره خودبینی

احادیث و روایات درباره خودبینی

مجله خبری-سبک زندگی نگار: فرد خودبین یا متکبر به کسی گفته می‌شود که خود را از دیگران برتر و با ارزش‌تر بداند و دیگران را دست کم بگیرد. استکبار به معنای تمایل به تسلط و اعتماد به نفس بیش از حد بر توانایی‌های شخص است و همچنین کسی که فقط خود را شایسته‌ی موفقیت میداند دچار خودبینی است.

در آیاتی از قرآن و احادیثی از ائمه درباره‌ی خودبینی و تکبر آیات و روایت‌هایی آمده است؛ که در ادامه به احادیثی درباره‌ی خوبینی آشنا می‌شوید.

در تمامی آیاتی که به خودبینی اشاره کرده است، می‌بینیم، غرور و خودبینی، دو عامل مهم گناه و شکست و بدبختی است و قرآن خبر از شکست و ناکامی این گروه مغرور می‌دهد، شکستی که به زودی دامانشان را گرفت و عبرت مردم شدند.

افراد کم ظرفیت همین که به یکی از این امور نایل شوند فراموش می‌کنند که این‌ها عاریتی است و همیشه در معرض زوال و نابودی قرار دارد. این فراموشی سبب خودبینی و غرور آن‌ها می‌شود و این غرور آن‌ها را از خدا دور و به شیطان نزدیک و آلوده به انواع گناهان می‌سازد.

احادیث درباره خودبینی:

• رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم:

آفَهُ الحَسَب الاِفتِخَارُ وَ العُجبُ. آفت شرافت و بزرگی، به خود نازیدن و خود بزرگ بینی است. (کافی (ط-الاسلامیه) ج ۲، ص ۳۲۸)

• حضرت زهرا سلام الله علی‌ها:

فَجَعلَ اللهُ الایمانَ تَطهیراً لَکم مِنَ الشِّرکِ، وَ الصَّلاهَ تَنزیهاً لَکم عَن الکِبرِ. خدای تعالی ایمان را برای پاکیزگی از شرک قرار داد، و نماز را برای دوری از تکبر و خودخواهی. (الاحتجاج علی اهل اللجاج (طبرسی)، ج ۱، ص ۹۹)

• امام على علیه السلام می‌فرمایند:

اَلحِرصُ وَالکِبرُ وَالحَسَدُ دَواعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِى الذُّنوبِ. حرص و تکبّر و حسادت، انگیزه هاى فرورفتن در گناهانند. (نهج البلاغه (صبحی صالح)، ص ۵۴۱، حکمت ۳۷۱)

• امام علی (ع) غرور و خودبینی را یکی از موانع پندپذیری انسان می‌شمرد.

• امام علی علیه السلام فرمودند:

عُجْبُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ أَحَدُ حُسَّادِ عَقْلِهِ. خودپسندى انسان یکى از حسودان عقل اوست.

• امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند:

لا تَسْتَبِدَّ بِرَأْیِکَ فَمَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْیِهِ هَلَکَ. خودرأی مباش که هر که خودرأی باشد هلاک می‌گردد.

• امیرالمومنان علی (ع) فرمودند:

الإعْجابُ ضِدُّ الصَّوابِ وَآفَةُ الاْلْبابِ. خودپسندى ضد واقع بینى است وآفتى است براى عقل ها.

• امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند:

سَیِئَةٌ تَسُوؤکَ، خَیرٌ عِندَ اللهِ مِن حَسَنَةٍ تُعجِبُکَ. گناهی که اندوهگینت سازد، نزد خدا بهتر از کاری است که به خود پسندی گرفتارت سازد. (نهج البلاغه، خ ۴۶)

• امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند:

مَنْ رَضِیَ عَنْ نَفْسِهِ کَثُرَ السّاخِطُ عَلَیهِ و الصَّدَقَةُ دَواءٌ مُنْجِحٌ وَ أَعمالُ العِبادِ فِی عاجِلِهمْ نُصبُ أَعیُنُهم فِی آجالِهِم. هرکس خودبین باشد خشم کننده بر او بسیار شود و صدقه داروئی است سودمند و شفادهنده و کردار بندگان در دنیایشان؛ در آخرت جلو چشم هایشان است.

• امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند:

التّواضُعُ یَرفَعُ، التکبّرُ یَضَعُ. تواضع و فروتنی مقام و منزلت انسان را رفیع کرده و تکبر و خودخواهی مقام او را پایین می‌آورد.

حدیث‌هایی درباره خودبینی و تکبر

• امام صادق علیه السلام فرمودند:

اَلکِبرُ أَن تَغمِصَ النّاسَ وَتُسَفِّهَ الحَقَّ. تکبر، این است که مردم را تحقیر کنى و حق را خوار شمارى. (الکافى (ط-الاسلامیه)، ج ۲، ص ۳۱۰)

• امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرمایند:

آفَةُ الدّینِ اَلْحَسَدُ وَ العُجْبُ وَ الْفَخْرُ. حسادت و خود پسندی و فخر فروشی، آفت دین هستند. (الکافی، جلد ۲، صفحه ۳۰۷)

• امام صادق علیه السلام فرمودند:

مَن ذَهَبَ یَرى أَنَّ لَهُ عَلَى الآخَرِ فَضلاً فَهُوَ مِنَ المُستَکبِرینَ، (قالَ حَفصُ بنُ غیاثٍ): فَقُلتُ لَهُ إِنَّما یَرى أَنَّ لَهُ عَلَیهِ فَضلاً بِالعافیَةِ إذا رَآهُ مُرتَکِبا لِلمَعاصى، فَقالَ: هَیهاتَ هَیهاتَ! فَلَعَلَّهُ أَن یَکونَ قَد غُفِرَ لَهُ ما أتى وَ أَنتَ مَوقوفٌ مُحاسَبٌ أَما تَلَوتَ قِصَّةَ سَحَرَةِ موسى علیه السلام.

هر کس خودش را بهتر از دیگران بداند، او از متکبران است. حفص بن غیاث مى گوید: عرض کردم: اگر گنهکارى را ببیند و به سبب بى گناهى و پاکدامنى خود، خویشتن را از او بهتر بداند چه؟ فرمودند: هرگز هرگز! چه بسا که او آمرزیده شود، اما تو را براى حسابرسى نگه دارند، مگر داستان جادوگران و موسى علیه السلام را نخوانده اى؟ (الکافى (ط-الاسلامیه)، ج ۸، ص ۱۲۸)

• امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:

لا یَدخُلُ الجَنَّهَ مَن فِی قَلبهِ مِثقالَ ذَرَّهٍ مِن کِبر. کسی که در قلبش به اندازه ذره‌ای کبر و خود بزرگ بینی باشد به بهشت وارد نمی‌شود. (الکافی (ط-اسلامی) ج ۲ ص ۳۱۰)

• امام صادق علیه السلام فرمودند:

آفَةُ الدِّینِ الحَسَدُ وَ العُجبُ وَ الفَخرُ. آفت دینداری حسد و خودبینی و فخر فروشی است. (کافی (ط-الاسلامیه) ج ۲، ص ۳۰۷)

• امام محمد باقر علیه السلام می‌فرمایند:

الجَبّارونَ اَبعَدُ النّاس منَ اللهِ عزُّ و جلَّ یومَ القیامَةِ. دورترین مردم ار خداوند عزّو جل در روز قیامت سرکشانِ متکبّر هستند. (ثواب الاعمال (ترجمه حسن زاده) ص ۶۸۸)

• امام کاظم علیه السلام فرمودند:

إِنَّ الزَّرعَ یَنبُتُ فِى السَّهلِ وَلایَنبُتُ فِى الصَّفا فَکَذلِکَ الحِکمَهُ تَعمُرُ فى قَلبِ المُتَواضِعِ وَلا تَعمُرُ فى قَلبِ المُتَکَبِّرِ الجَبّارِ، لأِنَّ اللّه جَعَلَ التَّواضُعَ آلَهَ العَقلِ وَجَعَلَ التَّکَبُّرَ مِن آلَهِ الجَهلِ؛ زراعت در زمین هموار مى روید، نه بر سنگ سخت و چنین است که حکمت، در دل هاى متواضع جاى مى گیرد نه در دل هاى متکبر. خداوند متعال، تواضع را وسیله عقل و تکبر را وسیله جهل قرار داده است. (تحف العقول، ص ۳۹۶)