چرا «چم شیر» شیر تو شیر شد!

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: در روز‌های سرد و استخوان‌سوزی که همه ایران دل‌نگران مردم شریف تربت جام در شمال شرقی کشور بود و ذهن‌ها به سمت ابرچالش گازی معطوف شده بود، در آن سو، یعنی در جنوب غربی کشور، انتشار تصاویر جمع شدن آب در سد جنجالی چم‌شیر که از آن به عنوان یک ابرچالش آبی و زیست محیطی یاد می‌شود، آغاز شد؛ اتفاقی که البته از سوی برخی رسانه‌ها تکذیب شد و امیدواریم واقعا آبگیری سد نبوده و ربطی به مشغول بودن ذهن‌ها به سرما و یخ‌بندان نداشته باشد؛ اما این‌که حتی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست کشور هم از جزئیات این موضوع خبر نداشت، نگرانی‌ها را بیشتر و جدی‌تر می‌کند.

عصر دوشنبه ۲۶ دی ماه، خبر شروع آبگیری سد چم‌شیر در فضای مجازی منتشر شد؛ سدی در استان کهگیلویه و بویراحمد که از آن به عنوان گتوند ۲ نام برده می‌شود و اگرچه حتما و قطعا می‌توان برای آن مزیت‌های اقتصادی بسیاری برشمرد، اما نگرانی‌های زیست محیطی بسیاری هم درباره آن وجود دارد: از حل شدن سازند‌های نمکی و افزایش شوری آب خروجی به سمت خوزستان بگیرید تا احتمال آلودگی آب پشت مخزن به دلیل ترکیب با مخازن نفتی.

بی اطلاعی عجیب معاون رئیس جمهور!

طبق آخرین اظهارنظر‌ها قرار بود آبگیری این سد، تا تکمیل مطالعات زیست محیطی و اقناع کارشناسان و افکار عمومی، به تعویق بیفتد؛ اما انتشار خبر شروع آبگیری چم‌شیر سبب شد تا رسانه ملی، صبح دیروز در یک برنامه زنده تلویزیونی صحت این خبر را از معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست پیگیری کند. علی سلاجقه هم، بر اساس آخرین اطلاعاتی که در اختیار داشت، آغاز آبگیری این سد را تکذیب و اعلام کرد: «ما واقعا اجازه نمی‌دهیم و تلاش می‌کنیم منطقی حرکت کنیم، از ابتدای کار هم به وزارت نیرو نامه زدیم که با احداث چند چاهک راستی‌آزمایی انجام دهیم، رئیس جمهور هم این نامه را برای وزیر نیرو ارسال کرد و در همین راستا در حرکت‌ایم و ابتدا راستی‌آزمایی می‌کنیم».

ادعایی که در فضای مجازی رو شد

اما چند دقیقه بیشتر از این موضع قاطع معاون رئیس جمهور نگذشت که «محمد درویش» کارشناس مطرح محیط زیست، تصویری از آبگیری این سد را منتشر و توئیت کرد: «این عکس مربوط به آبگیری امروز - ۲۷ دی‌ماه ۱۴۰۱ - سد چم‌شیر است! آقای سلاجقه در حالی‌که صبح امروز شما مشغول تکذیب آبگیری سد چم‌شیر در رسانه رسمی دولت بودید، یکی از محیط‌بان‌های شما این عکس را برایم فرستاد...». او همچنین مدعی شد: «به جای تکذیب آن‌چه اتفاق افتاده، بهتر است به شعور مخاطب احترام نهاده و اعلام کند که سازمان متبوعش با هر کسی که روز گذشته آبگیری سد چم‌شیر را آغاز کرده - چه وزارت نیرو و چه پیمانکار چینی - برخورد قانونی کرده و آن‌ها را به قوه قضاییه برای تعیین مجازات معرفی می‌کند».

یک تکذیبیه دیرهنگام و کمی عجیب

البته عصر دیروز پس از ساعت‌ها گمانه‌زنی و اظهارنظر درباره آبگیری این سد، خبرگزاری تسنیم مدعی شد: «پیگیری‌های تسنیم از شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران نشان می‌دهد که خبر آغاز آبگیری سد چم‌شیر، خبری کذب بوده و هنوز جلسات کمیته آبگیری درحال برگزاری است و تصمیم نهایی برای تعیین زمان آغاز آبگیری اخذ نشده است. تصاویری که در فضای مجازی از وجود آب در مخزن سد منتشر شده نیز، مربوط به آبی است که از بارش‌های اخیر در منطقه در حجم مرده سد باقی مانده است.

با توجه به طول ۶۰ کیلومتری مخزن سد چم‌شیر، باقی ماندن آب در پستی و بلندی‌های این منطقه، رخدادی طبیعی است که در تمامی سال‌ها در چنین زمان‌هایی قابل مشاهده بوده است». هرچند باید بنا بر صداقت گذاشت و قبول کرد که جمع شدن این آب حاصل بارندگی‌ها بوده نه آبگیری، اما پیگیری‌های ما هم حاوی اطلاعات قابل توجهی است که نشان می‌دهد نظر سازمان محیط زیست خیلی هم برای متولیان آبگیری این سد اهمیت نداشته و ندارد. این درحالی است که محمد درویش شامگاه روز گذشته در فایلی صوتی مجددا بر آبگیری شدن سد چم‌شیر تاکید کرد و افزود: مطمئن باشید که آبگیری انجام شده و همکاران من در منطقه رفته‌اند و عکس هم ارسال کرده‌اند.

نقش سازمان محیط زیست چیست؟

شاید یکی از آخرین امید‌ها برای جلوگیری از بهره برداری احتمالی غیرعلمی از سد چم شیر سازمان حفاظت از محیط زیست باشد چیزی که البته با توجه به نشانه‌ها حاکی از نادیده گرفتن جایگاه این سازمان از سوی دیگر مراجع تصمیم گیر است.

پیش از این، پیگیری از یک منبع آگاه در سازمان محیط زیست با این پاسخ همراه بود که این سازمان مخالف آبگیری چم‌شیر است؛ رویکردی امیدبخش که البته با اتفاق دیروز، تا حدی به ناامیدی تبدیل شد. فارغ از این‌که نظر نهایی سازمان محیط زیست درباره چم‌شیر چه خواهد بود، این‌که برخی مجموعه‌هابه نوعی برای این سازمان جایگاهی قائل نیستند نتیجه‌اش می‌شود همه بحران‌های زیست محیطی که از هوا، زمین و حتی در زیرِ زمین ما را تهدید می‌کند.

به قول محمد درویش «اگر معصومه ابتکار پس از ارسال نامه معروفش به بیطرف، وزیر وقت نیرو در دولت سیدمحمد خاتمی درباره خطر سدسازی در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، زمانی که متوجه شد به نامه‌اش هیچ توجهی نکردند استعفا می‌کرد، اگر محمدی‌زاده پس از آن‌که درخواستش برای جلوگیری از آبگیری سد گتوند از طرف نامجو وزیر وقت نیرو در دولت دوم احمدی‌نژاد بی‌پاسخ ماند، استعفا کرده و سکوت نمی‌کرد، شاید امروز جانشینان آن دو مدیر در وزارت نیرو، فرمان علی سلاجقه را چنین کم‌اهمیت تلقی نمی‌کردند. پرسش اصلی، اما امروز این است: آیا علی سلاجقه هم مثل معصومه ابتکار و محمدی‌زاده عمل خواهد کرد؟»

مطالعات زیست محیطی کامل است!

جدی نگرفتن نقش سازمان محیط زیست، وقتی عیان‌تر می‌شود که پیگیری ما از یک مقام آگاه در وزارت نیرو درباره چرایی آغاز آبگیری سد چم‌شیر، با این پاسخ همراه است که: «سازمان محیط زیست قبلا مطالعاتش را انجام داده است و حالا دیگر می‌خواهد چه مطالعاتی داشته باشد؟» البته این ادعای او درست است و دیروز علی سلاجقه هم تایید کرد که در گذشته مسئولان وقت این سازمان تاییدیه‌های پروژه را صادر کرده اند، اما دعوا‌های اخیر بر سر همین بوده که با توجه به گذشت زمان ضرورت دارد مطالعات انجام شده، به‌روزرسانی شود.

نتیجه پیگیری از مسئولان ملی و استانی

عصر دیروز برای دریافت پاسخ‌های مسئولان ملی و استانی درباره چرایی آغاز آبگیری سد چم‌شیر قبل از اعلام نظر نهایی سازمان محیط زیست، پیگیری‌های بسیاری انجام دادیم که با اطلاعات جالبی همراه شد.

اگرچه مدیر عامل آبفای کهگیلویه و بویراحمد و همچنین مدیر کل محیط زیست این استان، برخلاف دفعات قبل این بار تماس‌های متعدد ما را بی‌پاسخ گذاشتند و تلاش برای گفتگو با رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس هم بی‌نتیجه ماند، اما پیگیری ما از استانداری این استان با کسب اطلاع از این موضوع همراه بود که حدود ساعت ۱۸ دیروز، مدیر کل محیط زیست این استان در دفتر استاندار حضور یافته و جلسه‌ای تشکیل شده است.

همچنین تماس‌ها و پیگیری‌های ما از یک مقام مسئول در سازمان محیط زیست کشور با این پاسخ همراه بود که به دلیل تمرکز روی تنظیم نامه‌هایی درباره سد چم‌شیر، امکان و فرصت انجام مصاحبه وجود ندارد و بعدا اطلاعات مربوط به این موضوع را ارائه خواهد کرد؛ اطلاعاتی که اگر تا دیروز برای بسیاری از مردم کم‌اهمیت بود، اما حالا که داستان‌های تکراری بی توجهی به جایگاه محیط زیست در کشور را زنده کرده است، باید حتما و قطعا ارائه و شفاف سازی شود.