پایداری اکوسیستم جزیره هرمز در گروی خرد بومی و دانش دریایی

به گزارش مجله خبری نگار دفتر جزایر خلیج فارس، در جهانی که چالش‌های زیست‌محیطی روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شوند، بقا و توسعه پایدار هرمز در گرو ارتقای سواد دریایی شهروندان و تلفیق خردمندانه تجربیات بومی با یافته‌های دقیق علمی است؛ رویکردی که مردم را از ناظران منفعل به شرکای اصلی و مسئول در حفاظت از گنجینه‌های طبیعی خود تبدیل می‌کند.

هرمز یک اکوسیستم ساحلی کم‌نظیر دارد که حیات آن به سلامت آب‌ها، صخره‌های مرجانی، سواحل نمکی و زیستگاه‌های پرندگان و ماهیان پیرامونش وابسته است. این اجزا، یک نظام زنده و به شدت حساس هستند و کوچک‌ترین تغییر در جریان‌های دریایی یا افزایش آلودگی‌ها می‌تواند به سرعت بر معیشت ماهیگیران، رونق گردشگری پایدار و اقتصاد محلی تأثیر مستقیم بگذارد.

در این بستر، حفاظت از محیط زیست دریایی جزیره، فراتر از یک وظیفه محیط زیستی، به یک ضرورت اقتصادی و اجتماعی بدل می‌شود. توسعه در هرمز تنها زمانی می‌تواند پایدار باشد که پیوند ناگسستنی بین دریا و زندگی مردم به درستی درک و در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ شود.

ارزش‌آفرینی کارگاه‌های مردم‌محور و دانش بومی

برگزاری کارگاه‌های آموزشی مردم‌محور برای توسعه پایدار، یک گام بنیادین و درخشان در جهت تحقق این هم‌افزایی است. تجربیات زیسته مردم هرمز، که به صورت سینه به سینه منتقل شده، حاوی اطلاعات حیاتی درباره الگو‌های فصلی، زیستگاه‌های حساس و نشانه‌های اولیه تغییرات محیطی است. ترکیب این دانش عمیق با یافته‌های تخصصی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی، به تدوین راه‌حل‌هایی منجر می‌شود که نه تنها از نظر علمی معتبرند، بلکه از سوی جامعه محلی پذیرفته و عملیاتی خواهند شد. این هم‌افزایی، ابزار اصلی برای شناسایی دقیق چالش‌های جزیره و برنامه‌ریزی مشترک است.

ماموریت نهاد‌های علمی از پژوهش تا مشارکت فعال

پژوهشگاه‌های علمی باید مأموریت خود را تنها محدود به انجام پژوهش‌های تخصصی ندانند، بلکه خود را متعهد به ارتقای سواد دریایی شهروندان ساحلی بدانند. دانشی که صرفاً در آزمایشگاه‌ها و کتابخانه‌ها محصور باشد، تأثیری بر رفتار روزمره مردم نخواهد داشت. ارتقای این سواد به معنای مسلح کردن مردم به آگاهی و ابزار‌هایی است که آنها را قادر می‌سازد از تماشاگران منفعل به همیاران و تصمیم‌سازان فعال در حفاظت از دریا تبدیل شوند.

نتایج به‌دست‌آمده در کارگاه‌های آموزشی مردم‌محور، پایه‌ای مستحکم برای تدوین برنامه مشارکتی توسعه پایدار هرمز است و تضمین می‌کند که این برنامه، جامع و عملیاتی باشد.

برنامه‌ریزی پایدار با تکیه بر مشارکت مردم

آینده و سلامت اکوسیستم هرمز به هیچ وجه در دستان نهاد‌های مجزا نیست، بلکه در هماهنگی رفتاری و تصمیمات روزمره مردم ساحلی رقم می‌خورد. مادامی که مردم خود را مالک و مسئول حیات دریا ندانند، هیچ سیاست مدیریتی‌ای موفق نخواهد شد.

برای تضمین پایداری هرمز، باید یک برنامه مشارکتی توسعه تدوین شود که نه تنها بر حفاظت از محیط زیست تأکید کند، بلکه به طور همزمان به توانمندسازی اقتصادی و فرهنگی مردم محلی بپردازد. این برنامه باید شامل ایجاد کارآفرینی‌های بومی در حوزه اکوتوریسم، مدیریت زباله و احیای زیستگاه‌ها با مشارکت مستقیم جامعه محلی باشد.

این رویکرد، در نهایت، منجر به توسعه‌ای می‌شود که دانش بومی مردم، یافته‌های علمی و سیاست‌های مدیریتی را همسو کرده و هرمز را به الگویی موفق از همزیستی انسان و دریا تبدیل خواهد ساخت.