راهبرد‌های عملی برای کاهش سن ازدواج!

به گزارش مجله خبری نگار/آنا؛ در حالی که ازدواج همیشه به عنوان یکی از ارکان اساسی جامعه و مایه آرامش روحی در فرهنگ ایرانی معرفی شده است، آمار‌ها از روند نگران‌کننده‌ای حکایت دارند: سن ازدواج در حال افزایش است.

این پدیده که ریشه در عوامل پیچیده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارد، پیامد‌های ناخوشایندی، چون افسردگی جوانان، اضطراب، ناامیدی و حتی انحرافات اجتماعی را به همراه دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر این روند ادامه یابد، با چالش‌های جدی در حوزه امید به زندگی و فعالیت‌های سازنده در کشور رو‌به‌رو خواهیم شد. اما راهکار چیست؟ چگونه می‌توانیم جوانانمان را دوباره به سمت تشکیل خانواده سوق دهیم؟ زهرا رشیدی کارشناس ارشد مطالعات زنان و خانواده در یادداشتی به بررسی این موضوع پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:

عوامل افزایش سن ازدواج

ازدواج یکی از اساسی‌ترین نیاز‌های آدمی است که دین مقدس اسلام به آن اهمیت فراوانی داده است و آن را از بهترین سنت‌های دینی شمرده که مایه برکات بی‌شماری است. از نظر قرآن، ازدواج مایه آرامش روح و روان آدمی است، که این خود از نشانه‌های رحمت و بزرگی خداوند است. تشویق اسلام به ازدواج خصوصاً در سن جوانی و کراهت اسلام از تجرد و رهبانیت در بسیاری از سخنان معصومین آمده است. ولی در حال حاضر متأسفانه طبق داده و آمار‌ها با افزایش سن ازدواج مواجه هستیم. این افزایش بی‌سابقه مشکلات فراوانی به دنبال خواهد داشت.

از جمله:افسردگی و از بین رفتن نشاط در جوانان، مبتلا شدن به وسواس زیاد در انتخاب همسر، مشکل آفرینی فرزندان بزرگ و ازدواج نکرده در خانه، افزایش اضطراب و نگرانی خصوصاً در دختران، حالت بلاتکلیفی، از دست رفتن طراوت و زیبایی، ناامیدی و تصمیم به عدم ازدواج به خاطر کاهش میل به ازدواج، بی‌دقتی در انتخاب همسر خصوصاً در دختران، احتمال افزایش انحرافات، احساس سربار بودن در خانواده و ده‌ها مشکل از این قبیل که جوانان ما را که گران‌بهاترین ذخیره‌های کشورمان هستند، به چالش انداخته است.

به همین دلیل بر همه مسئولان؛ دست اندرکاران مسائل اجتماعی واجب و لازم است به این مسئله به عنوان یک مشکل فوریتی نگاه کنند و تمام همت و تلاش خود را برای رفع آن مصروف کنند؛ چنان که در قرآن، به یاری جوانان برای تسهیل امر ازدواج دعوت کرده است.

افزایش سن ازدواج، معضل و آسیبی است که اگر حل نشود، افسردگی، کاهش امید به زندگی و فعالیت سازنده در کشور رخ میدهد. زمان ازدواج و تشکیل خانواده بر چرخه زندگی خانواده همه افراد تأثیر می‌گذارد. عوامل اجتماعی-اقتصادی در سطح کلان، ویژگی‌های شخصی و در دسترس بودن همسران مناسب ممکن است در ازدواج زودهنگام یا دیرهنگام نقش داشته باشند.

کارشناسان امور اجتماعی عوامل زیادی برای افزایش سن ازدواج عنوان کرده‌اند:

۱ـ عوامل اجتماعی: بالا رفتن جرایم و آسیب‌های اجتماعی مانند: اعتیاد، بی‌بندوباری، همسر آزاری، طلاق، روابط سرد همسران، دخالت اطرافیان و مانند آن نه تنها موجب از هم پاشیدگی خانواده‌ها شده است، طولانی بودن مدت تحصیلات دانشگاه و افزایش نسبت دختران به پسران و اینکه دختران به علت داشتن تحصیلات دانشگاهی حاضر به ازدواج با پسران پشت کنکور مانده نباشند و درصد بالایی از آنان بدون همسر بمانند، یا به ازدواج ناخواسته تن بدهند؛ چنان که امروز شاهد این معضل هستیم. بنابر برخی آمارها، جمعیت دختران در شرف ازدواج، یک میلیون و ششصد هزار نفر بیش از پسران آماده ازدواج است و این خود سبب می‌شود پسران در ازدواج رقابت نکنند و در نتیجه عجله‌ای نداشته باشند.

۲ـ عوامل اقتصادی: یکی از عمده‌ترین دلایل تاخیر ازدواج از نظر جوانان، عوامل اقتصادی است.

علت تمایل نداشتن پسران به ازدواج در اکثر آنها برخوردار نبودن از شغل، مسکن و تهیه لوازم و ضروریات زندگی و جشن ازدواج است. در این بین خانواده‌های دختران هم مشکل تهیه جهیزیه را سد بزرگی برای ازدواج دخترانشان میدانند، خصوصا خانواده‌های که چند دختر با فاصله‌های سنی کم دارند؛ بنابراین عدم توان اقتصادی کافی، انگیزه ازدواج جوانان را پایین می‌آورد و اجازه نمی‌دهد آنان در سن پایین ازدواج کنند.

۳ـ عوامل فرهنگی: گرچه کشور ما از فرهنگ غنی و کامل اسلامی برخوردار است، ولی به دلایلی، چون نفوذ فرهنگ بیگانه و مانند آن، این فرهنگ کم رنگ شده است، جوان ایرانی که در گذشته مهم‌ترین برنامه او در اولین فرصت ازدواج و تشکیل زندگی بود، امروزه دیگر چنین عقیده‌ای ندارد و حتی برخی زمان ازدواج را مخصوص میان سالی می‌دانند و این احتمال وجود دارد که این فرهنگ مخرب، گستره و فراگیر شود.

از سوی دیگر.

افزایش سن ازدواج در دوران معاصر، تغییرات اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی بسیاری را به همراه داشته است. همچنین عوامل دیگری در افزایش سن ازدواج: آرمان گرایی (کمال گرایی) افراطی جوانان، شهرنشینی، مشارکت زنان در نیروی کار، انتخاب آزاد در انتخاب همسر، برابری جنسیتی و عدم خویشاوندی همسر رابطه مثبتی با سن ازدواج نشان داد.

وابستگی‌های قومی تأثیرات منفی و مثبتی بر زمان ازدواج داشت. تحلیل چند متغیره تأثیر معنادار مدت ازدواج، تحصیلات، محل سکونت، قومیت و خویشاوندی همسران را نشان داد. بهبود وضعیت زنان، ظهور، سیستم‌های شغلی جدید، تغییر در نسبت جمعیت جویای کار و ازدواج، در دسترس بودن همسران مناسب و تغییر در هنجار‌ها و ارزش‌های مرتبط با ازدواج و تشکیل خانواده می‌تواند این اثرات و عوامل را توضیح دهد.

راهکار‌ها برای کاهش سن ازدواج

۱ـ راهبرد‌های فرهنگی: تغییر نگرش‌ها و شناخت‌های افراد، کمک زیادی به تغییر رفتار آنان می‌کند و هر تغییری بدون داشتن زیرساخت‌های فکری محکم، دوامی نخواهد داشت. وظیفه مهم که از کار‌های عمده در این حوزه است، بر عهده متصدیان امور فرهنگی مثل حوزه، دانشگاه، صدا و سیما، مطبوعات، هنر و مانند آن است که باید در این راستا برنامه‌ریزی جدی داشته باشند. اگر تأهل و همسر داشتن به عنوان ارزش و تجرد و مجرد ماندن، ضد ارزش تلقی شود، همان طور که در روایات اهل بیت (ع) آمده، کمک زیادی به تغییر نگرش افراد نسبت به سن ازدواج می‌شود.

همچنین تغییر در ملاک‌های انتخاب همسر همچون ایمان و اخلاق، گسترش فرهنگ حجاب، زیرا در جامعه‌ای که فرهنگ حجاب حاکم باشد و رابطه با نامحرم طبق موازین شرعی باشد و از اختلاط‌های مضر و فساد انگیز بین پسر و دختر جلوگیری شود. زمینه‌ای برای ارضاء نامشروع جنسی یافت نمی‌شود و در نتیجه پاسخ به نیاز‌های جنسی منحصر در قالب خانواده و ازدواج شکل می‌گیرد.

ـ گسترش فرهنگ قناعت: اگر در جامعه، ساده‌زیستی و استفاده از حداقل امکانات مادی ارزش شود و یا حداقل اینکه طوری برنامه‌ریزی شود که دانشجویان قادر باشند در خلال تحصیل، ازدواج کنند، سن ازدواج در بین این قشر که مهم‌ترین و حساس‌ترین بخش جامعه هستند، کاهش پیدا می‌کند. ارزش نباشد، سن ازدواج کاهش پیدا می‌کند.

۳ ـ راهبرد‌های اقتصادی: عوامل اقتصادی از عمده‌ترین دلایلی است که جوانان برای تاخیر ازدواج خود مطرح می‌کنند. برای اینکه این عامل مهم را کاهش دهیم باید در دو جهت برنامه ریزی کنیم: هزینه‌ها را حتی الامکان کاهش بدهیم. منابع اقتصادی و تولید ثروت را برای جوانان فراهم کنیم؛ بنابراین راهبرد‌های زیر می‌تواند ما را در عملی ساختن دو هدف فوق یاری دهد.

ـ کاستن از هزینه‌های اضافی

ـ همیاری در هزنیه‌های ازدواج

ـ پرداخت وام‌های قرض الحسنه سازنده و مؤثر با شرایط آسان بدون مراحل سخت و زمان گیر

ـ ایجاد شغل‌های پاره وقت برای جوانان

ـ تشویق و فرهنگ‌سازی به زندگی در کنار خانواده

۳ـ راهبرد‌های اجتماعی: برای حل مشکل ازدواج جوانان و جلوگیری از افزایش سن ازدواج، چاره‌ای جز همکاری و همیاری همه افراد و آحاد جامعه، وجود ندارد. راهبرد‌های اجتماعی که می‌توان در این زمینه ارائه داد، از قرار زیر است:

ـ فراهم کردن شرایط ازدواج: دولتمردان و متصدیان اجتماع وظیفه دارند برنامه دقیقی برای حل این مشکل ارائه دهند.

ـ گسترش مراکز مشاوره ازدواج با حداقل هزنیه‌های ممکن

ـ کنترل مهاجرت روستاییان، اگر بتوان با افزایش امکانات زندگی در روستا‌ها و ایجاد اشتغال برای آنان، از مهاجرت آنها جلوگیری کرد و آنان را به ماندن در روستا و تولید محصولات کشاورزی و دامی و امثال آن تشویق کرد، علاوه بر حل بسیاری از مشکلات اجتماعی، از افزایش سن ازدواج نیز جلوگیری خواهد شد.

ـ جلوگیری از بی‌بندوباری، فساد و ابتذال، خصوصاً در حوزه اخلاق و مسائل جنسی و اگر با افراد متخلف برخورد جدی صورت نگیرد و در مقابل تهاجم و شبیخون فرهنگی دشمن، سیاست تسامح و تساهل اجرا شود، جامعه چنان دچار آشفتگی می‌شود که اولین ضرر آن متوجه نهاد مقدس خانواده می‌شود و جایگاه آن را تضعیف می‌کند. امروز کم نیستند جوانان پاک و مؤمنی که شریک زندگی مناسبی برای خود نمی‌یابند.

تأثیر مخرب گسترش فساد و فحشا و ابتذال و مخصوصاً مواد مخدر بر تزلزل کانون خانواده و بدبینی جوانان به ازدواج بر کسی پوشیده نیست، اگر متصدیان اجتماع برای مبارزه با مفاسد اخلاقی کمر همت ببندند و این دام‌های خطرناک را از جلوی جوانان بردارند، برکات زیادی نصیب جامعه خواهند کرد که یکی از آن هموار شدن راه ازدواج جوانان است.