آداب و رسوم جالب و خواندنی درمورد عروسی‌های مردم سیستان و بلوچستان

به گزارش مجله خبری نگار،  اگر قصد سفر به سیستان و بلوچستان را دارید یادتان باشد که می‌توانید با بخشی از آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان هم آشنا شوید. مردم بلوچ فرهنگ غنی دارند و برای جشن‌های ازدواج خود آداب و رسوم خاصی را انجام می‌دهند. استان سیستان و بلوچستان قدمتی نزدیک به ۵۰۰۰ سال دارد و قدمت برخی از آیین و آداب و رسوم‌های این استان به ریشه‌های کهن و قدیمی این منطقه برمی گردد. مراسم‌های ازدواج غالبا به ۳ بخش پیش از عروسی، مراسم عروسی و بعد از عروسی تقسیم می‌شود.

مراسم پیش از ازدواج مردم بلوچ

آداب و رسوم مردم بلوچ استان سیستان و بلوچستان قبل از برگزاری مراسم عروسی چیزی بیشتر از یک خواستگاری ساده و بله برون و نامزدی است. این مراسم‌ها به ترتیب به این صورت برگزار میشود:

مراسم جار

هرگاه پسری به خانواده خود اعلام می‌کند که قصد ازدواج دارد و خانواده به او اجازه می‌دهند، داماد به اتفاق دوستانش به سراغ اقوامش می‌رود و خبر اجازه ازدواج را به آنها می‌دهد. در این زمان اقوام هم برای اینکه شریک شادی داماد شوند و هم او را از لحاظ مالی حمایت کنند، هدیه‌ای مثل پول نقد، طلا، گوسفند، شتر، گندم، برنج، آرد و روغن یا ... به او می‌دهند.

مراسم پاگدران

هنگامی که خانواده عروس، داماد را پذیرفتند، داماد به همراه خانواده خود به خانه عروس می‌روند تا به نوعی داماد را با خانواده عروس، خودمانی کنند. به این مراسم پاگدران کردن یا خودمانی کردن می‌گویند. بعد مراسم پاگدران، داماد خودش به تنهایی به خانه عروس رفت‌وآمد می‌کند و کمک حال پدر دختر در کار‌های منزل می‌شود.

مراسم گِندونِن

«گِند» در زبان بلوچی به معنای دید و «نِن» نیز به معنای نشستن است و به مراسمی گفته می‌شود که طی آن بزرگان خانواده پسر به خانه دختر رفته و موضوع خواستگاری را بیان می‌کنند. گاه خانواده پسر این موضوع را با کدخدای محل سکونت دختر در میان می‌گذارند و گاهی هم ریش سفید یا بزرگ محل یا فامیل را در این مراسم به همراه می‌برند. در مراسم گِندونِن افراد زیادی از خانواده پسر حضور پیدا می‌کنند تا نشان دهنده بزرگی خانواده پسر باشد. این تعداد گاهی به ۱۰۰ نفر هم می‌رسد. در مراسم گندونن، خانواده داماد حلقه انگشتر، ساعت و طلا را به عنوان نشان به خانواده عروس می‌دهند که به آن «حلقه کنان» می‌گویند.

مراسم هِبَرجنی

هبرجنی یکی دیگر از اداب و رسوم ازدواج بلوچ‌ها است که در واقع همان بله‌برون است که در آن خانواده دختر جواب مثبت می‌دهند و برنامه‌ریزی‌های بعدی در این مراسم انجام می‌شود.

مراسم بربند مال

این مراسم برای تعیین مهریه برگزار می‌شود و معمولا اقوام درجه یک طرفین دعوت می‌شوند و در آن به تعیین مهریه می‌پردازند. معمولا مهریه پول نقد در نظر گرفته می‌شود، اما گاهی نخل خرما، شتر و دام نیز برای آن در نظر می‌گیرند. معمولا یکی از بزرگان که مورد قبول طرفین است در این مراسم حضور می‌یابد و زمان عروسی هم در همین مجلس تعیین می‌شود.

بر اساس رسم بلوچ ها، رد و بدل شدن طلا در ازدواج بسیار مهم است و حتی اهمیتی بیشتری از مهریه دارد. این رسم با هدیه ۲۰ مثقال تا ۲ کیلو طلا اجرا می‌شود و گاهی خانواده عروس به شرط تحویل طلاها، اجازه برگزاری مراسم عروسی را می‌دهند. گاهی بخشی از این طلا را دریافت می‌کنند و مابقی در عقدنامه نوشته می‌شود. گاهی گِندونِن، هِبَرجنی و بربندمال با هم و در یک مراسم برگزار می‌شوند.

مراسم حِنا دوزوکی

از مراسم فرعی عروسی حنادوزکی است و به این صورت که خانواده‌های طرفین بر سر عروس و داماد و روی پول حنا می‌گذارند. گویا این مراسم به صورت دزدکی برگزار می‌شود و گاهی حمایت‌های مالی از عروس و داماد نیز در این مراسم صورت می‌گیرد. فردای حنا دوزوکی از اقوام و وابستگان برای مراسم عروسی دعوت به عمل می‌آید و افرادی برای دعوت مهمانان فرستاده می‌شوند. اگه درخانه مهمانان کسی نبود، دوچوب را به صورتی خاص جلوی در می‌گذارند تا صاحبخانه متوجه شود کسی برای دعوت عروسی مراجعه کرده است.

مراسم حِنا راستکی

این مراسم همان حنابندان است که عروس و داماد در خانه خود به صورت جداگانه برگزار می‌کنند و حنا توسط اقوام بر دست آنها گذاشته می‌شود. شب حنابندان را تا صبح جشن می‌گیرند و از اقوام پذیرایی می‌کنند. آشپزی برای مهمانان عروسی در این شب شروع می‌شود.

مراسم عروسی

پس از برگزاری مراسمات زیبای پیش از عروسی که هر یک نشان از آداب کهن ایران باستان و احترام به بزرگان قوم، کمک به برگزاری سنت ازدواج و بسیاری از آداب پسندیده است، نوبت به برگزاری خود مراسم ازدواج میرسد.

مراسم جُل بندی

جل پارچه‌ای دست‌دوز است که با سوزن‌دوزی و آینه تزیین می‌شود. معمولا عروسی هفت شبانه روز طول می‌کشد و روز اول مخصوص جل بندی ست که در آن به دیوار‌ها پارچه‌های جل آویزان می‌کنند. این مراسم با حضور اقوام درجه یک عروس و داماد و قربانی گوسفندی انجام می‌شود. همچنین مکان یا اتاق یا پشه بندی را به عنوان حجله برای عروس جل بندی می‌کنند که تا روز عروسی در آن محل می‌ماند. اهالی براین باورند که با این حائل یا دیوار عروس از جادو و نظر دور می‌ماند.

مراسم عقد

در یکی از روز‌های جشن، همگی پس از خوردن ناهار، به مسجد می‌روند و نماز جماعت می‌خوانند. پس از بازگشت به محل برگزاری جشن، یک معتمد از طرف پدر عروس و معتمد دیگری از طرف پدر داماد وکیل می‌شود و نزد عروس می‌رود. عروس که داخل حجله نشسته است، منتظر می‌شود تا فرد وکیل از او بپرسد آیا داماد را به شوهری قبول دارد؟ این سوال سه بار تکرار می‌شود، در هر مرتبه عروس باید بله بگوید تا وکلا به مجلس برگردند. پس از آنکه صدای بله داماد نیز شنیده شد، صیغه عقد خوانده می‌شود. پس از جاری شدن صیغه عقد، چند گلوله شلیک می‌شود و سپس با فشردن دست مهمانان توسط داماد و گفتن تبریک، عقد پایان می‌یابد.

مراسم سرآپی

در گذشته، برای عروسی، داماد را به قنات و رودخانه جاری می‌بردند و خانواده داماد در آنجا او را استحمام می‌کردند. آنها تمام مسیر تا رودخانه را شعر می‌خوانند و به پایکوبی می‌پردازند. امروزه حتی با وجود آرایشگاه‌ها باز هم داماد و همراهانش سری به رودخانه می‌زنند. مراسم به این صورت است که پس از عقد، داماد را سوار بر یک شتر تزئین شده می‌کنند و با صدای دهل و سرنا به کنار آب می‌برند. زنان در جلو شتر حرکت می‌کنند و چند نفر از آنها داماد را باد می‌زنند تا از گرما اذیت نشود.

روی سر داماد چادر و یا تور زرد رنگی می‌اندازند تا با آفتاب نسوزد و گرد و خاک او را آزار ندهد. پسربچه‌ای نابالغ هم جلوی داماد می‌نشانند تا فرزند اولش پسر شود. در مسیر بار‌ها توقف می‌کنند و به شادی و شلیک گلوله می‌پردازند و نقل و سکه بر سر داماد می‌پاشند. پس از رسیدن به آب، دو نفر داماد را از شتر پایین می‌آورند و به سمت آب می‌برند. در ابتدا موی سر و صورت داماد اصلاح می‌شود و سپس بدن او را می‌شویند. در نهایت لباس‌های نو بر تن داماد می‌کنند و لباس‌های قبلی را به کسی که او را اصلاح کرده هدیه می‌دهند. دونفر هم داماد را بغل کرده و روی شتر می‌گذارند و در آخر با شادی و هلهله به محل جشن باز می‌گردند.

مراسم حمام عروس

برای جشن عروسی، عروس را به گونه‌ای حمام می‌کنند که ستارگان را ببیند؛ بنابراین عروس در شب و در کنار پنجره که آسمان از آن دیده می‌شود، باید حمام کند.

مراسم مشاطه

مشاطه تلفظ دیگری از کلمه «مطاشه» به معنای آرایشگر و سلمانی در زبان عربی است. خانواده عروس طی این مراسم او را برای عروسی آماده می‌کنند و به آرایش او مشغول می‌شوند. مشاطه‌گر بعد از اتمام کار هدیه‌ای دریافت می‌کند و حجاب چهره عروس برمی‌دارد و دوره جل بندی عروس به پایان می‌رسد.

مراسم شب یکجایی

عروس و داماد در خانه پدرزن برای ۴ روز یا بیشتر زندگی می‌کنند و شب یکجایی اولین شبی است که عروس و داماد در کنار هم هستند.

مراسم مبارکیان صبا

روز بعد از عروسی نوبت مراسم «مبارکیان صبا» می‌رسد که در آن اقوام برای تبریک گفتن به عروس و داماد در کنار آنها در خانه پدر عروس حاضر می‌شوند. بعد از گذشت ۴ روز عروس و داماد به خانه پدر داماد می‌روند و در آنجا جشن و مهمانی برگزار می‌شود و زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند.

البته ممکن است بسته به توانمندی داماد، ماندن عروس و داماد در خانه پدرزن مدت زمان بیشتری به طول بینجامد.

هدیه هفت روز

عروس و داماد برای رفتن به خانه پدر داماد، سوار بر شتر می‌شوند و با همراهی اقوام و صدای سرنا و دهل به راه می‌افتند. پس از رسیدن به منزلِ پدر داماد، هدیه‌ای به عنوان هفت روز به داماد داده می‌شود که می‌تواند شامل باغ، خانه یا چندین درخت خرما باشد. در اینجاست که مراسم عروسی پایان می‌یابد؛ و چه زیبا است این سنت‌های زیبای قوم بلوچ که هر یک سنت‌های دیرینه و بلند بالایی است که به دور از تجملات و با شادی و سرور برگزار میشود.