کمک به بحران آب با اصلاح ژنتیکی بذر کنجد

به گزارش مجله خبری نگار، دانه‌های کنجد در زمان برداشت می‌ریزند و برای افزایش عملکرد آن نیاز به اصلاح ژنتیکی بذر کنجد است. از طرفی کشور در زمینه امنیت غذایی دانه‌های روغنی، دچار مشکل است. یک شرکت دانش‌بنیان با توجه به این نیاز‌های کشور، اقدام به اصلاح ژنتیکی بذرکنجد کرده که می‌تواند نیاز داخلی را تأمین و از وابستگی ۷۰ درصدی کشور به این محصول پیشگیری کند. این شرکت سال ۱۴۰۰ دانش‌بنیان شده است.

محمدسینا سیاهپوش، عضو هیئت مدیره این شرکت دانش‌بنیان، در ارتباط با مزایای این محصول می‌گوید: «ما توانستیم طی یک پروسه ۷ ساله و بسیار پرزحمت برای اولین بار در کشور بذر کنجد را اصلاح ژنتیکی کنیم و با کمک آن تمام مراحل کاشت تا برداشت کنجد به صورت کاملا مکانیزه و با کمک ماشین‌آلات انجام می‌شود. 

در واقع ما با انتقال ژن مقاومت به ریزش و ناشکوفایی به این کنجد‌ها که اصلاح ژنتیکی کردیم، کنجدی را تولید کردیم که زمان برداشت، دانه‌های آن نمی‌ریزد و به همین دلیل می‌توانیم به راحتی با ماشین‌آلاتی مثل کمباین و دیگر ادوات کشاورزی، در سطح گسترده و به مقدار خیلی بیشتر برداشت کنیم. از مزایای دیگر، افزایش میزان عملکرد کنجد است که تقریبا تا دوبرابر عملکرد کنجد‌های قدیمی هم می‌رسد.

از طرفی از آنجا که کشور در زمینه دانه‌های روغنی و امنیت غذایی این بذر‌ها دچار مشکل است و در زمینه دانه‌های روغنی وابسته هستیم، سعی کردیم با کمک متد‌های اصلاحی و با استفاده از تکنیک‌های مولکولی و هسته‌ای، روی بذر‌های دانه‌های روغنی از جمله کنجد کار کنیم که نهایتا کشور را در این زمینه به سمت خودکفایی ببریم.

ایران در واردات کنجد، حدود ۷۰ درصد وابسته به کشور‌های همسایه است. با تولید داخلی و توجه به آب و هوای کشور که بسیار مناسب برای کاشت کنجد است می‌توانیم به سمت خودکفایی در تولید این دانه روغنی پیش برویم.»

به گفته سیاهپوش قبل از تولید این محصول، تنها آمریکا، تولید کننده بذر‌های کنجد ناشکوفای مقاوم به ریزش بود که به دلایل امنیتی آن را صادر نمی‌کردند و ایران تقریبا می‌توان گفت دومین کشور است که توانسته به تکنولوژی ساخت این بذر‌ها برسد.

کنجد و بحران آب

کنجد یک گیاه تابستانه با مصرف میزان آب کمتر از سایر گیاهان تابستانه است، در زمینه حفظ و نگهداری منابع آب می‌تواند یک کشت خوب نسبت به کشت‌های آب‌بر تابستانه (مثل برنج و شلتوک) باشد؛ خصوصا در کشور‌هایی که با محدودیت آب مواجه هستند. 

سیاهپوش معتقد است طی گزارش‌های وزارت نیرو، اگر به عنوان مثال در استان خوزستان، کشت کنجد را گسترش می‌دادیم سالانه دو ونیم میلیارد مترمکعب در آب می‌توانستیم صرفه جویی کنیم که یک راهکار مهم در زمینه بحران آب است.

اشتغالزایی و کمک به معیشت کشاورزان

سیاهپوش در ارتباط با پتانسیل اشتغال‌زایی کاشت کنجد می‌گوید: «چون این محصول دانش‌بنیان، محدودیتی برای وسعت کشت کنجد ندارد، کنجد را می‌توانیم مثل گندم در ابعاد گسترده بکاریم. در زمینه اشتغالزایی مناطق محروم برای کشاورزان در فصل تابستان که به دلیل کمبود آب، ممنوعیت کشت دارند، می‌توانیم روی کشت کنجد کار کنیم که به معیشت کشاورزان هم کمک بزرگی خواهد کرد.

از طرفی کنجد زنجیره ارزش غذایی بسیار بالا دارد و یکی از دانه‌های روغنی خیلی مهم است که به آن ملکه دانه‌های روغنی می‌گویند. در کشور، چون وارد کننده دانه‌های روغنی و روغن هستیم قیمت خیلی بالا و مصرف پایین است.»

به گفته این فعال فناور این شرکت به صورت مشارکتی در زمینه تولید بذر و کنجد با یک شرکت دیگر، در زمینه تولید بذر و پروسه دانش بنیان شدن همکاری کرد. 

میانگین تولید کنجد قبل از تولید این شرکت در کشور حدود ۷۰۰ کیلو در هکتار بوده و الان با این تغییر ژنتیکی تا یک تُن افزایش پیدا کرده است. 

سیاهپوش افزایش عملکرد، کاهش مصرف آب، قیمت کمتر و اشتغالزایی را از مزایای کلی این محصول می‌داند.

چالش‌ها و مشکلات

این فعال فناور در ارتباط با مشکلات و چالش‌ها نیز می‌گوید: «بزرگترین محدودیت در زمینه اصلاح بذر، چالش زمین است. در زمینه اصلاح دانه‌های روغنی نیاز به زمین داریم که همکاری خاصی با ما انجام نشده است. امید داریم بحث کنجد و محصول ما بیشتر متوجه مسئولان قرار بگیرد.»

پیشگیری از بیماری‌های تنفسی که منشأ بیولوژیک دارند

این تیم متخصص همچنین محصولی در حوزه تولید دستگاه‌های مکاترونیک تولید کرده است. این شرکت توانسته برای اولین بار در کشور و خاورمیانه یک دستگاه پاینده و جمع‌آوری کننده آلاینده‌های بیولوژیک از هوا را اختراع کند. این محصول در پروسه دانش‌بنیان شدن است.

سیاهپوش در ارتباط با دلیل احساس نیاز برای اختراع این دستگاه می‌گوید: «به دلیل وجود آلاینده‌های بیولوژیک در کشور و نیاز به این دستگاه برای اندازه‌گیری این آلاینده‌ها و با توجه به تحریم و مشکلات واردات، احساس نیاز کردیم که این محصول را در داخل تولید کنیم.

به همین دلیل از حدود ۲ سال پیش با یک تیم متخصص، توانستیم این دستگاه را کاملا بومی و اختراع کنیم. تک تک قطعات و مواد مصرفی، تولید داخل هستند. با ساخت این دستگاه هیچ مشکلی در زمینه پایش و شناسایی آلایندگی بیولوژیک هوا نداریم و می‌توان مشکلات تنفسی ناشی از این آلاینده‌ها را شناسایی و کنترل کرد. در واقع کار این دستگاه شناسایی این آلودگی است و سپس اقدامات پیشگیرانه برای رفع مشکل انجام می‌شود.

با استفاده از این دستگاه می‌توان مشکلات تنفسی هر منطقه را در زمینه آلاینده‌های بیولوژیک، کنترل و پیشگیری کرد. ما به تکنولوژی ساخت این دستگاه رسیدیم.

تنها شرکتی که به جز ما تولید کننده این دستگاه است یک شرکت انگلیسی است که انحصارا در دنیا تولید این دستگاه مربوط به این شرکت بود.»

این فعال فناور در ارتباط با جزئیات این محصول می‌گوید: «این دستگاه نمونه‌گیر و جمع‌آوری کننده است. دانه‌های گرده، اسپور (هاگ) قارچها، ذرات زیست و بیولوژیک را از هوا گرفته و جمع آوری می‌کند و به تفکیک ساعت و روز و تاریخ مشخص اعلام می‌کنیم که به چه میزانی در چه روزی چه میزان دانه گرده گیاهی در هوا وجود داشته که باعث آلرژی در شهروندان آن منطقه شده است.

دستگاه جمع آوری کننده آلاینده‌های بیولوژیک از هوا با مکشی که به اندازه مکش ریه یک انسان بالغ است، هوا را توسط پمپی که داخل این دستگاه تعبیه کردیم به داخل خودش می‌کشد و طبق برنامه‌ای که به این دستگاه می‌دهیم در بازه زمانی هفت روزه این آلاینده‌های بیولوژیک که شامل دانه‌های گرده و اسپور قارچ‌ها هستند بر روی نواری که تعبیه شده به دام انداخته و جمع آوری می‌کند و بعد از آن این نوار را در فاز آزمایشگاهی می‌بریم، میزان آلاینده و نوع آلاینده بیولوژیک موجود روی آن نوار شناسایی می‌کنیم.»

آیا از این محصول در سطح کلان استفاده می‌شود؟

به گفته سیاهپوش این محصول بر مبنای نیاز کشور طراحی شده وهنوز تقاضایی از ارگان‌ها نداشته است و علی‌رغم این که در حوزه محیط زیست یکی از دستگاه‌های استراتژیک و مورد نیاز سازمان‌های محیط زیست و دولت است، مورد حمایت قرار نگرفته است. این دستگاه قابل استفاده در شهرداری‌ها، سازمان‌های محیط زیست، مراکز تحقیقات فعال در آلرژی است.

کیفیت و قیمت

سیاهپوش در ارتباط با مقایسه قیمت و کیفیت با نمونه مشابه خارجی می‌گوید: «این محصول قیمت حدود یک سوم نمونه خارجی دارد. به دلیل تحریم، واردات نمی‌شود و فقط قاچاق می‌شود. کیفیت دستگاه ما از لحاظ فنی بالاتر از نمونه خارجی آن است، زیرا با اضافه کردن یک سری امکانات بهتر به این دستگاه خیلی پیشرفته‌تر نسبت به مشابه خارجی تولید کرده‌ایم.»
به گفته این فعال فناور، این محصول در پروسه دانش بنیان شدن است. دانش فنی آن به سختی به دست آمده است، زیرا یک پروژه بین رشته‌ای و دانش بنیانی بود. با همکاری نخبگان و اساتید دانشگاه رشته‌های مکاترونیک و کشاورزی این تیم متخصص توانسته طراحی و ساخت این دستگاه را انجام دهد.