نقاشی‌خط؛ هنر خوشنویسی در دل نقاشی

به گزارش مجله خبری نگار، نقاشی خط یکی از هنر‌های معاصر است که با ترکیبی از هنر خط و نقاشی به حیات خود ادامه داده است. البته گاهی به این شیوه خطاشی و خط نقاشی هم می‌گویند.

کتیبه نویسی یا نقاشی خط؟

زمان قاجار خوشنویسان خط را می‌نوشتند، بعد کپی می‌کردند و داخل آن را رنگ‌آمیزى مى‌کردند و یا گل و بوته مى‌انداختند. در حقیقت نقاشیخط اولیه، کتیبه‌نویسى است. از این رو زمان قاجار را دوران پیدایش نقاشی خط می‌نامند. 

امروزه ما با شکل‌هاى متنوع و جدیدى از تلفیق خط و رنگ و نقاشى مواجه هستیم و نقاشی خط امروزه رواج بیشترى یافته و مخاطب خود را پیدا نموده است.

هنرمندان این هنر در جستجوی زبانی جهانی هستند که بتواند با همه ارتباط برقرار کند. آنها معتقدند که با آگاهی از قوانین بصری و خواص رنگ‌ها و همچنین اصول خوشنویسی می‌توان آثاری پدید آورد که بتواند احساسات و اندیشه‌های هنرمند را انتقال دهد.

روش‌های نقاشی‌خط

آثار دست اول: آثاری که به دست نقاشان پدید آمده و در آنها حروف و کلمات جایگزین اشکال و پیکره‌ها شده‌اند.

آثار دست دوم: آثاری که به دست خوشنویسان به وجود آمده و در اجرای آن از تکنیک‌های نقاشی و طراحی یا گرافیک استفاده شده است.

آثار دست سوم: آثاری که به دست خوشنویسان خلق شده و در آن فقط تکنیک خوشنویسی یعنی قلم و مرکب به کار رفته است. برای مثال می‌توان از سیاه مشق‌های “میرزا غلامرضا اصفهانی” و “میرحسین” و برخی خوشنویسان معاصر نام برد.

دستان رضا مافی در هزار دستان

رضا مافی یکی از هنرمندان خوشنویس است که در اشاعه نقاشی‌خط دوران معاصر نقش اساسی را ایفا کرده است.

مافی که تحت تاثیر خوشنویسی میرزاغلامرضا اصفهانی و میرزا محمدرضا کلهر بود در ۱۳۴۶ با شرکت در نمایشگاه ۲۵ سال هنر ایران در موزه ایران باستان نگاه هنرشناسان و هنردوستان را به خود جلب کرد. او که مراحل خوشنویسی سنتی را به طور کامل طی کرده بود و با نقاشی آشنایی داشت، همچون جستجوگری بی قرار به دنبال اعتلای هنرش بود و به مرور به نقاشی خط متمایل شد.

رضا مافی در سریال هزاردستان به جای جمشید مشایخی که نقش رضا خوشنویس را بازی می‌کرد، قطعات خوشنویسی را نوشت. در این فیلم دست او را گریم کرده و از نوشتن رضا مافی فیلم گرفتند. رضا مافی سر صحنه فیلمبرداری همین فیلم در ۴ مهر ۱۳۶۱ درگذشت. او همچون شاهرخ غیاثی بر اثر افتادن از اسب در صحنه فیلمبرداری جان به جان آفرین تسلیم کرد.
مافی که سنگ مزار سهراب سپهری را نوشته بود، ۲ سال بعد از او درگذشت. خطِ سنگِ قبر مافی را محمد احصایی نوشت.

در حال حاضر نمایشگاه آثار رضا مافی در موزه هنر‌های معاصر تهران دایر است.

محمد احصایی

محمد احصایی که بیش از ۵۰ سال در حوزه خوشنویسی، نقاشی و خط فعالیت می‌کند هم یکی از هنرمندان نقاشی خط در زمان معاصر است. 

احصائی ابداع‌کننده‌ی نقاشیخط در ایران به‌شمار می‌رود. او نخستین کسی است که از حروف به عنوان وسیله‌ای برای بیان استفاده شخصی کرد. او که خوشنویسی توانا بود خود را از نقاشان سقاخانه به «سنت» و آنگاه «خط» و از همه مهمتر «خوشنویسی» نزدیک‌تر می‌دانست و دلیل آن را وفاداری به سنت‌های خوشنویسی و اتصال به شکل واقعی حروف می‌شمرد و رویکردش حرکت از خوشنویسی به سوی نقاشی بود و به استفاده از عناصر و آرایه‌های بصری و مفهومی نقاشی در خوشنویسی‌هایش می‌پرداخت.

زنده‌رودی، افجه‌ای، عقیقی، صادق تبریزی از جمله هنرمندان دیگر نقاشی خط هستند. در حراج‌های بین المللی این سال‌ها شاهد حضور پررنگ آثار نقاشی خط، فروش بالا و استقبال بی نظیر از آنها هستیم.