نگاه سبک زندگی ایرانی -اسلامی فرهنگ بخشندگی

به گزارش مجله خبری نگار/جام‌جم: بخشنده بودن پیش از آن‌که توانایی مالی بخواهد، قطعا یک قلب بزرگ می‌خواهد چرا که زمانی دست گرفتاری را می‌گیریم، لبخندی را مهمان قلب او کرده و دستان خود را لبریز ازمهربانی می‌کنیم. دقیقا کمک به دیگران و به اصطلاح فرهنگ نیکوکاری از آن دست فرهنگ‌هایی است که علاوه بر نگاه مادی، مصادیق دیگری همچون انفاق، قرض الحسنه، تعاون و همیاری، شاد نمودن دیگران، صله رحم، نیکی به پدر و مادر، مهمان نوازی و هدیه دادن نیز دارد.

البته آنچه بیش از هر موضوع دیگری باید به آن توجه کرد، نهادینه کردن فرهنگ نیکوکاری و فرهنگ سازی در این بخش است. در واقع این فرهنگ نه تنها به دیگران کمک می‌کند بلکه فرصتی برای افراد است تا به رشد و توسعه فردی و اجتماعی خود بپردازند. در واقع، فرهنگ نیکوکاری به عنوان یک عملکرد اجتماعی، قابلیت توسعه و تقویت دارد و در ترویج هر چه بهتر سبک زندگی ایرانی اسلامی موثر است. فرهنگ نیکوکاری، فرهنگی انسانی است که دین مبین اسلام نیزبار‌ها به آن سفارش کرده است، زیرا سرمایه‌های دنیوی امانتی است که ازآن باید دردستگیری از نیازمندان استفاده کردتا آنان ازمواهب دنیوی نیزبرخوردار شوند.

همگرایی اجتماعی نهفته در نیکوکاری

نیکوکاری بخشی از سبک زندگی دینی است و این سبک زندگی، سبکی ایرانی ـ اسلامی بوده و باید در راستای ترویج این فرهنگ تلاش کنیم. آرزوی بسیاری از افراد نیکوکار حل و مرتفع کردن مسائل و مشکلات شهروندان آن جامعه است. شواهد حاکی از آن است که در این کار نه فقط افراد نیازمند از بخشش دیگران خرسند می‌شوند بلکه افراد نیکوکار نیز از کار خوب‌شان به همان اندازه سود می‌برند. به نوعی حسی که همه اعضای جامعه را درگیر خود می‌کند. سید امیرعباس عبداللهی، دکتری جامعه‌شناسی و کارشناس ارشد مسائل مذهبی در این خصوص می‌گوید: «فرهنگ نیکوکاری برگرفته از آموزه‌های دینی است که در مباحث قرآنی نیز ریشه دارد. این موضوع خودش به تنهایی یک فرهنگ است یعنی اگر در آینده دچار مشکل شدید و اگر این فرهنگ در جامعه نیز نهادینه شود، دیگران هم قطعا مشکل شما را درک خواهند کرد و به نوعی همدلی و همگرایی اجتماعی را در این مسأله شاهد خواهیم بود.»

او همچنین می‌افزاید: «در شرایط فعلی که بسیاری از افراد مشکلات اقتصادی دارند، ما با اندک درآمد خود می‌توانیم این فرهنگ را توسعه بخشیم. اگر ما حسنات نیکوکاری را در ابعاد مختلف در جامعه ترویج و آموزش دهیم و افراد روحیه تعاون خود را با چنین کار‌هایی تقویت کنند، در ترویج این فرهنگ تلاش کرده‌ایم. البته ما می‌توانیم با کار‌های کوچکی مبلغ و مبشر این فرهنگ باشیم.»

تکامل روح انسان با بخشندگی

بخشش بهترین روش برای تکامل روح انسان به شمار می‌رود و علاوه بر پرورش خلق و خوی افراد، آنان را به خدا نیز نزدیک می‌کند. گویی دستانی که دست دیگری را می‌گیرند، بندگی واقعی را بجا می‌آورند. همان‌طور که این جامعه‌شناس نیز معتقد است و تصریح می‌کند: «فرهنگ نیکوکاری در بعد فردی، انسان را خویشتندار می‌کند و به انسان آموزش می‌دهد که در سختی‌ها هم می‌تواند از سایر افراد کمک دریافت کند. اگر بتوانیم حل مسأله در جامعه را به عنوان یک فرهنگ نهادینه کنیم، قطعا باعث ارتقای اجتماعی خواهیم شد.» از سویی دیگر انسان ذاتا اجتماعی است و این روحیه در او بسیار دیده می‌شود. احساساتی همچون همدردی، همکاری و یاری به همنوعان هم به واسطه زندگی اجتماعی خود را نشان می‌دهد.

همچنین در خانواده‌هایی که روحیه همدلی، انفاق و کمک رسانی بیشتر وجود دارد، از انسجام بیشتری نسبت به سایر خانواده‌ها برخوردارند چرا که بخشش سبب لذت از ثروت و دارایی می‌شود و رضایت از زندگی را به دنبال دارد. عبداللهی نیز بر این باور است که اگر کودکی شاهد انفاق مال توسط والدین و خانواده خود باشد، او هم یاد می‌گیرد که این کار را انجام دهد.

دیدگاه غرب و اسلام نسبت به نیکوکاری

درخصوص انفاق و کمک به دیگران آیات و روایات گوناگونی وجود دارد، روایاتی که همگی دلالت بر این موضوع دارند که هیچ‌گاه مال انسان با احسان کم نخواهد شد. موضوعی که عبداللهی هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از افراد فکر می‌کنند که با کمک به دیگران فقیر می‌شوند در صورتی که خداوند تبارک و تعالی چنان برکتی در مال آنان حاصل می‌کند که غیرقابل انکار است.»

این جامعه شناس ضمن بیان تفاوت دیدگاه غرب و اسلام نسبت به نیکوکاری عنوان می‌کند: «اقتصاد اسلامی دقیقا برعکس نظریات غربی، اقتصادی در گردش است چرا که اقتصاد‌های غربی بر این باورند که فقط باید مال اندوزی داشت، اما اقتصاد اسلامی می‌گوید که انفاق هم انجام دهید. این دو آموزه از نظر انسان‌شناسی و مبناشناسی با یکدیگر متفاوت است. نظریات غربی این‌گونه است که حق کمک کردن را از افراد سلب می‌کند، اما در آموزه‌های دینی تقویت حس تعادل و تعاون وجود دارد. این گفتمان در طول تاریخ اسلام نیز وجود داشته، همان‌طور که پیامبر عظیم‌الشان اسلام نیز همواره انفاق می‌کردند و حتی آن را به دیگران هم یاد می‌دادند. در فرهنگ غرب می‌گوید کسانی که به لحاظ مالی وضعیت خوبی ندارند با بخشش مال، محکوم به شکست می‌شوند، ولی در آموزه‌های دینی چنین نیست.» به هرحال ایجاد روحیه همکاری وهمدلی موضوعی است که نقش موثری در جامعه مخصوصا در نوع و سبک زندگی افراد ایفا می‌کند و آموزه‌های چنین روحیه‌ای باید از دوران کودکی پرورش یابد.