به گزارش مجله خبری نگار،نازایی ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. علت اصلی ۱/۴ ناباروری زوجین قابل شناسایی نیست. در تعریف نازایی گفته میشود که اگر کسی به مدت حداقل یکسال رابطه جنسی منظم و محافظت نشده داشته و باردار نشود باید برای درمان ناباروری اقدام کند. با ما همراه باشید تا در این مقاله دلایل اصلی و درمان نازایی در زنان را بررسی کنیم.
دکتر آزاده مهدیان، جراح و متخصص زنان نوشت: به طور کلی، ناباروری یعنی ناتوانی در باردار شدن پس از یک سال یا بیشتر با رابطه جنسی محافظت نشده. از آنجایی که مشخص شده است که باروری در زنان با افزایش سن به طور پیوسته کاهش مییابد، برخی از پزشکان زنان ۳۵ ساله یا بالاتر را پس از ۶ ماه رابطه جنسی محافظت نشده برای درمان نازایی بررسی و درمان میکنند.
نازایی در زنان
ناباروری معمولاً به دلیل مشکلات مربوط به تخمک گذاری (آزاد شدن ماهانه تخمک از تخمدان ها) رخ میدهد. برخی از مشکلات کلا آزاد شدن تخمک را متوقف میکنند، برخی دیگر مانع از آزاد شدن تخمک در برخی از چرخههای قاعدگی میشوند، اما در برخی دیگر نه.
مشکلات تخمک گذاری ناشی از موارد زیر است:
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا تنبلی تخمدان.
مشکلات تیروئید – هم پرکاری غده تیروئید و هم غده تیروئید کم کار میتوانند از تخمک گذاری جلوگیری کنند.
نارسایی زودرس تخمدان – در برخی زنان تخمدانها قبل از ۴۰ سالگی از کار میافتند.
علائم ناباروری
علامت اصلی ناباروری ناتوانی در باردار شدن است. چرخه قاعدگی خیلی طولانی (۳۵ روز یا بیشتر)، خیلی کوتاه (کمتر از ۲۱ روز)، نامنظم میتواند به این معنی باشد که فرد دچار اختلال در تخمک گذاری است. همچنین ممکن است هیچ علامت یا نشانه دیگری دیده نشود بنابراین شاید از خود بپرسید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
زمان مراجعه به پزشک زنان و نازایی به سن فرد بستگی دارد. معمولا پزشکان به افراد زیر ۳۵ سال توصیه میکنند که حداقل یک سال قبل از انجام آزمایشهای تشخیص ناباروری یا درمان برای باردار شدن رابطه جنسی منظم و حفاظت نشده داشته باشند. زنان بین ۳۵ تا ۴۰ سال، پس از شش ماه تلاش برای بارداری، باید به پزشک مراجعه کنند تا بررسیها زودتر شروع شوند. در زنان بیش از ۴۰ سال نیز باید آزمایش و درمانهای ناباروری فورا آغاز شوند.
همچنین اگر فردی سابقه پریودهای نامنظم یا دردناک، بیماری التهابی لگن، سقطهای مکرر، درمان سرطان یا اندومتریوز داشته باشد، ممکن است نیازمند درمان نازایی و بررسی توسط پزشک متخصص زنان و زایمان شود.
علت نازایی در زنان
در ادامه به برخی عوامل ایجاد نازایی در زنان اشاره میشود:
جراحی لگن و دهانه رحم
جراحی لگن میتواند به لولههای فالوپ که تخمدانها را به رحم متصل میکند، آسیب برساند و زخمی ایجاد کند که موجب نازایی در زنان شود.
جراحی دهانه رحم هم گاهی اوقات میتواند موجب ایجاد زخم یا کوتاه شدن گردن رحم (دهانه رحم) شود و در ادامه موجب ناباروری برخی خانمها میشود.
اختلال در مخاط دهانه رحم
در زمان تخمک گذاری، مخاط دهانه رحم رقیقتر میشود تا اسپرم راحتتر از آن عبور کند. اگر اختلالی در مخاط وجود داشته باشد، میتواند باردار شدن را سختتر کرده و نازایی در زنان ایجاد کند.
فیبروم یا کیست رحم
ایجاد فیبروم یا کیست در داخل یا اطراف رحم میتواند بر باروری تأثیر بگذارد. در برخی موارد، فیبروم از چسبیدن تخمک بارور شده در رحم جلوگیری میکند و گاهی لوله فالوپ را مسدود میکند و موجب نازایی در زنان میشود.
ارتباط اندومتریوز و نازایی زنان
اندومتریوز شرایطی است که در آن قسمتهای کوچکی از پوشش رحم (آندومتر) در جای دیگری مانند تخمدانها شروع به رشد میکنند. این کار ممکن است به تخمدانها یا لولههای فالوپ آسیب برساند و همچنین میتواند لانه گزینی تخمک بارور شده را مختل کند و موجب مشکلات باروری شود.
بیماری التهابی لگن و نازایی زنان
بیماری التهابی لگن (PID) یک عفونت دستگاه تناسلی فوقانی در زنان است که شامل رحم، لولههای فالوپ و تخمدانها میشود. این بیماری معمولا به دلیل عفونت مقاربتی (STI) ایجاد میشود. PID میتواند به لولههای فالوپ آسیب بزند و حرکت تخمک به داخل رحم را غیرممکن کند.
اختلال عملکرد هیپوتالاموس
غده هیپوفیز دو هورمون تولید میکند که مسئول تحریک تخمک گذاری در هر ماه هستند. یکی از این هورمونها محرک فولیکول (FSH) و دیگری هورمون لوتئینه کننده (LH) است. استرس زیاد یا مشکلات عاطفی، وزن خیلی زیاد یا خیلی کم، یا افزایش یا کاهش قابل توجه وزن در مدت کوتاه میتواند تولید این هورمونها را مختل کرده و بر تخمک گذاری تأثیر بگذارد. پریودهای نامنظم یا غایب شایعترین علائم اختلال در عملکرد هیپوتالاموس است.
پرولاکتین زیاد غده هیپوفیز
تولید بیش از حد پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی)، تولید استروژن را کاهش میدهد و میتواند موجب ناباروری شود. این اختلال ممکن است به علت مصرف دارو برای بیماری خاصی باشد.
بستن لولههای رحم و نازایی زنان
برخی از زنان که نمیخواهند دیگر بچه دار شوند، لولههای فالوپ را میبندند تا تخمک نتواند به رحم برسد. این عمل به ندرت قابل برگشت است و اگر لولهها دوباره باز شوند، احتمال نازایی زنان در این حالت بالاست.
عوارض دارویی
عوارض جانبی برخی از داروها میتواند بر باروری زنان تأثیر بگذارد. برخی از داروهایی که ممکن است موجب نازایی زنان شوند در ادامه معرفی میشوند:
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) – مصرف طولانی مدت یا دوز بالای NSAIDها مانند ایبوپروفن یا آسپرین ممکن است بارداری را سخت کنند.
شیمی درمانی – داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی گاهی اوقات میتوانند موجب نارسایی تخمدان شوند، به این معنی که تخمدانها دیگر نمیتوانند به درستی کار کنند و فرد دچار نازایی میشود.
داروهای اعصاب – داروهای ضد افسردگی که اغلب برای درمان افسردگی تجویز میشوند، گاهی اوقات میتوانند موجب پریود نشدن یا ناباروری شوند.
اسپیرونولاکتون – نوعی دارویی که برای درمان احتباس مایعات (ادم) استفاده میشود. معمولا مشکلات باروری حدود ۲ ماه پس از قطع مصرف اسپیرونولاکتون بهبود مییابد.
مواد مخدری مانند ماری جوانا و کوکائین میتوانند به طور جدی بر باروری تأثیر بگذارند و تخمک گذاری را دشوارتر کنند.
تاثیر اختلالات رحمی بر نازایی زنان
برخی زنان به طور مادرزادی دچار اختلالات رحمی هستند. مثلا شکل غیر عادی رحم میتواند موجب ایجاد مشکلاتی در باردار شدن یا نازایی زنان شود. تنگی دهانه رحم یا باریک شدن دهانه رحم به دلیل ناهنجاری ارثی یا آسیب به دهانه رحم میتواند موجب ناباروری شود.
ناباروری بدون علت
در برخی موارد، علت ناباروری هرگز پیدا نمیشود. ترکیبی از چندین عامل جزئی در زن و مرد میتواند موجب مشکلات باروری غیر قابل توضیح شود. اگرچه ناباروری بدون علت بسیار ناامیدکننده است، اما این مشکل میتواند با گذشت زمان برطرف شود و فرد نباید در درمان نازایی به این علت وقفه بیاندازد.
درمان صددرصد نازایی
خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی تقریبا صددرصد نازایی در زنان قابل درمان است. بیشتر خانمها با درمانهای دارویی، درمان ناباروری با IVF، درمان ناباروری با IUI، درمان ناباروری با میکرواینجکشن یا ICSI، روش GIFT و ZIFT، اهدا کردن تخمک، رحم جایگزین، لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی از درمانهای صددرصدی نازایی زنان هستند.
متخصصان زنان، زایمان و نازایی با بررسی آزمایشات فرد پروتکل درمان را تنظیم میکنند. برخی افراد ممکن است به چندین درمان نیاز داشته باشد. به هر حال درمان نازایی ممکن است پروسه طولانی شود که برای هر کسی استرس زا است؛ بنابراین هر بیماری برای درمان نازایی باید به دکتری که به او اعتماد دارد مراجعه کند تا استرس کمتری را متحمل شود.
سخن آخر
نازایی زنان بیماری است که در آن فرد نمیتواند باردار شود. با افزایش سن ازدواج و یا تصمیم دیرهنگام برای بارداری این بیماری تقریبا شایع است. حداقل ۱۰ درصد از زنان با ناباروری سروکار دارند. احتمال ناباروری با افزایش سن زنان افزایش مییابد.