ترنم‌های موسیقایی از «ری تا روم»

به گزارش مجله خبری نگار، از لحظه دیدن عنوان مجموعه «ری تا روم»، حس برانگیختگی‌ای در آدم پدید می‌آید که چه نوا‌هایی می‌تواند داخل لوح فشرده‌ای باشد که شامل محتوایی از شهر باستانی ری که دوران تاریخی را تاکنون درنوردیده و به لحاظ فرهنگ شنیداری شامل روم باستان و بخشی از مسیرجاده ابریشم باشد! دو امپراطوری ایران و یونان با تمام داشته‌های فرهنگی – شنیداری خود قطعاً وجوه اشتراکی داشته‌اند که در طول مسیر‌های جغرافیایی نیز در کنار تبادل‌های فرهنگی در مقیاس موسیقایی از هم مقتبس شده‌اند. اما مسیر تجاری _فرهنگی چین تا ایران و ترک عثمانی تا آندلس اسپانیای امروز از جنس دیگری است!

اینک آلبوم «ری تا روم» جمع‌الجمعی از فرهنگ شنیداری را پیش روی قرار می‌دهد با نوا‌هایی به‌روز شده وادبیات ایرانی ترجمه شده. البته با تفکر و اندیشه موسیقایی سعید نایب محمدی. او از ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱ به عنوان آهنگساز و نوازنده خبره و توانای ساز عود و بربط سعی دارد حرف تازه‌ای در فضای شنیداری در این مجموعه برای مردمان اهل تاریخ و فرهنگ و نیز فن موسیقا در ابعاد ایرانی، عربی و ترکی مطرح کند. شیار (تراک) اول با عنوان «تهران» با موسیقی سعید نایب محمدی برگرفته از رباعیات خیام و شعری از سیدعبدالرضا موسوی طبری با خوانندگی علیرضا قربانی در مایه همایون به همراه نوازندگان: میثم مروستی (ویلن آلتو)، بصیر فقیه نصیری (پیانو الکتریک)، همایون نصیری (جمبه و بندیر)، حبیب مفتاح (داربوکه) و سعید نایب محمدی (عود) را شامل می‌شود.

این اثر پراز جنب و جوش گذر تاریخی تهران قدیم را به امروز وصل کرده و طنین خوشایند روند ملودی را در کنار ریتم و وزن پرتحرک متناسب با صدای خواننده، که شاید بهتر می‌بود با صدای وسیع و حماسی، چون شهرام ناظری خوانده می‌شد، ترسیم می‌کند. تا جایی که به اتمام قطعه تمایل نداری و می‌خواهی هر چه طولانی‌تر بشنویش! موسیقی «تهران» اثری است چندوجهی که می‌تواند در جای‌گذاری مناسب در مستندواره‌ای یا به عنوان موسیقی متن فیلم و یا در همایش و مراسمی برای بزرگان و نخبگان رشته‌های مختلف و یا حتی در خلوت و جلوت برای عروج به سمت و سویی دیگر از عالم معنا روایتگری شود. م

وسیقی درست می‌تواند چنین امکانی را فراهم کند. قطعه دوم «ری» با آهنگسازی و قسمت‌سازی توسط سعید نایب محمدی و شعر دهقان سامانی و خوانندگی عباس قربانی مدت زمانی ادامه دارد و سپس همراهی سازها: سعید کردمافی (سنتور)، میثم مروستی (ویلن)، حمید قنبری (ضرب زورخانه و بندیر) و سعید نایب محمدی (عود) را در مایه سه‌گاه با ادوار ایقاعی می‌شنویم. این اثر برگرفته از فرهنگ قدیم زورخانه و یا به عبارت دیگر موسیقی رزم در هنگام حرکات ورزشی در زورخانه است که برگرفته از کلام و اشعار مناسب حکمی و اخلاقی و درعین حال فرهنگ کوچه است و در عین حال پرتحرک با خوانش شکوهمند مرشدی که هنگام خواندن توأمان برضرب بزرگ زورخانه هنرمندانه کوبش می‌کند.

شیار سوم «دمشق» است. آهنگسازی مقدمه آن با سعید نایب محمدی است که ادامه آهنگ قدیمی «سلفینا اللحظ هندیا» است شاعر وزن آزاد موشع سوری ناشناس. شعر وزن آزاد آواز از مولانا است و پرلودوار آغازگری دارد. مصطفی کریم خوانندگی می‌کند و ساناز نخجوانی (قانون)، میثم مروستی (ویلن آلتو)، ح. م (داربوکه) و سعید نایب محمدی (عود). نوازندگی‌ای‌تر و تمیز، مبتنی بر قاعده دور عربی مختص سرزمین سوریه ومصر، که اگر نامشان نمی‌آمد گویی نوازندگان عرب تباراند. شیار چهارم «پیشرو-ی هُزام» به آهنگسازی سیف‌الدین عثمان اوغلو بی‌کلام است. نوازندگان: بِکرشاهین بال اوغلو (عود)، مصطفی سلجوق اِرارسلان (کمانچه)، ساناز نخجوانی (قانون)، میثم مروستی (ویلن آلتو)، حمید قنبری (بندیر) و سعید نایب‌محمدی (عود) در ریتمی مبتنی بر دور. به آرامی گردشی دورانی درآیین سماع. مدت‌ها، عثمانی قونیه سردمدار آیین‌مداری این نوع موسیقی بوده است.

موسیقی دوران عبدالقادر مراغی که امروزه به نوعی درزیرساخت، پیشرو محسوب می‌شود. ناله‌های کمانچه در کنار نوع خوانش و آواز عثمانی حکایتی دارد که ری را تا ارزنة الروم شامل می‌شود. در شیار پنج با عنوان «تقسیم عود، کمانچه و آواز» این اجرا با عود نوازی بِکر شاهین بال اوغلو و کمانچه مصطفی سلجوق اِرارسلان و آوازخوانی اِرسین چلیک در انتهای موسیقی شنیده می‌شود. شیار ششم شرقی (شرکی) به آهنگسازی یساری عاصم اِرسوی و شعر ناهید چلیمی اُزِرِن و خوانندگی ارسین چلیک در این مجموعه با عودنوازی بِکر شاهین بال اوغلو و بندیر حمید قنبری و قانون نوازی ساناز نخجوانی و ویلن آلتوی میثم مروستی و عود سعید نایب محمدی است.

شیار هفتم «آندولس» اثری متفاوت در این مجموعه است که مسیر درست را از جاده ابریشم به اسپانیا در مرتبه‌ای دلپذیر با شاکله‌ای تاریخی، فنی و هنری رهنمون می‌سازد. آهنگسازی مشترک سعید نایب محمدی و اِل تونو برگرفته از اشعار و رباعیات خیام که در انتهای اثر، خوانندگی یواخین گومِز اِل دوئِندِه را می‌شنویم. خوستُوفرناندز اِل توتُو (گیتار)، همایون نصیری (کاخن) و سعید نایب‌محمدی (عود). اثری دلنشین و جذاب را در مقوله دور ریتمیک رقم می‌زنند. البته ملزوماتی که ظاهراً افکتیو است و بدون شنیدن آن‌ها (پایکوبی پاشنه کفش و کوبش دستک‌ها و...) شاید این موسیقی ناقص جلوه کند. سعید نایب‌محمدی فارغ التحصیل هنرستان و دانشگاه سوره موسیقیدانی چندوجهی با نگاه عالی درسطح زیباشناسی با درک عمیق از فرهنگ‌ها به خوبی بخش مهمی از جاده ابریشم را در آلبوم «ری تا روم» به تصویر خیالی و عینی به گوش آورده است.

ری تا روم

تألیف و تدوین: سعید نایب محمدی

ناشر: آوای باربد/ سال: ۱۳۹۳

رضا مهدوی-نوازنده سنتور و مدرس موسیقی