سمت و سوی بازار ارز همزمان با جنگ غزه چگونه است؟

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: بعد از شوک ارزی اوایل امسال، بازار ارز به مدد سیاست‌های بانک مرکزی، روند مثبت درآمد‌های نفتی و همچنین سیاست‌های جانبی دیگر نظیر گسترش چتر مالیاتی و کنترل رشد نقدینگی، روند آرامی را پشت سرگذاشت. به گونه‌ای که اگر چه به طور کوتاه مدت، از کمتر از ۵۰ هزار تومان به این حدود یا اندکی بالاتر از آن می‌رسید، اما تاب باقی ماندن در آن سطح را نداشت و مجدد به سطح اولیه باز می‌گشت. با این حال در روز‌های اخیر و تقریباً همزمان با آغاز جنگ غزه، این آرامش دستخوش تغییر شد و به عنوان مثال، دیروز در حدود بیش از ۵۳ هزار تومان در فضای مجازی اعلام شد. در بازار طلا نیز هر گرم طلا، هم اینک به نرخ ۲ میلیون و ۳۷۹ هزار تومان و هر قطعه سکه نیز به بیش از ۳۰ میلیون تومان رسیده است. مجموع این شرایط، بر نگرانی‌ها درباره بروز افزایش محسوس دیگر افزوده است. با این حال، باید گفت مواردی وجود دارد که چشم انداز افزایشی دلار را مانند شوک‌هایی که در ماه‌ها یا سال‌های اخیر دیده ایم، تا حد زیادی مخدوش می‌کند.

تفاوت مهمی که در افزایش نرخ ارز، این بار وجود دارد...

در شوک‌های قبلی بازار ارز، عباراتی نظیر این که «وضعیت منابع ارزی خوب است» را زیاد می‌شنیدیم. این بار نیز باید گفت که با در نظر گرفتن یک «امای مهم» چنین وضعیتی به شرح زیر برقرار است:

بهبود جریان و منابع ارزی کشور: از یک سو طبق گزارش منابع مختلف، فروش نفت در دو سال اخیر متحول شده و ارز ناشی از صادرات تا ۲ میلیون بشکه نفت و میعانات در اختیار دولت قرار گرفته است. موضوعی که در چند سال گذشته بی سابقه است. در صادرات غیر نفتی نیز کشور وضعیت مناسبی را شاهد است و در مجموع باید گفت که تراز تجاری کشور با در نظر گرفتن نفت، به بیش از مثبت ۲۰ دلار می‌رسد.

آرام ماندن موتورسیاسی انتظارات افزایشی نرخ ارز:، اما «اما»‌ی مهمی که در بالا به آن اشاره شد، در این بخش است. مسئله این جاست که در شرایط کنونی، عامل مهم پیش برنده انتظارات برای افزایش نرخ ارز که ریشه در رویداد‌های سیاسی ایران و آمریکا یا به عبارت دیگر تحریم‌ها داشت، نشانه‌های چندان قوی از افزایش را نشان نمی‌دهد. نمونه بارز آن را می‌توان در آزادسازی منابع بلوکه شده کشور در برخی کشور‌ها (نظیر ۵.۵ میلیارد یورو در کره جنوبی و ۱.۷ میلیارد دلار در لوکزامبورگ) دید که هم موجب تقویت جریان و منابع ارزی کشور (مورد اشاره در بالا) می‌شود و هم بیانگر چشم انداز غیرالتهابی در این حوزه است. در کنار آزادسازی منابع ارزی، موضع گیری آمریکا در قبال تحولات غزه نیز حاکی از موضع محتاطانه این کشور درباره ایران است.

خبرگزاری فارس همچنین به طور مجمل از تمایل کشور‌های مختلف برای اعطای وام ارزی به ایران خبر داد که نشانه‌ای دیگر از تسهیل ارزی برای کشور است.

پاسخ به یک جوسازی رسانه ای: آیا منابع ارزی واقعاً آزاد شده اند؟

در این جا لازم است به یک جوسازی رسانه‌ای که هدف نهایی آن زیر سوال بردن «آرام ماندن موتور سیاسی انتظارات افزایشی نرخ ارز»، افزایش قیمت دلار تلگرامی و نوسان گیری برخی دلالان است، اشاره کرد. در روز‌های اخیر، برخی از این فعالان فضای مجازی، تلاش کرده اند آزادسازی ۱.۷ میلیارد دلار منابع ایران در لوکزامبورگ را زیر سوال ببرند. این در حالی است که طبق گزارش خبرگزاری تسنیم، در این باره اساساً به اخبار کشور لوکزامبورگ به نقل از رای دیوان عالی این کشور استناد شده است. نظیر این مسئله در خصوص دسترسی ایران به منابع آزادشده از کره جنوبی نیز وجود دارد. در این باره علی مروی اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در یادداشتی در فضای مجازی، واکنش جالبی به این موضوع نشان داد و نوشت: «پربرکت‌تر از ۷ میلیارد دلار مسدودی در کره ندیدم. تا حالا معادل ریالی اش که مدت هاست توسط دولت پیش خور شده، چندباری با بحث آزادشدنش سعی شد بازار ارز کنترل بشه، الان هم که اپوزیسیون طرفدار رژیم اشغالگر صهیونیستی ادعای استفاده از اون برای تامین مالی حماس در حملات اخیر رو دارند!»

قرینه دیگر برای قابل استفاده بودن منابع آزادشده از کره را می‌توان در اظهارات خود آمریکایی‌ها دید. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به افزایش انتقاد‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره استفاده جمهوری اسلامی ایران از پول‌های آزادشده از سوی آمریکا، گفت: «توافق برای بازگرداندن شهروندان آمریکایی از ایران هیچ ارتباطی به حمله علیه اسرائیل ندارد.» وی تأکید کرد: «حتی یک سنت از این پول‌ها خرج نشده و از این دارایی فقط می‌توان برای نیاز‌های بشردوستانه استفاده کرد.»

تحلیل قابل تامل یک اقتصاددان مالی و تحریم

در این حال، دیروز تحلیل قابل توجه مجید شاکری اقتصاددان مالی و تحریم توسط خبرگزاری تسنیم منعکس شد. وی در بیان تحلیل آثار جنگ در فلسطین بر اقتصاد ایران با بیان این که در مذاکرات زمستان ۹۹ تا امروز، آمریکایی‌ها عمداً از دادن هر نوع انتفاعی به طرف ایرانی به ازای محدودسازی برنامه هسته‌ای اجتناب می‌کردند، تصریح کرد: یکی از دلایل اصلی این موضوع این بود که طرف اسرائیلی توانسته بود این ادعا را به آمریکایی‌ها بفروشد که «من می‌توانم با عملیات اطلاعاتی داخل خاک ایران حدود رفتار هسته‌ای ایران را کنترل کنم و در واقع به‌موقع ضرباتی برای کند کردن حرکت ایران بزنم.» با این حال به گفته وی، با توجه به اتفاقات رخ داده و شکست اطلاعاتی اسرائیل و فارغ از این که اصلاً نتیجه جنگ نظامی روی زمین چه می‌شود، دیگر این ادعا، امکان فروش را ندارد. ضمن این که ابزار‌های تهدید متوازنی در برابر تهدیدات اسرائیل خلق شده و در نتیجه ما عملاً فضای بازی را در حوزه تمرکز بر انتفاع اقتصادی در مذاکرات آتی خواهیم داشت.

وی با اشاره به این که تحقق راهگذر اقتصادی که عربستان و اسرائیل نیز در آن حضور داشتند با اتفاقات اخیر عملاً زیرسوال است و همچنین آمریکا تحمل جنگ بلندمدت در آسیای غربی به همراه افزایش قیمت نفت را ندارد، افزود: به‌لحاظ فنی آن عواملی که در گذشته منجر به رشد‌های بالای قیمت ارز می‌شد عملاً تحت کنترل هستند. به‌نوعی یکی از علل اصلی رشد قیمت ارز در بهمن ۱۴۰۱ مشکل تأمین مالی ارز باکیفیت برای تأمین مالی کالای اساسی بود که در عمل با موضوع آزاد شدن پول کره این موضوع کلاً پوشانده شده است و دیگر چنین ریسکی اصلاً برای طرف ایرانی وجود ندارد. وی تصریح کرد فارغ از نتیجه جنگ، برداشت من از مجموع این سه روز و آثار آن بر آینده آسیای غربی و ایران واقعاً مثبت است.