بروکسل-تهران؛ دریچه‌های جدید همکاری

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: «لوئیجی دی مایو»، فرستاده اتحادیه اروپا در منطقه خلیج فارس که در تهران به سر می‌برد، پس از دیدار با علی باقری معاون سیاسی وزیر امورخارجه ایران، با حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه نیز دیدار و رایزنی کرد. لوئیجی دی مایو، وزیر امور خارجه سابق ایتالیا از ژوئن ۲۰۲۳ به مدت ۲۱ ماه به عنوان نخستین فرستاده اتحادیه اروپا در منطقه خلیج فارس منصوب شده است. این انتصاب را می‌توان یک نشانه از توجه اروپایی‌ها به روند‌های جدید منطقه‌ای در خاورمیانه و حوزه خلیج فارس ارزیابی کرد. دی مایو پیش از سفر به تهران، در ماه‌های گذشته به سایر کشور‌های منطقه نیز سفر کرده و رایزنی‌هایی با مقامات این کشور‌ها داشته است. باقری در این دیدار با اشاره به عزم و اراده ایران برای تعامل دوجانبه با اتحادیه اروپا گفت: ایران از هرگونه ابتکار طرف اروپایی برای گشایش دریچه‌های جدید تعامل و همکاری استقبال می‌کند.

مسائل بروکسل با ایران

فقدان احیای توافق هسته‌ای با ایران و تداوم تحریم‌های آمریکا همچنان موانع جدی اتحادیه اروپا برای تعامل مبتنی بر علایق واقعی در رابطه با ایران است. اروپایی‌ها به روابط اقتصادی امن با ایران علاقه‌مند هستند، اما با وجود برجام نیز نتوانستند آن طور که باید این رابطه را شکل بدهند و پیشگام نشدن اتحادیه اروپا برای حل و فصل واقعی پرونده‌های ژئوپلیتیک داغ، از جمله توافق هسته‌ای ایران تنها یک نمونه از سیاست تبعی بروکسل است. استراتژی‌ها و سیاست‌های اتحادیه اروپا مربوط به همه امور، تعادل دشواری را بین منافع واقعی این اتحادیه و ایالات متحده نشان می‌دهد.

به باور ناظران بحث تبلیغات گسترده ایالات متحده برای فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه، یک تاکتیک برای تخریب بیشتر روابط تهران و بروکسل بود. اما اتحادیه اروپا آگاهانه در این دام افتاد. در حالی که این پروژه نیز مانند بسیاری از سیاست‌های واشنگتن بر پایه تخیل ژئوپلیتیک در حال تغییر است که جهان و به ویژه اروپا را با مخاطرات امنیتی زیادی مواجه می‌کند، اروپا می‌تواند از فرایند‌های صلح و امنیت در خلیج فارس حمایت و به ثبات وضعیت تامین انرژی کمک کند. تلاش اروپا برای دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران نه تنها منافع امنیتی بلکه منافع اقتصادی برای اتحادیه اروپا به همراه خواهد داشت.

اما اتحادیه اروپا سیاست با ثباتی در رابطه با ایران از خود نشان نمی‌دهد و در موضوع مذاکرات هسته‌ای به طور متناوب بین منطق تعامل و سیاست مهار با پروژه سازی‌های مکرر در حال حرکت است. به همین دلیل ایران نیز نمی‌تواند به تلاش اتحادیه اروپا در خلیج فارس، به عنوان یک بازیگر مستقل و مثبت بنگرد. تصویری که اتحادیه اروپا از خود ساخته، این است که در زمینه هر دو مسائل امنیتی سخت و نرم، همکاری نزدیک با ایالات متحده برای پیشبرد یک معماری امنیتی منطقه‌ای غرب محور دارد. هر چند اتحادیه اروپا نشان داده در موضوع رابطه با ایران مانند بسیاری از روابط دیگر خود، دنباله رو ایالات متحده است، اما تغییر و تحولات منطقه‌ای و بین المللی ممکن است تغییراتی را در سیاست‌ها و رویکرد‌های اتحادیه اروپا در قبال رابطه با ایران ایجاد کند. بسیاری از تحلیل گران معتقدند اگر اتحادیه اروپا واقعا می‌خواهد نقش مهمی در نظام بین‌الملل جهانی ایفا کند، باید از رویکرد مستقل در داخل قاره سبز و مناطق ژئواستراتژیک دیگر از جمله خلیج فارس و شرق آسیا پیروی کند.