به گزارش مجله خبری نگار،پنج زیرگونه شناخته شده از نهنگ آبی به نام نهنگ آبی شمالی، نهنگ آبی قطب جنوب (بزرگترین گونه)، نهنگآبی اقیانوس هند، نهنگآبی کوتوله و نهنگ آبی شیلی درجهان وجود دارد. نهنگهای آبی را میتوان در تمام اقیانوسهای اصلی به جز در قطب شمال یافت.
نهنگهای آبی معمولاً در سواحل دوردست یافت میشوند و به صورت فصلی به مکانهای تکثیر و تغذیه مهاجرت میکنند. با این حال، آنها بیشتر در خلیج کالیفرنیا در مکزیک، در امتداد سواحل کالیفرنیا، در خلیج سنت لارنس در کانادا، و سواحل سریلانکا دیده میشوند.
امروزه تنها تعداد کمی از نهنگهای آبی که زمانی در دریاها پرسه میزدند، باقی مانده است. این مسئله به دلیل شکار است، زیرا روغن نهنگ زمانی بسیار ارزشمند بود، و این حیوانات دچار صدمات ناشی از گرفتار شدن در دامهای ماهیگیران و همچنین مشکلات ناشی از کشتیرانی، میشدند. نهنگهای آبی از سال ۱۹۶۶ از شکار شدن محافظت میشوند و امروزه به نظر میرسد که جمعیت برخی از گونههای این حیوانات به آرامی در حال بهبود و افزایش هستند. این گونه هنوز در فهرست قرمز IUCN در معرض خطر انقراض قرار دارد و زیرگونههایی که در قطب جنوب هستند، تصور میشود جمعیت آنها کمتر از ۱ درصد از اندازه قبل از صید عظیم نهنگها باشد.
برای شناخت بیشتر این حیوانات شگفت انگیز بد نیست چند ویژگی عجیب آنها را مرور کنیم.
البته این مسئله شامل دایناسورها نیز میشود. بزرگترین نهنگآبی که تاکنون ثبت شده است حدود ۲۰۰ تن وزن و ۱۰۰ فوت (۳۳ متر) طول داشت. این نهنگ به اندازه طول سه اتوبوس مدرسه بوده است. همانطور که انتظار میرود، اندامهای این حیوان نیز بسیار بزرگ است، رگهای آنها به اندازهای بزرگ است که یک کودک میتواند در آن بخزد. قلب نهنگآبی به اندازه یک ماشین کوچک است. زبان آنها به تنهایی میتواند به وزن یک فیل باشد. با این حال، مغز نهنگآبی بسیار کوچک است، اگرچه این حیوان یکی از بزرگترین مغزها را دارد.
این بدان معنی است که آنها به جای دندان، دارای صفحات حاشیهای از مادهای به نام بالین هستند. بالین از کراتین ساخته شده است، همان پروتئینی که ناخنها و موهای شما را شکل میدهد. نهنگهای دارای بالین، کریل میخورند، کریل سخت پوستان آبزی کوچکی که شبیه میگو است. در فصل اوج تغذیه، یک نهنگ آبی ممکن است روزانه تا ۴۰ میلیون کریل مصرف کند. نهنگها با بلعیدن لقمههای بزرگ آب تغذیه میکنند. سپس زبان بسیار بزرگ آنها، آب را از طریق صفحات بالین که روی هم قرار گرفته اند خارج میکند و کریل را در پشت میگذارد تا بلعیده شود.
نهنگ آبی از یک پستاندار خشکی چهار پا که حدود ۴۸ میلیون سال پیش زندگی میکرد، تکامل یافت.
جد باستانی نهنگها که Pakicetus نامیده میشد، تنها حدود ۱.۸ متر طول داشت. نهنگهای دنداندار پس از حرکت به اقیانوسها، تغذیه خود را تکامل دادند و با افزایش فراوانی غذا، بزرگتر شدند. این فرآیند پس از بالا آمدن اقیانوس ها، که حدوداً پنج میلیون سال پیش رخ داد و منجر به فراوانی کریلها شد، شتاب گرفت. اندازه عظیم نهنگآبی ممکن است ناشی از تخصص آنها در تغذیه باشد که شامل تکامل دهان و افزایش اندازه بدن است که آنها را قادر میسازد کریل بیشتری را نسبت به سایر گونهها بخورند.
ریههای آنها میتواند حدود ۵۰۰۰ لیتر هوا را در خود جای دهد (انسان میتواند حدود ۶ لیتر هوا را در خود نگه دارد)، و سرعت بازدم آنها میتواند به حدود ۳۷۲ مایل در ساعت (۶۰۰ کیلومتر در ساعت) برسد. نهنگها میتوانند تا یک ساعت زیر آب بمانند که به دلیل توانایی آنها در ذخیره اکسیژن در گلبولهای قرمز خون است.
صدای آنها شامل یک سری نویز و صداهایی مانند ناله است. این صداها برای شنیدن انسان بسیار کم هستند، زیرا نهنگها میتوانند فقط با فرکانس ۱۴ هرتز ارتباط برقرار کنند. از آنجایی که صداهای با فرکانس پایین با پراکندگی و تحرک کمتر حرکت میکنند، تصور میشود که نهنگهای آبی میتوانند در فواصل بسیار زیاد با یکدیگر ارتباط برقرار کنند حتی تا ۱۰۰۰ مایل دورتر. نهنگها در اعماق آب از این ارتباطات با گوش دادن به پژواک ارتباطاتشان هنگام پرش از قفسههای اقیانوسی، کوههای دریایی و خطوط ساحلی استفاده میکنند و نقشهای ذهنی از اقیانوس ایجاد میکنند و این مسئله به آنها اجازه میدهند در اعماق دریا بدون نور حرکت کنند.
نهنگهای آبی حدود یک سال دوره بارداری دارند و نوزادانی با وزنی بالغ بر ۳ تن و طول حدود ۷.۶ متر به دنیا میآورند که آنها را از بدو تولد در بین بزرگترین حیوانات جهان قرار میدهد. این نوزادان حدود هشت ماه تا یک سال شیر میخورند و در این مدت روزانه ۲۰۰ پوند وزن اضافه میکنند. شیر نهنگ بسیار غلیظ است و ۳۰ تا ۴۰ درصد چربی دارد. نهنگهای آبی عمر طولانی دارند. محققان با شمارش لایههای گوشگیر موممانند در نهنگهای مرده، سن نهنگآبی را اندازهگیری میکنند. پیرترین نهنگی که با استفاده از این روش پیدا شد، ۱۱۰ سال سن داشت و میانگین عمر نهنگآبی حدود ۸۰ تا ۹۰ سال است.
نهنگهای آبی مانند سایر پستانداران آبزی از طریق دهان یا بینی جلوی صورتشان نفس نمیکشند، بلکه از سوراخ بالای سرشان نفس میکشند. در واقع نهنگهای آبی دو سوراخ تنفسی دارند. محل سوراخهای دمنده در بالای سرشان به نهنگها اجازه میدهد نفس بکشند در حالی که فقط بالای سرشان در معرض هوا قرار میگیرد. پس از هر نفس، این حیوانات ماهیچههای قوی سوراخ دمنده را محکم میبندند تا آب وارد ریههای نهنگ نشود.
هر نهنگ آبی دارای یک علامت منحصر به فرد است که آن را از سایر نهنگهای آبی متمایز میکند. در واقع، علائم پوستی هر نهنگآبی منحصر به فرد است، چیزی شبیه به اثر انگشت. محققان از این موارد برای شناسایی نهنگهای خاص و کسب اطلاعات بیشتر در مورد بومشناسی، جمعیت، طول عمر و مسیرهای مهاجرت نهنگها استفاده میکنند. محققان کاتالوگهایی از تک تک نهنگها ساخته اند که با وصل کردن برچسبهای ماهوارهای به آنها برای ردیابی حرکات آنها نیز مورد مطالعه قرار میگیرد.
مانند سایر پستانداران دریایی، نهنگهای آبی تمام عمر خود را در دریا میگذرانند. پس چگونه این حیوانات بدون اینکه غرق شوند، میخوابند؟ محققان متوجه شده اند که نهنگها از استراتژیهای مختلفی برای خوابیدن استفاده میکنند. در هفتههای اول زندگی، بچه نهنگها فاقد چربی هستند تا به راحتی شناور شوند. این حیوانات در نوزادی، مانند همه موجودات به خواب زیادی نیاز دارند. برای خواب و استراحت، نهنگهای کوچک در جریان آب حاصل از شنای مادرانشان میمانند که این جریان نوزاد را به سمت مادر میکشاند. به این فرآیند، شنای اسکله میگویند. در این مدت، مادر نمیتواند شنا را متوقف کند، در غیر این صورت نوزاد غرق میشود. برای استراحت کردن و خوابیدن، نهنگهای مادر و نهنگهای بالغ از استراتژی متفاوتی استفاده میکنند. نهنگها تنفس آگاه هستند؛ یعنی آنها باید آگاهانه تصمیم بگیرند که نفس بکشند. هنگام خواب، آنها فقط نیمی از مغز خود را خاموش میکنند. در حالت نیمه بیداری این حیوان یادش است که نفس بکشد، و چشم متصل به نیمکره بیدار، برای جلوگیری از خطر باز میماند.
تنها شکارچی طبیعی شناخته شده نهنگهای آبی، نهنگ قاتل است. اما از قرن نوزدهم، شکارچی اصلی نهنگآبی انسان بوده است. همانطور که در بالا ذکر شد، نهنگها به ویژه در اوایل قرن بیستم به طور گسترده برای روغن خود شکار میشدند. فقط در سالهای ۱۹۳۰-۱۹۳۱ نزدیک به ۳۰۰۰۰ نهنگ کشته شدند. جمعیت جهانی نهنگهای آبی تا سال ۱۹۶۶ زمانی که کمیسیون بین المللی نهنگ (IWC) از این حیوانات محافظت کرد، به کسری ناچیز از تعداد نهنگهای قبل از صید نهنگ کاهش یافت. با این حال، این سیاستها به نقش انسان در از بین بردن جمعیت نهنگآبی پایان نداد. اگرچه گزارشهای مربوط به استفاده از وسایل ماهیگیری تجاری اغلب خیلی کم است، اما بسیاری از نهنگهای آبی دارای زخمهایی هستند که نشان میدهد این حیوانات در تعامل دائمی با ابزار ماهیگیری هستند. برداشت تجاری کریل که منبع غذایی اصلی نهنگ است، و اثرات تغییرات آب و هوایی نیز بر تعداد نهنگهای آبی تأثیر میگذارد. آسیبهای ناشی از کشتی خطر دیگری برای نهنگهای آبی است، به ویژه در مناطقی که زیستگاه آنها با خطوط کشتیرانی همپوشانی دارد. همچنین تصور میشود که صدای کشتیها این توانایی را دارد که برخی از سیگنالهای نهنگها را مختل کند، و شاید بر توانایی آنها در جهتیابی و یافتن جفت نیز تأثیر بگذارد.
با این حال، یک خبر خوب وجود دارد. امروزه به نظر میرسد برخی از جمعیتها با نرخی بالغ بر ۷ درصد در سال در حال بهبود و افزایش هستند. شاید هرطور که شده بتوانیم این موجودات شگفت انگیز را از فهرست گونههای در معرض انقراض حذف کنیم. ما خوش بینانه منتظر آن روز هستیم.