روابط چین و اسرائیل در سراشیبی سقوط؛ علل و زمینه‌ها

به گزارش مجله خبری نگار به نقل ازالوقت؛ «ماه عسل روابط اسرائیل و چین به پایان رسیده است». این سخنان اساف اوریون ژنرال نظامی رژیم صهیونیستی و مدیر میز چین موسسه مطالعات امنیت ملی (INSS) است که چندی پیش در بیان شروع روند گسست در روابط این رژیم با چین، آنهم در نشستی با حضور «تسای رون» سفیر چین ایراد گردید.

به گفته این محقق صهیونیست از سال ۲۰۱۸ که اوج روابط اقتصادی رقم خورده بود، روند‌ها رو به نزول بوده‌اند و یک سری شاخص‌ها نشان می‌دهد که دوره جدیدی در روابط بین دو طرف شکل گرفته است.

از یکسو در نظرسنجی انجام شده توسط موسسه تحقیقاتی پیو، که نتایج آن در ژوئن ۲۰۲۲ منتشر شد، حدود نیمی (۴۸ ٪) از شاکنان اراضی اشغالی گفته اند که نگرش مثبتی نسبت به چین دارند، اما این عدد روند روندی رو به کاهش را نشان می‌دهد چرا که در گذشته، در همین نظرسنجی، حدود ۶۰ درصد از اسرائیلی‌ها نگرش مثبتی نسبت به چین داشتند.

از طرف دیگر فشار‌های آمریکا نقش بسیار برجسته‌ای در نزولی شدن نمودار روابط میان پکن و تل‌آویو در دو سال اخیر بوده است. در سال ۲۰۱۷، آمریکایی‌ها با مشاهده سرمایه گذاری‌های عظیم زیرساختی چین در سراسر آفریقا و همچنین تقویت ردپای پکن در کشور‌های اروپایی و خاورمیانه خطر را بسیار محسوس‌تر از گذشته درک کردند.

در این سال چین به بزرگترین شریک تجاری اسرائیل در آسیا و دومین شریک بزرگ تجاری آن تبدیل شد. ۴۲ درصد از کل کالا‌های صادراتی اسرائیل به کشور‌های آسیایی به مقصد چین است و بدین ترتیب توانست جای آمریکا را در تجارت خارجی صهیونیست‌ها بگیرد. همچنین قبل از شیوع ویروس کرونا، مسیر‌های هوایی بین اسرائیل و پنج مقصد در چین باز بود. در سال ۲۰۱۹، تعداد گردشگران چینی که به اسرائیل آمدند با ۱۵۶۰۰۰ گردشگر در آن سال به بالاترین حد خود رسید. همچنین در آوریل سال جاری میلادی کابینه صهیونیستی برای اولین بار یوان چین را به ذخایر بانک مرکزی خود اضافه کرد، در حالی که دارایی‌های دلار و یورو آمریکا را در تلاش برای تنوع بخشیدن به ذخایر خارجی خود کاهش داد.

اما با فعال شدن شرکت‌های چینی در بخش راه آهن و بنادر رژیم صهیونیستی، که در راستای طرح کمربند - جاده صورت می‌گرفت، زنگ خطر برای کاخ سفید به صدا درآمد. در این دوران میان پکن و تلآویو «یک پیمان مشارکت نوآوری جامع» امضا شد و در نتیجه این توافق، بندر حیفا در مدیترانه در سال ۲۰۱۵ به گروه بندر بین المللی شانگهای، یک سرمایه گذار تحت حمایت دولت چین، واگذار شد که خشم آمریکا را در پی داشت.

در واشنگتن این توافق عاملی برای گسترش جای پای چین در دریای مدیترانه شرقی و تهدیدی علیه نیروی دریایی ایالات متحده تلقی شد. یکی از مسائل کلیدی، حضور منظم ناوگان ششم ایالات متحده در حیفا بود که در صورتی که اسرائیلی‌ها رویکرد سهل‌آمیز خود نسبت به نفوذ فزاینده چین را تغییر نمی‌دادند، تحت تأثیر قرار می‌گرفت. در نتیجه با توجه به اینکه کاخ سفید به خوبی می‌دانست که اتکای به آمریکا جایگاه کانونی در نگرش نخبگان نظامی و سیاسی اسرائیل دارد و بدون حمایت آمریکا این رژیم قادر به ادامه حیات نیست به اعمال فشار بر کابینه صهیونیستی با کاهش همکاری با چین روی آورد. در نتیجه این فشار‌ها سیاستمداران رژیم با اکراه مجبور شدند مکانیزم غربالگری سرمایه گذاری را اتخاذ کنند که به کاهش تعامل سریع با چین انجامید.

در اکتبر ۲۰۱۹، اسرائیل کمیته مشورتی برای بررسی جنبه‌های امنیت ملی سرمایه‌گذاری‌های خارجی را به ریاست شیرا گرینبرگ، اقتصاددان ارشد خزانه‌داری خود تأسیس کرد. اگرچه سرمایه‌گذاری‌های چین کاملاً لغو نشدند، اما پروژه‌های جدید به تعویق افتاد.

تعداد صادرکنندگان اسرائیلی فعال در صادرات کالا به چین ۴۸۰ شرکت است و در شش سال گذشته تعداد شرکت‌های اسرائیلی فعال در چین ۱۵ درصد کاهش داشته است. صادرات کالا‌های اسرائیلی به چین طی سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ کاهش داشته است. بر اساس داده‌های موسسه صادرات، حجم تجارت متقابل اسرائیل و چین برای سال ۲۰۲۰، ۱۵ میلیارد دلار بوده است. وقتی هنگ کنگ به این محاسبات اضافه شود، در مجموع به ۱۸ میلیارد دلار می‌رسد.

در ماه آوریل سال جاری، زمانی که اسرائیل پیشنهاد گروهی از شرکت‌های اسرائیلی و چینی برای ساخت یک پروژه ریلی سبک را رد کرد، این شرکت‌ها شکایت کردند و فشار‌های "غیرقانونی" ایالات متحده را عامل لغو قرارداد دانستند.

همچنین اسرائیل مجبور شد تحت فشار ایالات متحده، برخی از تسلیحات یا قرارداد‌های فناوری با کاربرد دوگانه با چین را پس بگیرد.

در این میان واشنگتن یک استراتژی جایگزین را به صهیونیست‌ها پیشنهاد کرد تا همچنان خود را ملزم به حفظ منافع رژیم نشان دهد. این استراتژی که بر مبنای شروع روند عادی سازی روابط با کشور‌های عربی استوار شده با حضور چهار کشور هند، آمریکا، امارات و اسرائیل در منطقه ایندیا پاسفیک (هند و اقیانوس آرام) اجرایی می‌شود تا کشور‌ها را از مدار چین دور کند.

سرمایه گذاری مالی بالغ بر ۲ میلیارد دلاری امارات برای ایجاد مزارع کشاورزی در سراسر هند (بر اساس فناوری‌های اسرائیل) بخشی از این استراتژی است که طی ماه‌های گذشته اعلام شده است.

چین گزینه‌های زیادی در خاورمیانه برای گسترش نفوذ خود دارد و نیازی ندارد انرژی خود را برای چانه زنی با تل‌آویو برای دستیابی به حداقل دستاورد‌ها تحت نظارت دائمی آمریکا هدر دهد. بنابراین، انتظار می‌رود پکن نیز به سمت موضع گیری‌های سابق دیپلماتیک در حمایت از فلسطین و شرکای سنتی‌تر خود مانند ایران و سوریه بر‌گردد.