ضرورت پیاده‌سازی خط‌مشی بنیادی در بهره‌برداری از دریا‌ها

به گزارش مجله خبری نگار از سازمان حفاظت محیط‌زیست، روز جهانی اقیانوس‌ها از سال ۱۹۹۲ هرساله در ۸ ژوئن مصادف با ۱۸ خردادماه گرامی داشته می‌شود، گرامیداشت این روز برای افزایش آگاهی در مورد اهمیت نحوه ارتباط ما با دریا‌ها و اقیانوس‌ها و حمایت آن‌ها از انسان و سایر موجودات انجام می‌گیرد و هر سال به فراخور شرایط شعاری برای این روز تعیین می‌شود که شعار امسال تجدید حیات، حرکت جمعی برای اقیانوس‌ها تعیین شده است.

دریا‌ها و اقیانوس بیش از ۷۰ درصد از کره زمین را پوشانده و حداقل ۵۰ درصد از اکسیژن سیاره را تولید می‌کند. این اکوسیستم‌های ارزشمند بیشترین تنوع زیستی زمین را در خود جای داده‌اند و منبع اصلی پروتئین برای بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان هستند، اقیانوس‌ها برای اقتصاد جهانی، بسیار کلیدی اند و تخمین زده می‌شود که تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴۰ میلیون نفر در صنایع مبتنی بر اقیانوس مشغول به فعالیت شوند، با وجود تمام مزایای آن، اقیانوس‌ها اکنون نیاز به حمایت دارند، با تهی شدن ۹۰ درصد از جمعیت ماهی‌های بزرگ و نابودی ۵۰ درصد از صخره‌های مرجانی، ما بیش از ظرفیت توان از دریا‌ها و اقیانوس‌ها برداشت کرده‌ایم لذا ضروری است تا بین فعالیت‌ها و این اکوسیستم‌ها، تعادل جدیدی برقرار شود.

خلیج‌فارس و دریای عمان، از ارزشمندترین پهنه‌های آبی جهان هستند که با دارا بودن زیستگاه‌های متنوع و منحصربه‌فرد آبزیان، ارائه دهنده خدمات بی شمار اکوسیستمی به جوامع منطقه و جامعه جهانی هستند، از سوی دیگر کاربری‌های متعددی در این پهنه‌های آبی تحت عناوین مختلفی همچون کریدور ارتباطی حمل و نقل دریایی با سایر کشور‌ها در جریان است، کاربری‌هایی که دربرگیرنده فعالیت‌های مرتبط با صنایع مختلف همچون صنعت نفت بوده و لذا موقعیت استقرار آن‌ها در مناطق ساحلی و فراساحل، این پهنه‌های آبی ارزشمند را متحمل فشار مضاعف بار آلودگی ناشی از اثرات پی آیند کرده است. در این راستا رسالت وجودی سازمان حفاظت محیط‌زیست ایجاب می‌کند تا این سازمان با پیاده‌سازی خط‌مشی بنیادی در قالب دیدگاهی جامع‌نگر و در مفهوم توسعه پایدار و درخور، نسبت به همگام کردن تعامل انسان و طبیعت همت گمارد؛ لذا این سازمان ضمن رصد اثرات فعالیت صنایع و بهره‌برداری از منابع طبیعی، اقدام به مدیریت در قالب بررسی درخواست بهره‌برداران و همچنین نظارت بر نحوه عملکرد محیط زیستی آن‌ها پس از استقرار و فعالیت صنعت می‌کند.

چالش‌های کلیدی محیط زیستی و مسائل کانونی منطقه شامل محدودیت آب و کیفیت آن، زوال محیط‌زیست دریایی و ساحلی، مدیریت محیط‌زیست شهری، بهره‌کشی از منابع طبیعی، اثرات نامطلوب فعالیت‌های اکتشاف، استخراج، پالایش و حمل‌ونقل نفت و گاز و صنایع وابسته، اثرات منفی تنازعات نظامی گاه‌به‌گاه و فشار بر محیط‌زیست می‌شود.

در سال‌های اخیر، فعالیت‌های توسعه‌ای در سواحل به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. در نواحی صنعتی ماهشهر، پارس جنوبی، مکران، سواحل استان هرمزگان و جزایر کیش و قشم تحولات عظیم ساحلی در منطقه، تا حد زیادی نسبت به موارد مشابه در سایر نقاط کشور بزرگ‌تر است. حجم نگران‌کننده‌ای از تغییرات فیزیکی در خط ساحلی جنوب کشور، واجد اثرات متعدد زیست محیطی عمده و نامطلوب بر اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی است، از جمله خسارت به تخم‌گذاری گونه‌های مختلف دریایی، بستر علف‌های دریایی و جوامع اعماق دریا. این امر با افزایش رسوب‌گذاری به علت آزاد شدن مواد ریز در جریان عملیات لایروبی تشدید می‌شود و درنتیجه سبب افزایش قابل توجهی در کدورت آب می‌شود که به نوبه خود، موجب تحریک آبشش ماهیان و تداخل با تغذیه بصری شده و از فتوسنتز نیز جلوگیری می‌کند، در نهایت، استحصال زمین از دریا و لایروبی از نظر فیزیکی سبب تغییر در بخش‌های بزرگی از خط ساحلی در سرتاسر نوار ساحلی جنوب کشور شده است، از جمله چند پارگی زیستگاه‌های مناسب بسیاری از موجودات، کاهش تنوع زیستی در منطقه و اخلال در کل زنجیره غذایی همراه با اثرات آبشاری که منجر به کاهش ذخایر آبزیان می‌شود.

طالبی متین مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی به مناسبت روز جهانی اقیانوس‌ها اظهار داشت: در راستای پایش، کاهش و احیای بخشی از این تعارضات و تخریب‌های اکوسیستمی، دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی اقداماتی را از سالیان گذشته به انجام رسانده و برنامه‌هایی نیز در دست اجرا دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به همکاری در تدوین برنامه اقدام ملی حفاظت از محیط‌زیست دریایی، تدوین اطلس زیست‌بوم‌های حساس خلیج‌فارس و دریای عمان، انجام گشت پایش ساحلی و فراساحلی خلیج‌فارس و دریای عمان با همکاری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی و صندوق ملی محیط‌زیست، تدوین شناسنامه جزایر کشور، انجام مطالعات پهنه‌بندی سواحل کشور به منظور استقرار آب‌شیرین‌کن‌ها، پایش زیستگاه‌های لانه گزینی لاک‌پشتان دریایی، پایش جمعیت‌های پستانداران دریایی، انجام مطالعات مربوط به ترسیب کربن در اکوسیستم‌های ساحلی دریایی، انجام طرح جامع مدیریت زیست‌محیطی سواحل استان هرمزگان، جلوگیری از هرگونه استحصال غیرقانونی از دریا، اظهارنظر کارشناسی در خصوص استقرار صنایع در سواحل، تدوین دستورالعمل ملاحظات زیست‌محیطی آب‌شیرین‌کن‌ها، شناسایی گونه‌های غیربومی مهاجم، تعیین پهنه‌های مساعد جهت انجام فعالیت پرورش ماهی در قفس در دریا، توسعه زیستگاه‌های حرا، شناسایی، پایش و تهیه نقشه زیستگاه‌های مرجانی، پیگیری انجام مطالعات پهنه‌بندی منطقه مکران، ارزش‌گذاری اقتصادی زیستگاه‌های حرا، به‌روزآوری قوانین و مقررات و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.

وی گفت: با توجه به نقش انکارناپذیر سازمان حفاظت محیط‌زیست در همگام‌سازی مؤلفه‌های توسعه همه‌جانبه نگر که متضمن رشد و تعالی کشور است، ضروری ست تا در خصوص تصمیمات الزام‌آور برای دستگاه‌های اجرایی مسئول در دریا‌های کشور، اقدامات جدی با همکاری مسئولین امر صورت گیرد.