مجله خبری-سبک زندگی نگار: روز پنجم دی ماه مصادف با واقعه زلزله بم در تقویم رسمی کشور روز ملی ایمنی در برابر زلزله نامگذاری شدهاست.
پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با توجه به ضرورت آگاه سازی و ارتقای فرهنگ عمومی در برابر زلزله با پیشنهاد نامگذاری این روز به عنوان «روز ملی ایمنی در برابر زلزله» فرصتی را فراهم کرد تا هر ساله با برگزاری برنامهها و فعالیتهای آموزشی و ترویجی متنوع در این روز، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره چند ده هزار قربانی این فاجعه تلخ، زمینه ارتقای آگاهی عمومی و شاخصهای ایمنی در برابر زمین لرزه در کشور فراهم شود.
زلزله بم به شدت ۶٫۶ ریشتر در ساعت ۵:۲۶ بامداد ۵ دی ۱۳۸۲ شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند که به موجب آن بیش از ۴۰ هزار تن جان باختند و ۱۰۰ درصد منازل در برخی مناطق بم تخریب شدند.
در واقع زلزله بم که به کشته و مجروح شدن بیش از ۷۰ هزار نفر از هموطنانمان منجر شد و تبعات ناگوار آن همچنان هزاران هزار نفر از بازماندگان فاجعه را آزار میدهد، قطعا یکی از تلخترین سوانح تاریخ معاصر ما و روزی فراموش ناشدنی در خاطره مشترک ایرانیان است.
زمین لرزهها توسط فرآیندهای بنیادین و قدرتمند زمین شناختی که خارج از حیطه کنترل ما هستند، به وجود میآیند. این فرآیندها نسبتا غیر قابل پیش بینی است که در اثر فعل و انفعالات درونی زمین و برهمکنش مواد مذاب داخلی زمین که آشوبهای شدیدی را در داخل زمین علاوه از بازتاب بیرونی آن به وجود میآورند. برای پی بردن به ماهیت وجودی، علل پیدایش، زمان وقوع و قدرت زلزله به تکنولوژیهای پیشرفته نیاز هست.
یکی از روشهای ایمنی در برابر زلزله مقاوم سازی ساختمانها میباشد
امواج زلزلهای ثبت شده، میتواند به ما اطلاع دهند که ارتعاشهای بسیار قوی تری در راه است، اما این اطلاعات میتواند فقط چند دقیقه پیش از وقوع زلزله به ما اخطار دهد. دانشمندان میتوانند بر پایه حرکتهای صفحهها در زمین و موقعیت منطقههای گسل، پیش بینی کنند که در کدام مناطق احتمال وقوع زلزله زیاد است. هم چنین با تحقیق در تاریخ زمین لرزههای روی داده در منطقه مورد نظر، زمان احتمالی وقوع زلزله را پیش بینی کنند. با این همه این پیش بینیها معمولاً بسیار ضعیف هستند.
اما پیش بینی دانشمندان در مورد پس لرزهها دقیقتر است. پس لرزهها، لرزههایی است که پس از زلزله اولیه روی میدهد. این پیش بینیها براساس تحقیقهای بسیار وسیعی که در مورد الگوهای پس لرزهها انجام شده است، صورت میگیرد. زلزله شناسان در این مورد که چگونه زمین لرزههایی که از یک گسل شروع شده اند، میتوانند زلزلههای دیگری را در گسلهای متصل به یکدیگر به وجود آورند، پیش بینیهای دقیقی انجام میدهند.
زمینه دیگر بررسی، ارتباط بین بارهای الکتریکی و مغناطیسی در صخرهها و زمین لرزه است. بعضی از دانشمندان بر این عقیده اند که این میدان الکتر و مغناطیسی پیش از زمین لرزه تغییر میکند. علاوه بر این زلزله شناسان خروج گاز از زمین و تغییر شکل زمین را به عنوان علائم اخطار دهنده زمین لرزه میشناسند. با این همه در بسیاری از موارد نمیتوان زمین لرزه را با دقت کافی پیش بینی کرد.
عمده پیشرفتهایی که طی ۵۰ سال گذشته حاصل شده است به آمادگی برای زلزله و مخصوصاً حیطه مهندسی عمران مربوط میشود. طی چند دهه اخیر استانداردهایی برای ساخت ساختمانها در نظر گرفته شده است تا مقاومت آنها در برابر نیروی امواج زمین لرزه افزایش یابد. از استانداردهای جدید میتوان به تقویت مصالح اشاره کرد. طراحی بناها به شیوهای که از انعطاف پذیری لازم برای جذب ارتعاشها برخوردار باشند بدون آن که تخریب شوند، یکی دیگر از این روش هاست.
طراحی ساختمانها به شیوهای که بتوانند این ضربهها را بگیرند، مخصوصاً در مناطقی که زلزله خیز هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است. یکی دیگر از مولفههای آمادگی، آموزش مردم است. امروزه بسیاری از سامانههای دولتی در اغلب کشورها دفترچههای راهنمایی منتشر میکنند که در آن چگونگی وقوع زلزله، راهنماییهایی در مورد حفاظت خانه در برابر زلزلههای احتمالی و فعالیتهایی که در زمان وقوع زلزله باید انجام داد، گردآوری شده است.