چه عواملی باعث مدگرایی جوانان و افزایش آسیب پذیری آن‌ها می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار،امروزه جوانان، با گسترش وسایل ارتباط جمعی و فناوری‌های جدید رایانه ‏ای، ارتباطات گسترده ‏ای با جوامع و فرهنگ‏‌های گوناگون یافته ‏اند و موقعیت آنها در شناخت و فهم ارزش ها، باور‌ها و انتخاب هنجار‌های مطلوب، پیچیده ‏تر و مشکل‏تر شده است و چه بسا زمینه‌های موجود، باعث شده تا جوانان و نوجوانان به رفتار‌ها و هنجار‌های متضاد با ارزش‏‌های جامعه خویش روآورند.

بنابر روایت الشیعه، یک روز مانتو‌های بلند و روز دیگر مانتو‌های کوتاه، یک روز آرایش موی سر به سبک آلمانی و روز دیگر مو‌های بلند و اصلاح نشده، زمانی شلوار‌های با پاچه گشاد که روی زمین کشیده می‌شود، و زمانی دیگر، شلوار‌های تنگ و کوتاه، مُد می‌شوند.

اگر از این همه افرادی که عادت کرده ‏اند رفتار و نوع و سبک لباسشان‏ را طبق آخرین مد‌های رایج تنظیم کنند، بپرسید که به چه علت این کار را کرده ‏اند، یا مثلاً این آرم و کلمه روی لباس آنها چه کارکردی دارد، به سختی بتوان پاسخ متقاعد کننده ‏ای شنید، جز آن‏که: «خُب، قشنگه!»، «برای اینکه مُده!»، «همه می‌کنند!» و…

این پاسخ‏‌ها، گرچه سطحی به نظر می‌رسند، اما در یک تحلیل روان‏شناختی پیرامون مدگرایی جوانان، نشان‏ دهنده نوعی از «تعلّق گروهی»، «نوجویی»، «تنوّع طلبی» و گرایش جوانان به «امروزی شدن» است و کاملاً یک پدیده طبیعی و بهنجار در جهت ارضای این نیاز‌ها محسوب می‌شود؛ (۱).

اما از آن‏جا که همراه کالای مُد شده، شیوه‌های رفتاری، هنجاری و ارزش‌های خاصی در بین جوانان و نوجوانان رونق و شیوع می‌یابد و مد، عاملی می‌شود برای انتقال هنجار و ارزشی از جامعه ‏ای به جامعه ‏ای دیگر، بررسی زمینه‌ها و پیامد‌های مدگرایی جوانان، یکی از موضوعات مهم در جامعه ما محسوب می‌شود که این نوشتار، نگاهی است گذرا به همین موضوع.

تعریف مُد و مدگرایی

«مد»‌ها الگو‌های فرهنگی‌ای هستند که توسط بخشی از جامعه، پذیرفته می‌شوند و دارای یک دوره زمانی نسبتاً کوتاهند و سپس فراموش می‌شوند. (۲) بنابراین، «مدگرایی» آن است که فرد، سبک لباس پوشیدن و طرز زندگی و رفتار خود را طبق آخرین الگو‌ها تنظیم کند و به محض آن‏که الگوی جدیدی در جامعه رواج یافت، از آن یکی پیروی نماید. (۳)

گستره مُد، به اندازه گستره زندگی انسان است و تمامی شئونات آن ‏را در بر می‌گیرد. تغییرات مُدگونه، در: علوم و فنون، نظریه ها، گرایش به جنبه‌های مختلف علمی، الگو‌های تربیتی، سبک منش و رفتار، پوشش، آرایش، محیط آرایی و … قابل تسرّی است.

با وجود آن‏که مُد و مُدگرایی، کُل گستره زندگی اجتماعی را در بر می‌گیرد، پوشاک و سبک و شیوه آرایش، شاخص‌ترین کالای مُد شونده محسوب می‌شود.

عوامل و زمینه‌های مدگرایی جوانان

در یک نگاه کلی و جامع نگر، مُدگرایی را می‌توان ناشی از عوامل و زیرساخت‌های تاریخی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روان‏شناختی دانست.

ریشه‌های تاریخی مدگرایی جوانان به سال‌های بسیار دور برمی گردد. با نگاهی به تاریخ ایران، در عصر سلطنت فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه که پای ایرانیان به فرنگ باز شد، تا عصر رضا شاه که دوره حسّاسی را در تاریخ ایران رقم زد، فصل متفاوتی در مدگرایی ایرانیان گشوده شد. از آن زمان که رضا شاه با سلطه سیاسی بر کشور، نحوه و شکل لباس پوشیدن مردم ایران را تغییر داد، تاکنون، مُدهای مختلف در ایران (و به خصوص در بین قشر جوان)، رایج گردیده است.

مدگرایی جوانان و غرب‏گرایی

گرچه مدگرایی و غرب‏گرایی، دو مفهوم جدا از هم و دارای تعریف متمایز از یکدیگرند، اما سیر تحولات تاریخی -اجتماعی در ایران، به گونه‌ای سرنوشت این دو مفهوم را با هم گره زده است که هرگاه سخن از مدگرایی به میان می‌آید، مفهوم غرب‏گرایی نیز به ذهن، تبادر می‌کند؛ زیرا پس از رشد تکنولوژی در اروپا، سنّت‏ها مورد انتقاد قرار گرفت و جامعه به تدریج، اندیشه ها، طرز زندگی و نوع لباس را تغییر داد.

همین‏طور در ایران و کشور‌هایی نظیر آن، رشد صنعت در رأس شعار‌ها قرار گرفت و خیلی زودتر از آن، نوع تفکر، طرز زندگی و آداب لباس پوشیدن، دستخوش تغییر شد.

میل به اروپایی شدن در جامعه ایرانی باعث شد که به جای بازسازی و نوسازی چارچوب اقتصادی -اجتماعی جامعه خود، به نما‌ها و نماد‌ها و ظواهر صنعتی شدن توجه کنند که مهم‏ترین نمای اروپایی شدن، پوشیدن لباس‏‌های اروپایی و ترویج مد‌های غربی به شمار می‌رفت. ایرانیان بر این باور شدند که باید خود و فرهنگشان را اروپایی کنند، تا بدین ترتیب، از ضعف و عقب ماندگی رهایی یافته، در ردیف کشور‌های پیش‏رفته قرار گیرند؛ بنابراین «مدگرایی» و «غرب‏گرایی» در ایران، در یک بستر فکری و دوشادوش هم رشد کرده ‏اند. در حال حاضر نیز بیشترین مد‌هایی که در جامعه و به خصوص در بین جوانان رایج می‌شود، برگرفته از الگو‌های غربی و با همان انگیزه است.

مُد و مدرنیسم

مُد و مُدگرایی را می‌توان از جهتی مولود مدرنیسم دانست؛ زیرا مدرنیسم، نگاه نو به عالم و آدم است؛ نگاه و شناختی که برخاسته از زیستن در «اکنون» و گسستن از «گذشته» است و صریحاً با مفهوم سنّت (Tradition) در تقابل می‌افتد. «مدرنیته» که شکل عینیت‏ یافته فرهنگ مدرن است، همراه و همزاد با گذر از گذشته به حال، نوآوری، تجدّد و سلیقه و مُد است.

از این‏ رو، مدرنیته همواره خود را در ستیز و چالش با کهنگی، رکود، قدمت و سنّت و پیروی از هنجار‌های پایدار قرار می‌دهد و کشش و تمایل آن به‏ سوی تجدّد و نوآوری در فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی است.

بنابراین، مدگرایی و نوآوری در تفکر و رفتار (به معنای رایج آن) به عنوان نماد اندیشه مدرنیسم قلمداد می‌شود (۴) و از آن‏جا که جوامع غربی، موطن و مظهر مدرنیته و مدرنیسم بوده ‏اند، فرایند مدرنیزاسیون (مدرن‏سازی) و اشاعه طرح ‏ها و مد‌های نو، در واقع با غربی سازی و غرب‏گرایی کاملاً هم اُفق و بلکه معادل خواهد بود، و این، خود می‌تواند از زاویه دیگر، رابطه مدگرایی و غرب‏گرایی را نشان دهد.

عوامل روان‏شناختی مدگرایی جوانان

علاوه بر زیرساخت‌های تاریخی و اجتماعی، مدگرایی جوانان از یک سری اصول و سازه‏‌های روان‏شناختی نیز تبعیت می‌کند و با انگیزه‌ها و نیاز‌های چندی در ارتباط است.

۱-تنوع‏ طلبی و نوگرایی

جوانی، فصل تازه ‏ای در زندگی و سرآغاز ورود انسان به جهان پرشور و رنگارنگ است که غرایز طبیعی در شکل دهی آن، نقش اصلی را بر عهده دارند. استقلال‏ طلبی، تنوّع دوستی، هیجان‏ خواهی و رهاسازی هیجان‌ها و احساسات، نقد گذشته و نوگرایی از جمله ویژگی‌های دوران جوانی است که به شدّت، رفتار‌های جوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

تمایل به امروزی شدن و نوگرایی به درجات مختلف در هر نوجوان وجود دارد و گواه نیاز وی به شکستن قالب‏‌های موجود، فاصله گرفتن از هنجار‌های پیشین و رسیدن به هویّتی متمایز از کسانی که پیش از او بوده ‏اند و همچنین گرایش به فاصله گرفتن از والدین است. این نیاز، زمانی که نمود بیرونی به خود می‌گیرد و در رفتار جوان منعکس می‌شود، به صورت مدگرایی ظاهر می‌گردد.

۲-مدگرایی و همانندسازی

همانندسازی در مکتب روان تحلیلگری، به فرایندی ناهشیار اطلاق می‌شود که فرد، طی آن، ویژگی ‏ها (نگرش‌ها و الگو‌های رفتاری) فرد دیگری را برای خود سرمشق قرار می‌دهد و با تقلید از نگرش‏ها و ویژگی رفتاری وی احساس می‌کند که مقداری از قدرت و کفایت او را نیز به دست آورده است. (۵)

منبع اصلی همانندسازی در دوران کودکی، والدین هستند؛ زیرا کودک، اولین و بیشترین برخورد را در زندگی با والدین خود دارد؛ اما در دوران نوجوانی که فرد از والدینش فاصله می‌گیرد، الگو‌هایی را که خود را با آنها شبیه کرده است، از دست می‌دهد و در درون او خلأی به وجود می‌آید. چنین خلأی می‌باید از طریق یافتن الگو‌های دیگر، یعنی از طریق همانندسازی‌های جدید با دیگری، پر شود.

به اعتقاد روانشناسان، همین خلأ و احساس ناامنی ناشی از آن، باعث می‌شود که نوجوان در مسیر خود، به راه حل‏هایی متوسّل شود که این راه‏ حل‏ها از طریق همانندسازی با شخصیت‏‌هایی است که الگوی نوجوان قرار می‌گیرند.

این شخصیت‏‌ها می‌توانند شخصیت‌های معروف گذشته، هنرپیشه‌های سینما، نوازندگان و آوازخوانان، و یا گروه ‏های مختلفی مانند «هیپی»‌ها باشند و فرد، خود را از نظر ظاهری شبیه آنها ساخته، در شیوه لباس پوشیدن و طرز رفتار با آنان همانندسازی کند. به محض این ‏که یک هنرمند یا ورزشکار لباسی را بپوشد و در صحنه‌ای ظاهر شود، جوانان با وی همانندسازی نموده، سعی می‌کنند به عنوان مُد، آن را در جامعه طرح کنند.

۳-رقابت و چشم و همچشمی با دیگران

انگیزه رقابت و چشم و همچشمی با دیگران، از دیگر عوامل پیروی از مُد در بین جوانان و نوجوانان محسوب می‌شود. این انگیزه، در همه افراد وجود دارد و به گونه‌های مختلف بروز می‌کند. رقابت اگر در زمینه‌های مثبتْ جهت داده شود، باعث پیشرفت و رشد و تکامل معنوی فردی می‌شود؛ اما اگر جهت گیری آن به‏ سوی امور مادّی و مُدپرستی باشد و فرد، سعی کند از لحاظ ظاهری (و مثلاً در سبک و شیوه لباس پوشیدن) از دیگران عقب نماند، سرانجامِ خوبی نخواهد داشت. (۶)

۴-مدگرایی و التزام ‏های ناشی از دوستی

یکی از عوامل پیروی از مُد در بین جوانان و نوجوانان، ترس و نگرانی از مجازات‌های خصوصاً غیر رسمی از سوی دوستان است؛ لذا تحقیر و مسخره کردن، پوزخند زدن و متلک گفتن اطرافیان و ترس از آن، باعث می‌شود که جوانان و نوجوانان از مُدهای رایج پیروی کنند.

۵-مدگرایی و جلب توجه دیگران

افرادی هستند که با تعویض و تغییر هر روزه لباس و آرایش خود و خریدن لباس‏‌های گرانقیمت و مُدِ روز، در صدد جلب توجه دیگران برمی آیند. استفاده از لباس‏‌های چسبناک و برّاق و رنگارنگ، جوراب‏‌هایی شبیه تور ماهیگیری، کفش‏‌هایی با پاشنه‌های خیلی بلند، آرایش تُندی با رنگ ‏های غیر طبیعی و… (که بیش از همه در بین جوانان و به خصوص دختران رایج است)، باعث جلب توجه دیگران شده، نگاه‌هایی را به خود معطوف می‌دارد.

۶-مدگرایی و تشخُّص طلبی

برتری جویی و تشخّص طلبی، از دیگر عوامل پیدایش مُد در بین جوانان است. افرادی که خود را برتر از دیگران و مربوط به قشر مرفّه جامعه می‌دانند، سعی می‌کنند این برتری را در گویش، لباس پوشیدن، محیط آرایی و سبک آرایش و زیورآلات خود نشان دهند و لذا مُدهای جدید را مطرح می‌کنند.

تورْشتایْن وِبْلن (Thorstein veblen) مد را وسیله ‏ای برای این ‏که افراد، نشان دهند ثروتمند و با شخصیت و یا دارای اندیشه ‏ای خاص هستند، می‌داند؛ (۷) لذا به محض این ‏که مُدی در جامعه گسترده شد، اشراف‏‌زادگان و ثروتمندان، به سراغ این مد جدید می‌روند؛ زیرا مُد قدیمی، دیگر آنها را از طبقات دیگر جامعه متمایز نمی‌کند.

نقش تولیدکنندگان در مدگرایی جوانان

شرکت‏‌های تولیدی، از طریق روان‏سنجی و شناخت روحیات افراد جامعه و با توجه به همین روحیه نوگرایی و میل به امروزی شدن و مدگرایی جوانان، هر روز، یک فُرم شلوار، پیراهن، کفش، کلاه، عینک، آباژور، کاغذ دیواری، گوشی تلفن و… را عرضه می‌کنند و اندک تغییری از جانب آنها، یک مُد جدید می‌شود و حتّی گاهی برای آن‏که کالای تولیدیشان زودتر در جامعه مُد شود، از یک فرد مشهور (مثل یک هنرمند سینما یا ورزشکار)، با اِعطای مبلغ زیادی پول، می‌خواهند که برای یک‏بار هم که شده، از آن کالای جدید استفاده کند و در فیلم یا صحنه تلویزیون، ظاهر شود.

یکی از دلایل عمده ‏ای که تولیدکنندگان و طرّاحان خارجی توانسته ‏اند در سطح جهانی برای خود، جایی باز کنند و مُدآفرینی داشته باشند، آشنایی آنها با مبانی روان‏شناختی «تأثیرگذاری» و به کارگیری روش‏‌ها و اصول فنّی مناسب در کار است، در حالی ‏که تولیدکنندگان داخلی و محدود، معمولاً به الگوبرداری و تقلید از آنها می‌پردازند و به نحوی مُدهای غربی را در جامعه ترویج می‌کنند.

رسانه‌ها و ترویج مدگرایی جوانان

شبکه‌های تلویزیونی، مطبوعات و پایگاه‌های فعّال اینترنتی، انواع مد‌های جدید را تبلیغ می‌کنند و از این طریق، زمینه را برای گرایش خانواده‌ها و به خصوص جوانان به‏ سوی مد‌های نو مهیّا می‌سازند.

اسلام، مدگرایی و امروزی شدن

حال، این سؤالْ مطرح است که مدگرایی، تجدُّد و امروزی شدن، تا چه اندازه مطلوب است؟ و نظر اسلام در این زمینه چیست؟ در یک نگاه کلی، اسلام با همه نوع مُد، مخالف نیست. اسلام، امروزی شدن و نوگرایی در سبک و شیوه لباس پوشیدن را نیز به صورت کلّی پذیرفته است.

آنچه اسلام با آن مخالف است، پشت‏ پا زدن به ارزش‌ها (مثل: پوشش شرعی، پرهیز از اسراف، و…)، رعایت نکردن اخلاق اجتماعی، آزادی مطلق در روابط دختر و پسر، و همانندسازی با بیگانگان است. حال اگر این پدیده‌های انحرافی در قالب مُد به خود جوانان داده شوند و میل فطری «نوگرایی» و نیازِ «امروز شدن» به لجنزار انحرافات سوق یابد، اسلام با آن مخالف است.

پس مُدهای خوب داریم و مُدهای بد! امروزی شدن نیز همین‏گونه است. گاه، امروزی شدن، رابطه انسان را با گذشته ‏اش (که همان سابقه تاریخی و هویت فرهنگی اوست)، قطع می‌کند و گاه در امتداد دیروز و با حفظ تعلّقات انسان به سنّت ‏ها و ارزش‌های پیشین است. اسلام با این نوع تجدُّد و امروزی شدن که در راستای ارزش‌ها و با حفظ اصول و مبانی اعتقادی باشد، هیچ‏گاه مخالف نیست.

آسیب شناسی مدگرایی جوانان

مدگرایی، گرچه ریشه در نیاز‌های طبیعی جوانان دارد و برخاسته از روحیه نوگرایی جوانان است، اما به لحاظ آن‏که مُدها و مُدِل‏‌ها نمایانگر علایق و ارزش‌های مسلّط یک زمان و یک قشر خاصند و افزون بر آن، می‌بینیم که امروزه جوانان ما از مد‌هایی (چون: رَپ، هِوی متال، و…) پیروی می‌کنند و ناخواسته به رهنجار‌هایی رومی آورند که چه بسا با فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی ما در تضاد است.

پس می‌توان گفت که مدگرایی جوانان در جامعه ما تا حدود زیادی کارکرد منفی به خود گرفته است و پیامد‌های آن، به شدّت، جوانان ما را تهدید می‌کند؛ لذا بحث از آسیب شناسی مدگرایی جوانان ضرورت می‌یابد.

پیامد‌های منفی مدگرایی جوانان

با توجه به این ‏که بیشتر مُدهای رایج در بین جوانان و نوجوانان برگرفته از الگو‌های بیگانه و غیر خودی است، می‌توان گفت که مدگرایی به معنای جدید آن، نوعی از خودبیگانگی و تقلید از فرهنگ غربی را القا می‌کند، تا آن‏جا که الآن بعضی از جوان‏‌ها از نوک پا تا فرق سرشان غربی است و حتّی وقتی نگاه می‌کنی، می‌بینی کلمات یا جملاتی بر روی لباس یا داشبورد ماشین یا آینه و کُمد شخصی یا درِ ورودی مغازه‏شان نوشته شده که کم‏تر ارتباطی با زندگی شخصی یا آرمان‏‌ها و علایق فردی آنها دارد و گاه حتّی معنای آن را نیز به درستی نمی‌دانند و شاید اگر بدانند، موجب شگفتی، خنده یا ناراحتی‏شان بشود، عباراتی مثل: «ما پسران شیطانیم»، «گروه لجن!»، «سفید، امّا آشغال»، «گروه سیاهان بوگندو!»، «زیبایی کثیف»، «عشق نشئه»، «گناه تا مرگ»، «بوسه بر صندلی الکتریکی» و…

این، چیزی است که از مُدگرایی یا مدپرستی جوانان امروز ما به چشم می‌آید؛ چیزی که شاید بتوان گفت تا حدّ زیادی، ناشی از تقلید کورکورانه و غفلت از خویش است؛ چرا که کلمات و عبارات بالا، شعار‌های آخرین مُدهای شخصیتی است که غربی‌ها به جوانان جهان تقدیم کرده ‏اند، در حالی که جوان امروز ما، نگاه خاص خودش، شخصیّت خودش و حتی مشکلات خودش را دارد!

تقلید هر روزه از آخرین مد‌های رایج در جهان غرب، به چه معناست، جز: از خودبیگانگی، بحران هویت، تزلزل شخصیت، وابستگی اقتصادی، احساس حقارت و…؟ از همه دردناک‏تر، این است که بسیاری از رفتار‌ها و هنجار‌هایی که امروزه به عنوان مُد در جامعه ما مطرح است و از سوی عده‏ای تبلیغ هم می‌شود، با اصول اخلاقی و ارزش‌های فرهنگی جامعه ما به هیچ وجه همخوانی ندارد.

روابط بی ‏قید و شرط دختر و پسر، عدم رعایت پوشش اسلامی، آرایش مو و صورت صرفاً به قصد جلب توجه (مثلاً به سبک جنس مخالف و یا به سبک‏‌های بسیار پیچیده و وقت گیر)، آرایش مو به سبک جوانان منحرف غربی (مثلاً به سبک همجنس‏گرایان)، به کارگیری وسایل تزئینی غیرمتعارف (مثلاً حلقه بینی برای دختران و حلقه گوش و انگشتر طلا برای پسران) و… همه به نحوی شخصیت جوان مدگرای امروزی را به نمایش می‌گذارند؛ مد‌هایی که به اتلاف وقت و انرژی و قابلیت‏‌های فکری و سرمایه‌های مادّی جوانان و خانواده می‌انجامند و شاید بتوان گفت که هیچ سهم و نقشی در نو شدن و امروزی شدن جوان و جامعه ندارند!

فرهنگ خودی، اصلی‌ترین ضابطه مدگرایی و امروزی شدن

فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی، از اساسی‌ترین عناصر یک نظام اجتماعی هستند که پایه ارزیابی ما را از پدیده‌های اطرافمان تشکیل می‌دهند و در واقع، رفتار ما را نسبت به آنها تنظیم می‌کنند. بنابراین، در پذیرش یا عدم پذیرش الگو‌ها و مد‌هایی که در جامعه رواج می‌یابند، ابتدا باید رابطه آنها را با نظام ارزشی حاکم بر جامعه و اصول و مبانی مورد قبول آن مردم، مورد ارزیابی قرار داد و میزان همگرایی یا واگرایی آنها را از یکدیگر سنجید.

به عنوان نمونه، مد‌های لباس، اگر در عین جذابیّت و امروزی بودن، برخاسته از فرهنگ خودی باشند و با اصول و مبانی اعتقادی و اخلاقی جامعه ما تعارض نداشته باشند، نشانه خلاقیّت و نوآوری جوانان ما بوده، هویت فرهنگی آنان را به نمایش می‌گذارند. بنابراین، باید تدابیری سنجیده شود تا مُدها و مُدل‏ ها، هم نیاز به تنوع‏ طلبی و نوجویی و میل به امروزی شدن جوانان را تأمین کنند و هم جوانان ما از پیامد‌های منفی مدگرایی، در امان بمانند. (۸)

نکته آخر در مورد مدگرایی جوانان

همه ما به خوبی می‌دانیم که پیروی از الگو‌ها و مد‌های غربی و پوشیدن لباس‏‌های با آرم خارجی یا تقلید از مدل موی سر فلان فوتبالیست، نمی‌تواند به ما شخصیت اعطا کند و موجب پیشرفت و ترقّی ما گردد.

عوامل اصلی موفقیت در تمامی زمینه ها، خودباوری (اعتماد به نفس) و پایبندی به اصول اعتقادی و ارزش‌های اخلاقی است. تا زمانی که علم و دانش در وجود ما شکوفا نگردد و زیرساخت‌های شخصیت ما مبتنی بر الگو‌های فرهنگ اصیل این مرز و بوم، شکل نگیرد، آرایش ظاهر و تقلید از مد‌ها و الگو‌های دیگران، جز بحران هویت و دور شدن از اصالت فرهنگی خویشتن، نتیجه ‏ای در پی نخواهد داشت.

پس بیایید یک‏بار دیگر در رفتارمان تجدیدنظر کنیم و اصالت‌های فرهنگیمان را در پرتو جذابیت‌های دروغین فرهنگ بیگانه از دست ندهیم. همان‏گونه که میل به امروزی شدن و مُدگرایی (که از ویژگی‌های دوران جوانی است)، ناخواسته ما را به پیروی از الگو‌های بیگانه می‌کشانَد، غرور و احراز هویت نیز به همین دوره سنّی اختصاص دارد.

جمع بندی

مدگرایی جوانان، یکی از چالش‌های اجتماعی جامعه امروزی است. این پدیده ریشه در حس نوگرایی در جوان دارد. همچنین الگوگیری که رفتاری شایع بین نوجوانان و جوانان هست، بستر مناسبی را در خصوص مدگرایی چوانان ایجاد نموده است. شایسته است با آسیب شناسی و بررسی پیامد‌های منفی مدگرایی جوانان، نسبت به کنترل و مهار این پدیده و رفتار ناسالم چاره اندیشی شود.

منبع: عصر ایران