ردپای مشارکت اجتماعی بر مسیر توسعه یک جامعه

به گزارش مجله خبری نگار، سیدحسن موسوی چلک ضمن گرامیداشت «روز تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی» و با بیان اینکه نحوه مشارکت اجتماعی مردم می‌تواند تسهیل‌کننده یا بازدارنده پیشرفت در جامعه باشد، اظهار کرد: نامگذاری روز‌ها به مناسبت‌های خاص فرصتی برای طرح مباحث مرتبط و سپاسگزاری از افراد و نهاد‌های مرتبط با آن مناسبت باشد. اهمیت مشارکت در مددکاری اجتماعی به قدری بالاست که یکی از اصول شش‌گانه مددکاری اجتماعی محسوب می‌شود و در بیانیه جهانی اصول و اخلاق حرفه‌ای و منشور مددکاری اجتماعی ایران هم به آن تاکید شده است.

وی افزود: اگرچه از مشارکت اجتماعی تعاریف مختلفی ارائه شده، اما در یک تعریف "عموما به فعالیت داوطلبانه‌ای اشاره دارد که افراد را در موضوعات تعاملی یکدیگر و نیاز‌های اجتماعی دخیل می‌کند". این مشارکت باید سازنده و توسط افراد، گروه‌های اجتماعی، نهاد‌ها و دستگاه‌های مختلف صورت گیرد. نمود‌ها یا جلوه‌ها یا حوزه‌های مشارکت در هر جامعه‌ای متفاوت، متنوع و متعدد هستند و حتی در شرایط بحرانی و غیربحرانی نوع و میزان آن متفاوت است.

به گفته رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، تاملی بر یافته‌های برخی پژوهش‌های ملی از جمله سنجش سرمایه اجتماعی که مشارکت اجتماعی هم یکی از مولفه‌های مهم آن است، نشان می‌دهد که به نسبت گذشته میزان آن روند صعودی ندارد.

موسوی چلک ادامه داد: گفت‌و‌گو‌هایی با برخی تشکل‌های فعال در حوزه اجتماعی مربوط به کاهش مشارکت مردم به دلایل مختلف از جمله فشار‌های اقتصادی، کاهش اعتماد اجتماعی، و... بوده است و به نوعی نگران کاهش فعالیت‌ها یا کاهش کیفیت خدماتی که ارائه می‌کردند، بودند و هستند. معمولا در جنگ‌ها و بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی بسته به گستردگی آنها، میزان مشارکت مردم در مراحل اولیه بحران‌ها جلوه خوبی دارد، اما با کمی طولانی‌تر شدن، شرایط تغییر پیدا می‌کند و مردم درگیر تنها می‌شوند.

وی یادآور شد: همانگونه که "پاتنام" یکی از نظریه‌پردازان جامعه‌شناسی و از جمله در حوزه سرمایه اجتماعی اشاره کرده است " اعتماد همکاری را تسهیل می‌کند و هرچه سطح آن در جامعه‌ای بالاتر باشد احتمال همکاری هم بیش‌تر خواهد بود و همکاری نیز متقابلا ایجاد اعتماد می‌کند". در واقع اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی در کنار هم جلوه بیشتری پیدا می‌کنند و شاید بتوان با تاملی بر برخی منابع و دیدگاه‌های اینگونه هم نگاه کرد که "مشارکت اجتماعی فرایندی سازمان یافته است که افراد که بر مبنای اعتمادی که به یکدیگر پیدا می‌کنند از روی آگاهی و اطلاع و به صورت داوطلبانه و گروهی، با توجه به علایق معین و مشخص که منجر به خودشکوفایی و نیل به اهداف و سهیم شدن در منابع قدرت می‌شود به فعالیت مشترک می‌پردازند". از جمله نمونه‌های مشارکت اجتماعی می‌توان به تشکیل سازمان‌های غیردولتی به اشکال مختلف اشاره کرد.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران معتقد است: در جوامعی که افراد روابط اجتماعی بیشتری دارند و اعتماد حاکم بر این روابط بیشتر است، تمایل بیشتری برای عضویت و مشارکت در سازمان‏‌های داوطلبانه وجود دارد؛ به این معنی که این روابط و کیفیت آن به ایجاد تشکل‌ها منجر می‏ شود، لذا در چنین جوامعی درجه مشارکت اجتماعی هرچه بالاتر باشد، در توسعه آن جامعه تاثیرگذارتر است.