قیام ۱۵ خرداد نتیجه سیاست‌های ضد اسلامی رژیم پهلوی بود

به گزارش مجله خبری نگارمسعود کثیری در گفت‌و‌گو درباره زمینه‌های شکل‌گیری قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ اظهار کرد: قیام ۱۵ خرداد در واکنش به سیاست‌های ضداسلامی رژیم پهلوی شکل گرفت. پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی در سال ۱۳۴۰، محمدرضا شاه با حمایت آمریکا، طرح‌های اصلاحات موسوم به «انقلاب سفید» را اجرا کرد که شامل لغو شرط اسلام برای نمایندگان مجلس، حق رأی زنان و اصلاحات ارضی بود. این اقدامات با مخالفت شدید روحانیون به‌ویژه امام خمینی (ره) مواجه شد. ایشان در سخنرانی‌های خود، از جمله در مدرسه فیضیه قم، شاه را به حکومت یزید تشبیه کردند و مردم را به مقاومت فراخواندند که دستگیری امام در شب ۱۵ خرداد، جرقه این قیام را زد.

وی در پاسخ به این سؤال که تأثیر این قیام در پیروزی انقلاب اسلامی چه بود، گفت: ۱۵ خرداد نقطه عطفی در مبارزات مردم ایران بود. این قیام نشان داد که مبارزه پارلمانتاریستی (گرایش و نگرش مربوط به قانون‌گذاری از طریق پارلمان و نظارت بر کار حکومت و دولت) بی‌فایده است و تنها راه مقابله با رژیم، قیام مردمی و انقلابی است. امام خمینی (ره) این رویداد را «یوم‌الله» نامیدند و تأکید کردند که قیام ۱۵ خرداد، خمیرمایه نهضت اسلامی بود که نهایتاً به انقلاب ۱۳۵۷ منجر شد. همچنین این قیام دیوار جدایی بین بسیاری از طبقات را فروریخت و اتحاد بین اقشار مختلف را تقویت کرد.

این استاد تاریخ دانشگاه اصفهان درباره قشر‌هایی که در این قیام ۱۵ خرداد شرکت داشتند، بیان کرد: این قیام کاملاً مردمی و خودجوش بود. روحانیون، بازاریان، دانشجویان، کشاورزان و کارگران در آن حضور فعال داشتند. در تهران تظاهرات عظیمی با حضور ۷۰ تا ۱۲۰ هزار نفر در مسجد جامع حاج ابوالفتح شکل گرفت و به سمت کاخ مرمر ادامه یافت. در شهر‌هایی مانند قم، ورامین، شیراز، مشهد، و کاشان نیز مردم به خیابان‌ها ریختند.

کثیری در مورد آمار شهدای قیام ۱۵ خرداد نیز گفت: تعداد دقیق شهدا مشخص نیست، اما گزارش‌های ساواک از کشته شدن صد‌ها نفر حکایت دارد. یکی از فجیع‌ترین حوادث، کشتار دهقانان کفن‌پوش ورامین بود که برای پیوستن به تظاهرات تهران حرکت کرده بودند و در پل باقرآباد به رگبار بسته شدند.

وی درباره شهر‌های درگیر در قیام ۱۵ خرداد، گفت: علاوه بر قم و تهران، شهر‌های ورامین، شیراز، مشهد، کاشان و اصفهان کانون‌های اصلی مقاومت بودند. در شیراز، مردم مسجد وکیل را مرکز تجمع خود قرار دادند و مغازه‌های متعلق به بهائیان را آتش زدند.

این استاد تاریخ دانشگاه اصفهان خاطرنشان کرد: قیام ۱۵ خرداد آغازگر جنبشی بود که ۱۵ سال بعد به سرنگونی رژیم پهلوی انجامید. این رویداد ثابت کرد که مردم ایران تحت رهبری روحانیت، توانایی تغییر نظام سیاسی را دارند. یاد و خاطره شهدای این قیام، همواره الهام‌بخش مبارزات آزادی‌خواهانه در تاریخ معاصر ایران بوده است.