امپراطوری مدرن نینجاها! ژاپن با «جایکا» چه کار‌ها می‌کند

معرفی جایکا

آژانس همکاری بین‌المللی ژاپن (JICA) در سال ۱۹۷۴ از ادغام آژانس همکاری فنی بین‌المللی (OTCA) و خدمات مهاجرت ژاپن تشکیل شد و در بیش از ۱۵۰ کشور فعالیت دارد. این سازمان مدیریت بخش اعظم کمک‌های توسعه‌ای رسمی (ODA) ژاپن را بر عهده دارد. جایکا بر پایه ایده‌های صلح‌طلبانه شینیچی کیتائوکا (از نظریه‌پردازان توسعه ژاپن) و با الگوگیری از آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا (USAID) شکل گرفت. هدف اعلامی جایکا کمک به رشد کشور‌های درحال‌توسعه و تقویت پیوند‌های بین‌المللی است.

امپراطوری مدرن نینجاها! ژاپن با «جایکا» چه کار‌ها می‌کند

اهداف اعلامی جایکا

جایکا به‌طور رسمی اهدافی، چون کمک به رشد اقتصادی و اجتماعی کشور‌های درحال‌توسعه، تقویت همکاری بین‌المللی، تمرکز بر امنیت انسانی، حمایت از توسعه پایدار و گسترش فرصت‌های اقتصادی جوامع محلی را اعلام کرده است. این اهداف بخشی از راهبرد ژاپن برای ایجاد جهانی پایدارتر و صلح‌آمیزتر است. زمینه‌های فعالیت این آژانس مواردی همچون اجتماعی، بهداشتی، اقتصادی، زیست‌محیطی و امدادرسانی است. به‌عنوان‌مثال فعالیت‌های جایکا در تانزانیا بر مدیریت آب، در فیلیپین بر زیرساخت و در آفریقای جنوبی بر آموزش فنی متمرکز است.

ایجاد تصویر مثبت و نفوذ نرم

جایکا با پروژه‌های بشردوستانه ژاپن را کشوری مسئول و صلح‌طلب نشان می‌دهد و نفوذ نرم این کشور و متحدین غربی خود را در جهان تقویت می‌کند. به‌عنوان‌مثال در آوریل ۲۰۲۵ حمایت از زیرساخت‌ها در فیلیپین روابط دو کشور را بهبود داد و جایگاه ژاپن در قدرت نرم جهانی را بالا برد. همچنین پروژه‌های آموزشی در کنیا نیز اعتماد به ژاپن را افزایش داده و فرهنگ آن را محبوب‌تر کرده است.

ابعاد سیاسی و ژئوپلیتیک

فعالیت‌های جایکا هرچند ظاهراً توسعه‌ای هستند می‌توانند با اهداف ژئوپلیتیک ژاپن و بلوک غرب هم‌راستا شوند. این سازمان در رقابت با چین، نفوذ ژاپن به‌عنوان متحد آمریکا را در مناطق استراتژیک تقویت می‌کند. برای نمونه در مارس ۲۰۲۵ جایکا پروژه‌های زیرساختی در بنگلادش را تأمین مالی کرد که بخشی از استراتژی ژاپن برای افزایش اتصال در آسیای جنوبی و رقابت با طرح «کمربند و راه» چین است. همچنین در آوریل ۲۰۲۵ جایکا با پروژه‌های ایمنی دریایی و مدیریت سیل در فیلیپین حضور ژاپن در جنوب شرق آسیا را تحکیم کرد. این پروژه‌ها به کشور‌های میزبان کمک می‌کند تا در برابر نفوذ رقبا مقاومت کنند. جایکا همچنین با حمایت از کشور‌های آفریقایی مانند کنیا در پروژه‌های انرژی پاک به ژاپن کمک می‌کند تا دسترسی به منابع معدنی حیاتی را تضمین کند. این رویکرد نفوذ ژاپن را در آفریقا تقویت کرده و روابط دیپلماتیک را تعمیق می‌بخشد. علاوه بر این همکاری‌های جایکا با هند در توسعه کریدور‌های صنعتی به توازن قدرت در برابر چین کمک می‌کند و ژاپن را به‌عنوان شریکی استراتژیک برای این کشور تثبیت می‌کند.

تقویت اقتصاد ژاپن

جایکا با پروژه‌های زیرساختی فرصت‌هایی برای شرکت‌های ژاپنی ایجاد می‌کند و صادرات این کشور را تقویت می‌کند. در مارس ۲۰۲۵ پروژه منطقه اقتصادی ویژه در بنگلادش با حضور شرکت‌های ژاپنی آغاز شد و برنامه‌های آموزشی جایکا نیز نیروی انسانی محلی را برای همکاری با شرکت‌های ژاپنی آماده می‌کند. جایکا با ایجاد بازار‌های جدید در آسیای جنوب شرقی مانند تأمین تجهیزات راه‌آهن در اندونزی به شرکت‌های ژاپنی کمک می‌کند تا قرارداد‌های پرسود منعقد کنند. این پروژه‌ها تقاضا برای فناوری‌های ژاپنی از جمله سیستم‌های حمل‌ونقل و انرژی را افزایش می‌دهند. علاوه بر این همکاری‌های جایکا در آفریقا مانند پروژه‌های کشاورزی در اوگاندا، بازار‌هایی برای تجهیزات ژاپنی باز کرده و وابستگی اقتصادی به ژاپن را افزایش می‌دهد.

نتیجه‌گیری

آژانس همکاری بین‌المللی ژاپن (جایکا) نمونه‌ای برجسته از استفاده مؤثر از قدرت نرم در راستای منافع ملی یک کشور است. این سازمان با تمرکز بر توسعه پایدار، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و حمایت از جوامع محلی توانسته نفوذ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ژاپن را در سطح جهانی گسترش دهد. فعالیت‌های جایکا نشان می‌دهد که چگونه پروژه‌های توسعه‌ای می‌توانند هم‌زمان اهداف بشردوستانه، اقتصادی و ژئوپلیتیکی را پیش ببرند و تصویری مثبت از یک کشور در ذهن جهانیان ایجاد کنند. این مدل همکاری می‌تواند الگویی برای سایر کشور‌ها در جهت تقویت جایگاه بین‌المللی خود از طریق ابزار‌های قدرت نرم باشد.

منبع: فرهیختگان-پوریا لوایی