کتابخور‌ها و همه بیایند؟ «به‌خوان» از گودریدز عبور کرد

به گزارش مجله خبری نگار، البته این شبکه اجتماعی که از سال ۲۰۰۶ و زیرمجموعه آمازون آغاز به فعالیت کرد در ادواری از دسترس کاربران ایرانی خارج شد و در فهرست شبکه‌های فیلترشده در داخل کشور قرار گرفت. اگرچه به نظر می‌رسید که از رونق افتادن این شبکه در داخل کشور و فعالیت کم جان کاربران، ماهیت آن را به حاشیه برده است، اما چند سال پیش یک شبکه اجتماعی بومی کتاب به نام «به‌خوان» جایگزین نسخه خارجی شبکه ارتباطی کتابخوان‌های ایرانی شد، اما آیا این شبکه اجتماعی کتاب، شکل بومی شده «گودریدز» است؟

حامد حمایتکار، بنیان‌گذار شبکه اجتماعی «به‌خوان» در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: من ده سال کاربر گودریدز بودم و بنظرم طی دو دهه‌ای که از فعالیت این شبکه اجتماعی می‌گذرد، کیفیتی که باید به کاربرانش ارائه می‌داد را نداد. آنچه ما را بر آن داشت که به این مسئله ورود پیدا کنیم این نبود که صرفا یک شبکه اجتماعی بومی بسازیم بلکه می‌خواستیم رقابت سالم و درستی را در فضای تعاملی و ارتباطی جامعه کتابخوان به وجود بیاوریم.

او با تاکید بر اینکه «به‌خوان» را محدود به داخل کشور نمی‌بینند و حالا این شبکه اجتماعی ایرانی یک رقیب جدی برای «گودریدز» شده است، توضیح می‌دهد: شاید این رقابت در ابتدای کار برای ما رویایی به نظر می‌رسید ولی بعد از ۴ سال فعالیت و جذب ۵۰ هزار کاربر فعال، به لحاظ نرم افزاری و خدمات به اعضا بسیار جلوتر از «گودریدز» هستیم. زمانی که شروع به فعالیت کردیم در «گودریدز» حدود ۳۸ هزار کتاب ایرانی وجود داشت و الان در ««به‌خوان» بیش از یک و نیم میلیون کتاب ایرانی معرفی شده است آن هم بدون هیچ تبلیغات و حمایتی. تنها کمک دولتی که در این سال‌ها به ما شده است، دادن یک غرفه در نمایشگاه کتاب تهران بود!

*جایی برای همه نه فقط کتابخور‌ها

حمایتکار معتقد است که شبکه اجتماعی کتاب «به‌خوان» بستری برای گفتگو و آزاداندیشی است و در این فضا حول محور کتاب می‌توان در فضایی آرام و منطقی حرف زد. او می‌افزاید: تلاش کردیم که این شبکه اجتماعی برای عده خاصی نباشد بلکه برای همه سلیقه‌ها باشد. متاسفانه اعتماد مردم به شبکه‌های داخلی چندان زیاد نیست ولی ما سعی کردیم که در «به‌خوان» تنوع و تکثر سلایق و افکار را داشته باشیم.

او یکی از دلایل اصلی راه اندازی شبکه اجتماعی کتاب را ضعف رقیب و نیاز داخلی دانسته و می‌گوید: بسیاری از کاربران ایرانی، گودریدز را نمی‌شناختند، چون سال‌ها فیلتر بود و سال‌هایی نیز ایران توسط گودریدز تحریم شده بود. ما الان در نقطه خوبی هستیم و حدود ۱۰۰ هزار یادداشت توسط ۵۰ هزار کاربر فعال در «به‌خوان» روی کتاب‌ها نوشته شده است. این در حالیست که این تعداد کاربر بدون تبلیغ خاصی جذب این شبکه اجتماعی شده اند.

بنیان‌گذار «به‌خوان» با بیان اینکه معمولا قاعده اولیه برای یک شبکه اجتماعی کتاب، گرد هم آوردن کتابخوان‌های جدی است، اضافه می‌کند: شبکه «گودریدز» برای کتابخوان‌های جدی یا به اصطلاح کتابخور‌ها طراحی شده است ولی ما در «به‌خوان» سعی کردیم از این نگاه فاصله بگیریم و این اپلیکیشن فقط فضایی برای کتابخوان‌های حرفه‌ای نباشد بلکه کتابخوان‌های حرفه‌ای نقش مشوق و مروج کتاب را داشته باشند به همین دلیل با اضافه کردن امکاناتی، به کسانی که کتابخوان‌های حرفه‌ای هم نیستند کمک می‌کنیم تا موتور کتابخوانی شان روشن شود. در «به‌خوان» روزانه حدود یک هزار کامنت درباره کتاب‌های مختلف گذاشته می‌شود که باعث زنده نگه داشتن رفتار کتابخوانی کاربران خواهد شد. بازخورد‌های زیادی داشتیم که می‌گفتند «به‌خوان» باعث شده تا کتابخوان شویم یا به کتابخوانی برگردیم.

*ناشران به میدان بیایند

او با اشاره به اهمیت حمایت ناشران و صنعت نشر برای از این شبکه اجتماعی کتاب بومی می‌گوید: ناشران تا الان نمی‌توانستند رفتار کتابخوانی مخاطبان کتابهایشان را بسنجد ولی این اتفاق در «به‌خوان» افتاده است درواقع ناشر با بررسی میزان فروش کتابهایش فقط می‌توانست رفتار خرید مشتریان را بسنجد در حالیکه رفتار کتابخری لزوما با رفتار کتابخوانی یکی نیست، اما این امکان در «به‌خوان» برای ناشران فراهم شده و آنها می‌توانند با مخاطبانشان به طور مستقیم در ارتباط باشند، اینکه بدانند بیشترین بریده‌های کتاب از کدام قسمت‌ها بوده یا چند کاربر، کدام کتاب‌ها را بیشتر خوانده اند یا کدام کتاب‌ها را دوست نداشته اند. ضمن اینکه تمام یادداشت‌هایی که درباره کتاب‌ها نوشته می‌شود را می‌توانند ببینند و این فرصت برای نویسنده و مترجم کتاب هم وجود دارد.

او با بیان اینکه ناشران زیادی در «به‌خوان» فعال هستند و کتاب‌های جدیدشان را معرفی می‌کنند یا با کاربران در ارتباط هستند، یادآور می‌شود: با امکانات جدیدی که به ناشر‌ها داده می‌شود به زودی اتفاقات خوبی در این شبکه اجتماعی خواهد افتاد.

به گفته حمایتکار، یافتن جمعیت کتابخوان در شرایط فعلی کار آسانی نیست و چنین اپلیکیشنی می‌تواند برای ترویج فرهنگ کتابخوانی در کشور موثر باشد، او می‌افزاید: کتاب برای تبلیغ نیاز به مروجان کتابخوانی دارد یعنی کسانی که کتاب را می‌فهمند و سلیقه خوانندگان را می‌شناسند. «به‌خوان» این امکان را به کاربران می‌دهد تا قبل از خرید کتاب متوجه شوند که آن کتاب متناسب سلیقه شان است یا نه.

وی «به‌خوان» را یک زنجیره عام المنفعه ترویج آگاهی دانسته و یادآور می‌شود: وقتی فردی چند بار در زندگی اش فرصت کتابخوانی را به خودش می‌دهد و اگر این کتاب متناسب با سلیقه اش نباشد، فرصت کتابخوانی آن فرد از دست می‌رود «به‌خوان» با معرفی درست کتاب، این فرصت را غنیمت می‌شمارد، چون تبلیغات کتاب در این شبکه اجتماعی، جهت دار و با انگیزه‌های مادی انجام نمی‌شود بلکه معرفی کتاب توسط اعضا و در تعامل با یکدیگر انجام می‌شود.

*بلاگر کتاب، مروج کتاب نیست

گسترش چنین اپلیکیشنی می‌تواند جلوی کتابسازی را بگیرد، چون کتاب‌های کم محتوا، مشتری نخواهند داشت و هرچقدر این شبکه فراگیری بیشتری داشته باشد تاثیرات مثبتش بیشتر می‌شود، حمایتکار با بیان این نکته تاکید می‌کند: بلاگر کتاب مروج کتاب نیست، چون ممکن است بلاگر کتاب، آن کتاب را نخوانده باشد و فقط فروشنده کالا باشد یا خوانده باشد و دوست نداشته باشد ولی آن را تبلیغ کند، چون پولش را گرفته است، اما مروجان کتاب تلاش می‌کنند که کتاب‌ها را از منظر خودشان معرفی کنند البته سلایق کتابخوانی متفاوت است و در «به‌خوان» سعی کردیم که تنوع سلایق را در نظر بگیریم.

وی با بیان اینکه این اپلیکیشن یک استارتاپ خصوصی بدون ریالی حمایت دولتی است خاطرنشان می‌کند: ما به جز سرمایه اولیه که از یک شتاب دهنده دریافت کردیم و یک دهم پولی بوده که تا الان هزینه کردیم، حمایت دیگری نداشتیم و این شبکه اجتماعی از محل درآمد‌های فعالیت دیگر ما ادامه حیات داده است ولی هرچه بزرگتر شود نیاز به سرمایه گذاری و حمایت بیشتری دارد. متاسفانه نهاد‌های دولتی حتی برای معرفی این شبکه اجتماعی بومی، تبلیغات هم نداشتند.

آنچه حامد حمایتکار و گروهش را سرپا نگه داشته عشق به این کار است، چون نه تنها درآمدی ندارد بلکه سرمایه‌هایی شخصی شان را هم باید در آن صرف کنند، اما پشیمان نیستند، چون به گفته موسس ««به‌خوان» آنقدر بازخورد‌های خوبی از این شبکه اجتماعی گرفته اند که برایشان امیدبخش بوده است.

او می‌گوید: اگر از ما حمایت مالی شود، می‌توانیم سرعت شبکه را برای کاربران بیشتر کنیم، چون نیاز به تهیه سرور داریم. طبق سند مطالعه و ترویج کتاب، بسیاری از سازمان‌های دولتی موظف اند که به شبکه‌های اجتماعی بومی کمک کنند؛ حتی معاونت علمی موظف شده که از شرکت‌های دانش بنیانی که در زمینه ترویج کتاب فعالیت می‌کنند، حمایت جدی داشته باشد ولی تا کنون هیچ حمایت دولتی نشدیم.

حمایتکار معتقد است که حمایت‌های دولتی نباید منجر به دستوری شدن مسیر فعالیت یک شبکه اجتماعی شود، چون اعتماد کاربران از بین می‌رود. در واقع شبکه‌های اجتماعی به دلیل ماهیت جمعی که دارند باید توسط کاربرانشان، مدیریت و هدایت شوند.

وی با بیان اینکه تلاش ما این است که تعداد کتابخوان‌های جدی را بیشتر کنیم، چون اثرات اجتماعی مثبتی در جامعه دارد، یادآور می‌شود: کاربرانی داریم که اپلیکیشن‌های دیگر را از روی گوشی شان پاک کرده اند و از «به‌خوان» استفاده می‌کنند، چون دیگر شبکه‌های اجتماعی فقط جنبه سرگرمی دارند و کاربر بعد از مدتی نسبت به زمانی که در آن صرف کرده احساس خسران می‌کند ولی شبکه‌های اجتماعی هدفمند همچون شبکه اجتماعی کتاب به کاربران احساس رشد و تعالی می‌دهد.

منبع: قدس-زهره کهندل