با منفجر شدن این دریاچه، فجیح تریم نوع مرگ رقم می‌خورد

به گزارش مجله خبری نگار،دریاچه کیوو (Kivu) یک توده آبی غول‌پیکر است که اعماق آن از دی‌اکسیدکربن (CO ۲) و متان اشباع شده و ممکن است روزی بدون هشدار منفجر شود. دو دریاچه دیگر در آفریقا نیز شیمی مرگبار مشابهی دارند: دریاچه‌های نیوس و مونون در کامرون که هر دو در ۴۰ سال گذشته به یک معنا «منفجر» شدند و در مجموع جان نزدیک به ۱۸۰۰ نفر و هزاران حیوان را گرفتند.

در تاریخ ۲۱ آگوست ۱۹۸۶، فوران گاز سمی از دریاچه نیوس در شمال غربی کامرون باعث کشته شدن ۱۷۴۶ نفر و ۳۵۰۰ دام شد. این فوران باعث آزاد شدن ناگهانی حدود ۱۰۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰۰ تن دی‌اکسید کربن (CO ۲) شد. ابر گاز ابتدا با سرعت تقریبی ۱۰۰ کیلومتر در ساعت بالا آمد و سپس، به دلیل سنگین‌تر بودن از هوا، به سمت روستا‌های اطراف سرازیر شد و مردم و دام‌ها را در فاصله ۲۵ کیلومتری از دریاچه خفه کرد.

دریاچه کیوو نیز یکی از دریاچه‌های بزرگ آفریقایی است که در مرز یک صفحه تکتونیکی به نام «شکاف شرق آفریقا» قرار دارد. در این شکاف، صفحه تکتونیکی سومالی به سمت شرق در حال حرکت است و از بقیه قاره در صفحه نوبی دور می‌شود. این حرکت منجر به فعالیت‌های آتشفشانی و لرزه‌ای در منطقه می‌شود و به نوبه خود گاز‌ها را از اعماق پوسته زمین به سطح و به اعماق دریاچه کیوو می‌آورد.

دریاچه کیوو بسیار بزرگتر از دریاچه نیوس یا مونون است و ۹۰ کیلومتر طول، ۵۰ کیلومتر عرض و تا ۴۷۵ متر عمق دارد. سرگئی کاتسِف، استاد دریاچه‌شناسی فیزیکی و ژئوشیمیایی دانشگاه مینه‌سوتا دولوث، به جغرافیای ملی گفته که این دریاچه ساختاری غیرعادی و لایه‌ای دارد و تنها ۶۰ متر بالای آب به طور منظم مخلوط می‌شود و لایه‌های پایینی راکد باقی می‌مانند. این جداسازی دقیق به این معناست که دی‌اکسیدکربن و متان که از بستر دریاچه به بالا حباب شدند به دام افتاده و در لایه زیرین که ۲۶۰ متر عمق دارد جمع می‌شوند.

کاتسف گفته که تقریباً ۳۰۰ کیلومتر مکعب CO۲ و ۶۰ کیلومتر مکعب متان کف دریاچه کیوو است که آغشته به گاز سولفید هیدروژن از اعماق پوسته زمین نیز هستند و این ترکیب سمی می‌تواند به زودی در سراسر منطقه پرجمعیت اطراف منفجر شود.

فیلیپ مورکِل، مهندس و بنیانگذار Hydragas Energy، یک شرکت مستقر در کانادا که در حال برنامه‌ریزی استخراج متان از دریاچه برای تولید برق است گفته که انفجار، ابر عظیمی از گاز را آزاد می‌کند که روز‌ها و هفته‌ها روی دریاچه معلق می‌ماند و در نهایت در جو پراکنده می‌شود: «وقتی دریاچه به ۱۰۰ درصد اشباع در لایه زیرین برسد که در حال حاضر این اشباع به بیش از ۶۰ درصد رسیده، آن وقت به طور خود به خود فوران می‌کند.»

انفجار‌های ناشی از تجمع گاز‌های قابل‌احتراق داخل دریاچه را فوران‌های لیمینیک می‌نامند

به گفته مورکِل، در آن مرحله، دریاچه می‌تواند معادل ۵ درصد از انتشار سالانه گاز‌های گلخانه‌ای جهان را در «یک روز» آزاد کند. تعداد کشته‌شدگان چنین انفجاری حیرت‌آور خواهد بود. حدود ۲ میلیون نفر در سواحل دریاچه کیوو زندگی می‌کنند و اگر کسی در آن ابر سمی باشد، کشته شدنش یک دقیقه طول می‌کشد. 

در حالی که دانشمندان می‌توانند میزان گاز محبوس در دریاچه را ردیابی کنند و در نتیجه خطر انفجار را تخمین بزنند، سایر عوامل کمتر قابل‌پیش‌بینی هم می‌تواند فاجعه به بار آورد. برای نمونه، زلزله یا گدازه‌رانی ناگهانی می‌تواند لایه‌های دریاچه را تکان داده و سبب فوران شود. 

کاتسف معتقد است این خطر می‌تواند ناشی از تلاش‌های مداوم برای پمپاژ متان از دریاچه هم باشد. استخراج متان در سمت روآندا در سال ۲۰۱۶ با هدف کاهش خطر انفجار و همچنین تامین انرژی برای برق‌رسانی به شبکه برق کشور آغاز شد. اما برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که با بهم زدن ساختار دریاچه، ممکن است همان انفجاری که سعی دارد از آن جلوگیری کنند، اتفاق بیفتد. 

کاستف گفت: «این مصالحه‌ی «ایمنی» در مقابل بهره‌برداری تجاری در درازمدت است. شرکت‌های استخراج در حال پمپاژ آب از لایه زیرین، حذف متان و بازگرداندن آب گاززدایی‌شده به لایه بالایی هستند. آب وقتی به سمت پایین فرو می‌رود، یک ستون تولید می‌کند و همین اتفاق، خطر انفجار را افزایش می‌دهد.»