به گزارش مجله خبری نگار، یافتن علل مشکلات جسمی در دوران نوجوانی، امری ضروری و لازم است.
عمده سئوال والدین در مورد مشکلات دوران نوجوانی، دیررس و یا زودرسی بلوغ در نوجوانان است. در این نوشتار به طور مفصل در این موضوع به سخن پرداخته ایم. با ما همراه باشیم.
بلوغ زمانی است که کودکان از طریق تغییرات فیزیکی و عاطفی به بزرگسالی جوان تبدیل میشوند، این تبدیل بهآرامی و در طول زمان اتفاق میافتد. والدین اغلب از خود میپرسند که چگونه به فرزند خود در این تغییرات کمک کنند.
دانستن اینکه چه چیزی باید انتظار داشته باشید به شما کمک میکند با فرزندتان در مورد بدن در حال تغییر صحبت کنید و به سؤالات او پاسخ دهید. در این مقاله شما را با آنچه باید درباره بلوغ در پسران بدانید آشنا کرده و در خصوص مشکلات آن اطلاعاتی به شما میدهیم.
بلوغ زمانی است که بدن فرد از حالت کودکی به بزرگسالی رشد میکند. بلوغ به واسطه تغییراتی که در بدن رخ میدهد ایجاد میشود. در پسران، موی قسمتهای شرمگاه و صورت رشد میکند و آلت تناسلی بزرگتر میشود. شکل بدن نیز شروع به تغییر میکند، شانهها پهنتر شده و هیکل مردانهتر میشود.
این تغییرات به واسطه هورمونهای جنسی صورت میگیرد (تستوسترون) که بدن در این سنین میزان بیشتری از آنها را تولید میکند.
بلوغ طی چند سال صورت میگیرد، که سن شروع آن در افراد مختلف متفاوت است؛ که در پسران بین سنین ۹ تا ۱۵ سالگی اتفاق میافتد. البته ممکن است در برخی زودتر یا دیرتر از این سنین اتفاق بیفتد. این تفاوت در شروع سن بلوغ امری کاملا طبیعی است.
گاهی اوقات، برخی افراد دوره بلوغ را بدون ایجاد هرگونه تغییر در بدن خود، سپری میکنند. این مسئله بلوغ دیررس نامیده میشود.
بلوغ دیررس دلایل متفاوتی ممکن است داشته باشد. معمولا این مسئله در خانواده ارثی است. ممکن است والدین، عمو، خاله، خواهرها یا برادرهای فرد نیز به این مسئله دچار باشند. این مسئله تاخیر سرشتی (دیر شکوفا) نامیده میشود و معمولا نیاز به هیچ درمانی نیز ندارد.
این نوجوانان با گذشت زمان به طور طبیعی رشد میکنند، اما این مسئله در آنها دیرتر از همسالانشان اتفاق میافتد.
مشکلات پزشکی نیز ممکن است گاهی باعث تاخیر بلوغ شود. برخی افراد مبتلا به بیماریهای مزمن مانند دیابت، فیبروز مثانه، مشکلات کلیه، و حتی آسم ممکن است در سنین بالاتری به بلوغ برسند، چون این بیماریها رشد بدن را دشوارتر میسازند. درمان و کنترل صحیح این بیماریها میتواند به جلوگیری از بلوغ دیررس کمک کند.
افرادی که دچار سوء تغذیه هستند نیز دیرتر از همسالان خود به بلوغ میرسند. برای مثال، نوجوانانی که دچار کم اشتهایی و بی اشتهایی عصبی هستند، معمولا میزان زیادی وزن کم میکنند و بدنشان قادر نخواهد بود به میزان کافی رشد کند.
بلوغ دیررس ممکن است به خاطر مشکلات غدد هیپوفیز نیز باشد. چون این غدد هورمونهای مهمی برای رشد بدن تولید میکنند.
عواملی باعث بلوغ میشوند که کاملا و به درستی برای ما شناخته نشده اند. یک محور مهم در بدن وجود دارد که ممکن است دربرگیرنده عوامل مربوط به بلوغ جنسی باشد که به نام محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و غدد جنسی یا غدد فوق کلیوی، مورد توجه بسیار است.
هیپوفیز هورمونهای گنادوتروپین را ترشح میکند و هیپوتالاموس هورمونهای محرک هیپوفیز را میسازد و آزاد میکند و این مسیر هورمونی به غدد هدف یعنی غدد جنسی یا فوق کلیوی ختم میشود.
قبل از شروع بلوغ ترشحات هورمونی گنادوتروپین از هیپوفیز کم است ولی احتمالا تحت تاثیر غدد جنسی مردانه کنترل میشود. برای اینکه در نمونههای تجربی و آزمایشگاهی دیده شده که اگر فرد مذکری قبل از بلوغ اخته شود در واقع کنترل غدد جنسی بر هورمون گنادوتروپین کاهش یافته و سطح گنادوتروپینها افزایش مییابد.
با شروع دوره بلوغ سطح هورمونهای جنسی بخصوص در خواب اوج میگیرد و بعد از اینکه دوره بلوغ شروع شد سطح هورمونهای جنسی و FSH/ LH در طول روز و بیداری نیز افزایش مییابد. آندروژنها نیز توسط غدد یاد شده ساخته میشود.
تستوسترون یا هورمون جنسی مردانه در زندگی جنینی از حدود هفته هفتم حاملگی در غدد جنین مذکر شروع به ساخته شدن میکند و ترشح آن افزایش مییابد. ترشح و افزایش تستوسترون باعث تغییرات و شکل گیری اعضای تناسلی خارجی یک فرد مذکر میشود.
بلوغ در یک نوجوان مذکر با رویش مو در صورت، عقب رفتن خط رویش مو در پیشانی، وضعیت ظاهری بدن و لگن و اندام ها، رویش مو در زیر بغل و ناحیه زهار به طرف بالا و به شکل لوزی شروع میشود.
تغییر صدا نیز تقریبا در همین زمان اتفاق میافتد. تمامی این فرآیندها از حدود ۱۱ - ۱۲ سالگی شروع میشوند و غالبا در یک دوره ۵ ساله تکمیل میشوند. البته سن شروع بلوغ و مراحل تکمیل آن در افراد مختلف متغیر است.
بلوغ جنسی در سنین قبل از ۹ سالگی در پسرها به عنوان یک رویداد غیر طبیعی تلقی میشود. بلوغ زودرس واقعی یا بلوغ هم جنسی Isosexual کامل، زمانی به وجود میآید که مردسازی ناقص و فرایند اسپرماتوژنز (ساختن اسپرم) روی داده باشد.
در حالی که بلوغ زودرس کاذب یا بلوغ زودرس هم جنسی ناقص در مواردی به وجود میآید که مردسازی بدون ساخت اسپرم اتفاق افتاده باشد. یعنی اینکه تشکیل آندروژن ناشی از فعال شدن زودرس سیستم هیپوفیز و هیپوتالاموس نیست. هرچند افتراق این دو مشکل است، اما این تفاوت وجود دارد.
مجموعه علل یاسندرومهایی که منجر به مردسازی زودرس میشوند شامل تومورهای سلول لیدیگ «سلول مولد آندروژن»، تومورهای مترشحه گنادوتروپین کوریو نیک انسانی یا (HCG) تومورهای غده فوق کلیوی، هیپرپلازی و پرکاری مادرزادی غده فوق کلیوی، تجویز آندروژن یا هیپرپلازی و پرکاری سلولهای لیدیگا میباشند.
در همه این موارد دیده شده که سطح تستوسترون یا «هورمون جنسی مردانه» پلاسما به صورت نامتناسب با سن افزایش قابل توجهی پیدا میکند؛ و علایم بلوغ زودرس جنسی و صفات ثانویه جنسی بروز پیدا میکند.
تومورهای سلول لیدیگ در کودکان به ندرت دیده میشود، اما باید توجه داشت در مواردی که اندازه بیضههای کودک متقارن نیست احتمال تومور سلول لیدیگ وجود دارد؛ و باید معاینات و آزمایشات لازم صورت گیرد.
بقیه تومورهای فوق الذکر از جمله تومور مردساز غده فوق کلیوی نیز مقادیر زیادی در نهایت تستوسترون میسازند که باعث دگرگونی شرایط عادی کودک میشوند و بلوغ زودرس جنسی اتفاق میافتد.
یکی از علل بلوغ زودرس جنسی در پسران، هیپرپلازی مادرزادی یا افزایش فعالیت غده فوق کلیوی است که منجر به افزایش سطح مادهای به نام هیدروکسی پروژسترون و در نتیجه افزایش سطح آندروژن میشود. در این اختلال افزایش ترشح گنادوتروپین ممکن است در اوایل ثانویه بوده به طوری که بلوغ زودرس واقعی پس از آن روی دهد.
در یک مورد خاص بلوغ زودرس جنسی مستقل از گنادوتروپین در پسرها ممکن است روی دهد که ناشی از هیپرپلازی اتونوم (خودکار) سلول لیدیگ باشد؛ یعنی بدون اینکه تومور سلول لیدیگ به وجود آمده باشد.
این اختلال به صورت اتوزومال محدود به مردان، از پدر به پسرانش منتقل میشود و یا از مادرانی که حامل سالم این بیماری هستند به پسران منتقل میشود. در این مورد خاص مردنمایی و علایم بلوغ زودرس جنسی حتی در سن ۲ سالگی شروع میشود. سطح هورمون تستوسترون افزایش مییابد و حتی به میزان بالغین میرسد.
همان طور که گفتیم یکی دیگر از علل بلوغ زودرس جنسی در پسران فعال شدن زودرس سیستم هیپوتالاموس هیپوفیز است که یا بدون علت است و یا در اثر تومورهای سیستم اعصاب مرکزی CNS یا در اثر عفونتها و سایر ضایعات ایجاد میشود. امروزه با پیدایش روشهای تشخیصی پیشرفته مثل MRI تإخیرهای گذشته در تشخیص بیماری از بین رفته و یا کمتر روی میدهد.
اگر بلوغ زودرس جنسی در پسران ناشی از تومورهای مولد استروئید یا گنادوتروپین باشد و یا هیپرپلازی مادرزادی غده فوق کلیوی یا اختلال در سیستم عصبی مرکزی CNS درمان به رفع این علل بستگی دارد.
بلوغ چند جنسیتی در پسران اگر در پسران نابالغ علایم جنسی زنانه بروز پیدا کند ممکن است ناشی از افزایش متوسط یا شدید هورمون زنانه سازی به نام «استروژن» باشد.
به طور کلی و با توجه به پیشرفتهای چشمگیر در پاراکلینیک و ابزارهای تشخیص بیماریها هیچ گونه تاخیری در شناخت این بیماری موجه نیست. هنوز هم با وجود پیشرفت تکنولوژی، معاینه دقیق بیمار و علم و تجربه پزشک اهمیت و جایگاه خاص خویش را دارد.
آنچه در این اختلال مهم است معاینه دقیق بدو تولد و پیگیریهای بعدی و تشخیص و درمان مناسب و سریع است که هم بیمار را از ناهنجاریها و ناراحتیهای جسمی و فیزیکی دور میکند و هم زمینههای بروز اختلالات عصبی را از بین میبرد و از بروز بسیاری از مشکلات اعصاب و روان و اختلالات رفتاری و اضطرابی پیشگیری به عمل میآورد.
هنگامیکه این هورمون به غده هیپوفیز میرسد، یک غده کوچک لوبیایی شکل در پایه مغز منجر به تولید هورمونهای بیشتری در بیضهها برای مردان (تستوسترون) میشود دلایلی، چون بلوغ زودرس مرکزی و یا محیطی میتواند یکی از مواردی باشد که برخی از کودکان به بلوغ زودرس دچار میشوند.
علت این نوع بلوغ زودرس اغلب قابلشناسایی نیست. در بلوغ زودرس مرکزی، فرآیند بلوغ خیلی زود شروع میشود. الگو و زمانبندی مراحل در فرآیند در غیر این صورت طبیعی است. برای اکثر کودکان مبتلا به این بیماری، هیچ مشکل پزشکی زمینهای و هیچ دلیل قابلشناسایی برای بلوغ زودرس وجود ندارد.
مواردی که میتوانند موجب بلوغ زودرس مرکزی شوند شامل:
استروژن یا تستوسترون در افراد موجب بلوغ زودرس میشود. بلوغ زودرس محیطی که کمتر رایج است، بدون دخالت هورمون در مغز شما (GnRH) رخ میدهد که معمولاً شروع بلوغ را آغاز میکند.
در عوض، علت ترشح استروژن یا تستوسترون در بدن به دلیل مشکلات مربوط به بیضهها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز است.
در پسران، موارد زیر ممکن است منجر به بلوغ زودرس محیطی شود:
مرحله بلوغ یکی از مهمترین مراحل زندگی هر فردی به حساب میآید. پدر و مادر و اطرافیان با ارتباط درست و آگاهی بخشی و آموزش درست میتوانند فرزند دختر و یا پسر خود در گذر از این مرحله یاری کنند.
منبع: راسخون