بیش از یک‌میلیون و ۳۷۱ هزار هکتار از اراضی سمنان تحت تأثیر فرسایش بادی است

به گزارش مجله خبری نگار، علی ترابی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان در گفتگو با خبرنگاران به مناسبت ۱۷ ژوئن مصادف با ۲۷ خردادماه ۱۴۰۳ روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی و خشک‌سالی با شعار (اتحاد برای سرزمین میراث طبیعی ما، آینده ما) سمنان را به‌عنوان یک استان، با سیمای عمدتاً بیابانی (سومین استان بیابانی کشور) نام برد.

وی اظهار کرد: استان سمنان به‌شدت با معضل فرسایش بادی درگیر است و این پروسه و عوارض ناشی از آن، هرساله خسارت بسیار زیادی را به تأسیسات اقتصادی و منابع زیستی آن وارد می‌کند.

وی افزود: بر طبق مطالعات انجام شده در استان سمنان حدود یک‌میلیون و ۳۷۱ هزار و ۶۷۵ هکتار از اراضی تحت تأثیر فرسایش بادی قرار دارد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان عنوان کرد: با در نظر گرفتن شاخص‌های مربوطه حدود ۵۳۵ هزار و ۱۷۳ هکتار از اراضی استان در ۳۳ منطقه به‌عنوان کانون‌های بحرانی فرسایش بادی شناخته شده است، که سالانه در حدود ۳۳۰ میلیارد رالن خسارت به تأسیسات صنعتی و مسکونی، جاده‌های مواصلاتی، اراضی کشاورزی و... وارد می‌کند.

ترابی گفت: در حال حاضر این اداره کل اقدام به متمرکز کردن پروژه‌های مطالعاتی و اجرایی بیابان‌زدائی خود در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی نموده است که در این راستا تاکنون بیش از ۱۳۰ هزار هکتار جنگل‌های بیابانی با گونه عمدتاً تاغ ایجاد کرده است و تا حدود زیادی معضل فرسایش بادی را، در اطراف مناطق مسکونی، جاده و راه‌آهن و ... کنترل کرده است.

وی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۲ از سفر حضرت آیت‌الله رئیسی، رئیس جمهور شهید و هیأت دولت در سمنان اعتبارات بیابان هزینه شده است، افزود: این اداره کل ضمن حفاظت از تاغ زار‌های سنواتی موجود نسبت به نهال‌کاری در سطح ۳۵۰ هکتار، مدیریت روان آب همراه با عملیات بیولوژی در سطح ۲۰۰ هکتار، آبیاری و نگهداری از ۱۵۰۰ هکتار نهال‌کاری‌های سال‌های قبل و همچنین ۶۵۰ هکتار مدیریت جنگل‌کاری دست کاشت بیابان و ۱۰۰ کیلومتر بادشکن زنده اطراف مزارع با مشارکت کشاورزان اقدام کرده است.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان عنوان کرد: تاغ زار‌ها را باید با چنگ و دندان هم شده در استان سمنان زنده نگه داشت، چراکه تاغ زار‌ها مانع پیشروی کویر، فرسایش بادی و افزایش کانون ریزگرد‌ها هستند. دست‌درازی به این‌گونه گیاهی سازگار با شرایط کویر و قاچاق آن عامل بیابان‌زایی و تهدیدی برای انسان و تکرار تاریخ و مدفون شدن سکونت‌گاه‌های انسانی زیر خروار‌ها شن است.

ترابی گفت: تاغ زار‌ها با وجود نقشی که در مهار شن‌های روان، جلوگیری از فرسایش خاک و ایجاد گرد و غبار و ایجاد پوشش گیاهی در مناطق کویری و بیابانی دارد، اما این روز‌ها چشم طمع سودجویان حیات این‌گونه ارزشمند را به خطر انداخته است و باید برای جلوگیری از بروز چالش‌های زیست محیطی و طوفان شن در حفظ و جلوگیری از قاچاق تاغ با تعجیل تدبیر شود.
وی اظهار کرد: ریش‌سفیدان سمنانی روستا‌هایی به نام «کنعان» اعلا، خیرآباد و رکن‌آباد را در جنوب کویر این دیار به یاد دارند، روستایی که به خاطر نبود تاغ و پیشروی شن‌های روان، زیر خروار‌ها خاک مدفون شد و از آن روستا تنها نامی در اذهان به‌جا مانده است؛ این قصه پر غصه همان‌قدر که غم‌انگیز است، اهمیت وجود تاغ زار‌ها را نشان می‌دهد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: رفع چالش قاچاق تاغ همکاری نهاد‌های اجرایی، دستگاه قضائی و انتظامی را می‌طلبد و کارشناسان معتقدند احکام صادر شده برای جریمه و محکومیت قاچاقچیان در مقایسه با خسارت‌هایی که به طبیعت وارد می‌شود قابل مقایسه نیست و این بزهکاران با پرداخت جریمه ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون رالس آزاد می‌شوند و دوباره به تخریب تاغ زار‌ها ادامه می‌دهند، این در حالی است که برای به ثمر رسیدن یک اصله تاغ بیش از ۳۰ سال زمان لازم است تا این درخت و درختچه بتواند بر فرسایش باد غلبه کند، کارشناسان معتقدند برای رفع این چالش و برخورد با متخلفان، علاوه بر پرداخت جزای سنگین نقدی، بهتر است محکومیت حبس هم در نظر گرفته شود.

ترابی عنوان کرد: بسیاری از اراضی بیابانی دارای فرسایش بادی کشور، به علل مختلف قابلیت تثبیت بیولوژیکی را نداشته، از جمله اراضی رسی نمکی، اراضی شور و پف کرده و ... که به علت املاح بسیار زیاد موجود در خاک و یا دور بودن از منابع آبی امکان انجام عملیات بیولوژیک (کشت گیاهان مقاوم) در آنها وجود ندارد.

وی ادامه داد: استفاده از مالچ‌های نفتی و یا شیمیایی در تثبیت این عرصه‌ها به علت موقتی بودن آن، هزینه بسیار زیاد و مشکلات زیست محیطی، معقول نیست، بنابراین در جهت رفع این مشکل با استفاده از نظرات پروفسور کردوانی و سایر متخصصان، ایده استفاده از مالچ سنگریزه‌ای که خود الهام گرفته از طبیعت (رخساره‌های دشت ریگی) است را برای اجرا انتخاب کرده و پس از مطالعه و بررسی جنبه‌های مختلف فنی و اقتصادی آن، نسبت به اجرای آزمایشی، پروژه پژوهشی مالچ ریگی در سطح بیش از ۵۰ هکتار از کویر‌های نمکی گرمسار اقدام کرده است.

ترابی گفت: طرح پژوهشی بادشکن کوتاه برای نخستین بار در کشور با مشارکت دانشکده منابع طبیعی تهران و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در محدوده کانون فرسایش بادی شهرستان گرمسار استان سمنان و با هدف مقابله با ریز گرد‌ها و بیابان‌زایی اجرا شده است.

وی ادامه داد: در این طرح، بادشکن‌های کوتاه غیر زنده، به صورت قطعات شطرنجی از جنس پوشال برنج، ساقه‌های پنبه و نی (در وسعت ۷۰ کیلومتر و به صورت خطی) بر روی تپه‌های ماسه‌ای و به منظور تثبیت تپه‌های ماسه‌ای و جلوگیری از حرکت آنها، ایجاد شد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان بیان کرد: حرکت تپه‌های ماسه‌ای، با ایجاد گرد و خاک در مناطق بیابانی باعث خسارت به تأسیسات جاده‌ای، مراتع، زمین‌های کشاورزی و خطوط ریلی می‌شود.

ترابی عنوان کرد: اکنون متخلفان قاچاق تاغ به ازای هر یک کیلوگرم چوب این‌گونه گیاهی ۸۰۰ هزار رالش جریمه می‌شوند و خبری از توقیف وسیله نقلیه به نفع دولت و حبس متخلف نیست. بازنگری در قوانین و تصویب قوانین سخت‌گیرانه می‌تواند در جلوگیری از قاچاق تاغ مثمر ثمر باشد. 

وی افزود: کمبود نیروی انسانی، اعتبارات و تجهیزات در یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری از دیگر دلایل ضعف محافظت و مراقبت از عرصه‌های منابع طبیعی، پوشش گیاهی و به ویژه‌تاغزارهاست که انتظار می‌رود تأمین اعتبارات برای به‌روزرسانی تجهیزات و تقویت نیروی انسانی بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: همراهی خیران و واقفان در حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی اقدامی خداپسندانه در کمک به حفظ زیست جامعه بشری است و انتظار می‌رود فرهنگ‌سازی در زمینه ترغیب واقفان و خیران در این بخش مورد توجه متولیان امر قرار بگیرد. آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم با کمک رسانه نیز نقش مهمی در پیشگیری و جلوگیری از قاچاق تاغ دارد که نباید از این ظرفیت غافل شد، طبیعت دوستان می‌توانند تخلفات، آتش‌سوزی و هر مورد مشکوک از سودجویی از گونه‌های گیاهی بیابانی را با تماس با شماره تلفن ۱۵۰۴ امداد جنگل و مرتع گزارش دهند.

ترابی گفت: ۵۵ درصد از ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار عرصه‌های طبیعی سمنان را مناطق بیابانی و خشک شامل می‌شود و اگر با تدبیر و اصلاح زیرساخت‌ها و بازنگری در قوانین از قاچاق تاغ جلوگیری نشود، در آینده این منطقه از کشور به کانون ریز گرد‌ها تبدیل خواهد شد.

وی با بیان اینکه تاغ‌ها درختچه‌ای از تیره تاج‌خروسان و زیر تیره اسفناجیان است، در برابر خشکی و گرما مقاوم بوده و با ریشه‌ای گسترده از پیشروی کویر جلوگیری می‌کنند، افزود: در ایران سه گونه سیاه تاغ، زرد تاغ یا سفید تاغ و تاغ بوته‌ای وجود دارد. سیاه تاغ به خاک‌های سنگین و رسی و شوری مقاوم‌تر است در حالی که زرد تاغ بیشتر در خاک‌های سبک و شنی و کم‌آبی مقاوم است و برای تثبیت تپه‌های شنی به کار می‌رود.