آقایان مسئول! همین امروز استاد را دریابید

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: در روزگاری که طالبان در افغانستان، شمشیر را برای حذف زبان فارسی از رو بسته و برای رسیدن به این هدف از هیچ تلاشی دست نمی‌کشد، برخی دانشمندان افغانستانی با گیسوانی سپید و تنی رنجور همچنان به پاسداشت زبان فارسی فکر می‌کنند. پاسداشت زبانی که قرن‌هاست از پس طوفان حوادث سربلند بیرون آمده است. یکی از این استادان کم‌نظیر، نجیب مایل هروی است که روز گذشته خبر بستری شدنش در بیمارستان امام رضا (ع) مشهد رسانه‌ای شد.

نجیب مایل هروی (زاده ۱۳۲۹ در هرات) محقق عرفان و ادبیات فارسی و اهل هرات افغانستان است که از سال ۱۳۵۰ تاکنون در ایران سکونت دارد و تا امروز، ده‌ها کتاب و صد‌ها مقاله نوشته است. استاد نجیب مایل هروی بعد از ورود به ایران به شهر مشهد آمده و از آن سال تاکنون به تحقیق و پژوهش درباره عرفان اسلامی و نسخه‌های خطی پرداخته است. تحصیلات عالی خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد به پایان رساند. پس از مدتی فعالیت به تهران نقل مکان کرد و سال‌ها در مؤسسه پژوهش‌های اسلامی به تحقیق، پژوهش و مطالعه درباره عرفان اسلامی و نسخ خطی، کتاب‌شناسی، تصحیح متون و تدریس پرداخت. بی مهری‌های فراوان از سال‌های دور تا همین روز‌ها اگر چه ذهن او را مکدر کرده، اما همچنان درگوشه کتابخانه‌اش در شهر گلبهار، صبورانه به مطالعه و تحقیق در زمینه ادبیات و عرفان اسلامی مشغول است.

آخرین وضعیت استاد

استاد مایل هروی که همواره پای کار ادبیات بوده حالا در بیمارستان، بستری است. بی تردید توجه بیش از پیش مسئولان کشور‌های فارسی زبان و به ویژه کشور ایران به این سرمایه زبان و ادبیات فارسی جزو ضرورت‌هاست. شهاب مایل هروی درباره آخرین وضعیت این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی گفت: «استاد مایل هروی به دلیل بیماری انسداد روده دو روز است که در بیمارستان امام رضا (ع) بستری هستند. متأسفانه استرس و جفای زیادی به ایشان وارد شده‌است.»

وی در پاسخ به این‌که آیا از مسئولان فرهنگی کسی پیگیر وضعیت و احوال ایشان بوده؟ گفت: «خیر. تاکنون هیچ پیگیری‌ای صورت نگرفته‌است. ما دیگر از مسئولان درخواستی نداریم و آقای محمدکاظم کاظمی از جانب ما وکیل هستند که در این باره صحبت کنند.»

پیشتازی نجیب در کشور‌های فارسی زبان

پس از مصاحبه با شهاب مایل هروی با استاد محمد کاظم کاظمی کاظمی، شاعر افغانستانی و عضو گروه علمی برون‌مرزی فرهنگستان زبان و ادب فارسی تماس گرفتیم تا بیشتر از شخصیت علمی و خدمات استاد مایل هروی بدانیم. کاظمی در این باره گفت: استاد نجیب مایل هروی با بیش از نیم قرن سابقه سکونت در ایران از سال‌های دور به انتشار تالیفات گران بهایی مشغول است که تألیف هر یک از این آثاردر نوع خود شگفت انگیز به شمار می‌آید. آثار او همواره جزو آثار و منابع دست اول پژوهش به حساب می‌آید، به خصوص در حوزه نقد و تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح متون که بعید به نظر می‌آید شخصی در چند کشور فارسی‌زبان، بدین مایه آثار ارزشمند تألیف کرده باشد. از این جمله است «نقد و تصحیح متون» و «تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی». افزون بر این‌ها آثار گران‌قدر دیگری همچون «شیخ عبدالرحمان جامی»، «خاصیت آینگی» (درباره عین‌القضات همدانی)، «اندر غزل خویش نهان خواهم گشتن» (درباره سماع‌نامه‌های فارسی) و بسیار کتاب‌های مهم دیگر از ایشان منتشر شده است. البته تعداد آثار ایشان آن‌قدر زیاد است که نام بردن از آن‌ها زمان زیادی را می‌طلبد چه رسد به تشریح و توضیح درباره آثار.

وی در تشریح تسلط استاد مایل هروی به تصحیح متون افزود: در بسیاری از موارد افرادی مصحح متن هستند، اما آموزش و نقد تصحیح متون انجام نداده‌اند و توانایی بیان تاریخچه و نقد متون را ندارند، اما استاد مایل در چندین کتاب از جمله «نقد و تصحیح متون»، «تاریخچه کتاب آرایی در تمدن اسلامی»، «تاریخ نسخه برداری و تصحیح نسخه‌های خطی» به این موضوع پرداخته‌اند که بی هیچ تعارفی این آثار، بی‌نظیر است. نجیب مایل هروی نه تنها از مفاخر افغانستان به شمار می‌آید بلکه در ایران نیز به عنوان پژوهشگری بزرگ شناخته می‌شود و حتی می‌توان گفت مایل هروی در ایران، بیش از افغانستان شناخته شده است.

محمد کاظم کاظمی خاطر نشان کرد: با وجود اقامت طولانی استاد مایل هروی در ایران و همچنین خدمات علمی فراوانش، متاسفانه تا امروز با دشواری‌های فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند که از آن جمله می‌توان به مسائل اقامتی، معیشتی، استخدامی، حقوقی، بیمه و... اشاره کرد با وجود همه این مشکلات نجیب مایل هروی دست از کار خدمت به عرفان و ادبیات فارسی نکشیده است. البته این را نیز باید یادآور شوم که مسئولان ایرانی در مقاطعی نسبت به این موضوعات همکاری‌هایی هم داشته‌اند و در زمینه رفع برخی موضوعات دست به کار شدند، اما بی تردید هنوز مشکلاتی وجود دارد که باید قبل از این‌که دیر شود برای رفع آن‌ها اقدام شود. اگرچه در حال حاضر پیشنهاد شهروندی جمهوری اسلامی ایران داده شده، ولی وضعیت جسمی و روحی استاد، توجه خاص‌تری را می‌طلبد.

نارضایتی استاد از کتاب‌هایی که تجدید چاپ نمی‌شود

کاظمی گفت: بر اساس آنچه استاد مایل هروی بیان کرده‌اند و به روایت خود ایشان تعداد زیادی از کتاب‌های ایشان سال‌هاست، زیراکس و کپی گرفته می‌شود، اما تجدید چاپ نمی‌شود. به همین دلیل شهاب مایل هروی (پسر استاد) و تعدادی از اعضای خانواده استاد مدتی پیش به این فکر افتادند تا بنیاد فرهنگی مایل هروی را راه اندازی کنند و در ادامه تعدادی از کتاب‌هایی را که نیاز به تجدید چاپ دارد منتشر کنند. تا امروز حدود ۷ کتاب از آثار استاد تجدید چاپ شده و این فرصت مغتنمی است.

تنهایی خادم زبان فارسی

وی ضمن اشاره به تحولات اخیر و فارسی ستیزی طالبان در افغانستان ضمن پیشرو نامیدن نجیب مایل هروی به عنوان خادم زبان فارسی گفت: استاد مایل هروی در زمینه پاسداشت زبان فارسی کتاب‌های زیادی تألیف کرده که از جمله می‌توان به «تاریخ و زبان در افغانستان» و «بگذار تا ازین شب دشوار بگذریم» اشاره کرد. کتاب اول به موضوع مسائل زبان فارسی در افغانستان می‌پردازد و تجدید چاپ آن در زمانه کنونی ضروری به نظر می‌رسد و دیگری نیز رنجنامه استاد مایل نسبت به تبعیض‌های قومی و نژادی و زبانی است که در افغانستان وجود دارد. به نظر می‌رسد حتی اگر تمام کتاب‌های استاد را به گوشه‌ای بنهیم و همین دوتا کتاب را بررسی کنیم ما باید تا سال‌های سال قدر دادن مایل هروی باشیم.

امروز را غنیمت بشمارید تا فردا.

کاظمی افزود: استاد مایل، سرمایه‌ای برای قلمرو زبان فارسی است. هر شخصیت فرهنگی بتواند برای ارج و تکریم این استاد کم‌نظیر قدمی بردارد درواقع به زبان و ادبیات فارسی خدمت کرده است. مسئولان محلی و کشوری در ایران باید امروز را برای تکریم این استاد، غنیمت بشمارد تا فردا کسی حسرت نخورد که در زمانه‌ای که می‌شد برای استاد کاری کرد ما از این موضوع غافل ماندیم.