۱۰ درصد گاز جهان در ایران تولید می‌شود؛ چرا روسیه و عراق تولید جدی‌تری دارند؟

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: اقتصاد ایران از سال‌ها پیش وابستگی زیادی به درآمد‌های نفتی دارد و هر وقت که پول نفت بیشتر به کشور سرازیر شود، رفاه مردم نیز بیشتر می‌شود. چنانچه در دهه نود به واسطه کاهش فروش نفت، رفاه مردم عقبگرد کرد. پس از خارج شدن امریکا از برجام تقریباً فروش نفت ایران از بالای ۲ میلیون بشکه به حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز سقوط کرد و دولت وقت نیز راه‌حلی برای خروج از مشکل پیش آمده، نداشت.

حتی بیژن زنگنه، وزیر سابق نفت گفته بود: هر کس ۲۰۰ هزار بشکه نفت توانست بفروشد، او را جایگزین خود در وزارت نفت خواهم کرد. زنگنه همچنین ۲۸ خرداد ۹۸ در مجلس گفته بود: «امروز، هیچ نفتی نمی‌توانیم بفروشیم، حتی اگر بفروشیم، پولش را نمی‌توانیم بیاوریم.»

از طرفی محمدباقر نوبخت رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه، ۱۳ شهریور ۹۹ در نشست اعضای شورای توسعه و برنامه‌ریزی همدان گفته بود: شدیدترین مرحله، تحریم نفت در برابر غذا بود، اما الان در شرایطی هستیم که این بی‌انصاف‌ها و دژخیمان‌ها حتی برای غذا و دارو اجازه فروش یک قطره نفت را نمی‌دهند و اگر هم به فروش برسد، امکان تبادل مالی وجود ندارد. آمار‌ها نشان می‌دهد دولت سیزدهم با میانگین فروش ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نفت در روز، دولت را در مرداد ماه سال ۱۴۰۰ (آگوست ۲۰۲۱) تحویل گرفت و آن را به حدود ۵۰۰ هزار بشکه تا پایان سال ۲۰۲۱ رساند. این دولت توانست طبق آمار مؤسسات بین‌المللی میانگین فروش نفت ایران را تا پایان سال ۲۰۲۳ با افزایش ۹۰۰ هزار بشکه‌ای به حدود ۱.۳ میلیون بشکه در روز برساند.

طبق آمار اوپک نیز در مردادماه ۱۴۰۰ تولید نفت ایران برابر با ۲ میلیون و ۴۹۳ هزار بشکه بود که در آخرین گزارش اوپک، تولید نفت ایران به حدود ۳.۲ میلیون بشکه در روز رسیده و در جایگاه سوم تولیدکنندگان اوپک قرار گرفته است. طبق صحبت جواد اوجی وزیر نفت نیز تولید ایران تا پایان سال ۱۴۰۲ به حدود ۳.۶ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. در راستای بررسی افزایش تولید نفت وگاز کشور با حسین نورالدین موسی کارشناس ارشد نفت مناطق نفت‌خیز جنوب گفت‌و‌گویی صورت گرفته که از نظرتان می‌گذرد:

وضعیت تولید انرژی در کشور چگونه است؟

در دنیا ۱۱ میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌شود و سهم ما در ایام پیک تولید یک میلیارد مترمکعب است.
از طرفی باوجود اینکه حدود ۱۰ درصد از گاز دنیا را تولید می‌کنیم، اما بازهم با قطعی گاز صنایع روبه‌رو هستیم و در ایام پیک مصرف، صنایع و نیروگاه‌ها به جای گاز از سوخت‌های جایگرین استفاده می‌کنند، بنابراین ما انرژی کم تولید نمی‌کنیم از طرفی میزان مصرف انرژی ما در روز معادل ۶ میلیون بشکه نفت است.

سهم مشترکان خانگی در افزایش مصرف انرژی چقدر است؟

بدون تردید آخرین نقطه‌ای که باید از آن مطالبه کاهش مصرف را کرد، مردم هستند.

نخست باید به سراغ صنایع عمده و نیروگاه‌ها و صنعت خودرو برویم و تا زمانی که امکانات لازم را در اختیار مردم قرار نداده‌ایم نمی‌توانیم مدعی شویم که مردم مقصرند.

درحال حاضر راندمان نیروگاه‌های ما پایین است و همچنین مصرف خودرو‌های ما نیز بالا بوده و باید با یک سیاست‌گذاری درست این مسیر اشتباه را اصلاح کنیم، لذا ما باید الگوی حکمرانی را با یک عزم ملی تغییر بدهیم تا مصرف انرژی در کشور به حالت متعادل برسد.

این ادعا که تولید نفت کشور در پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به ۶ میلیون بشکه در روز رسید تا چه میزان دقیق است؟

ما هیچ وقت به تولید شش میلیون بشکه نفت در روز نرسیدیم.

توجه کنید که ما یک تولید روزانه، تولید ماهانه و یک تولید سالانه داریم.

تولید برای یک زمان کوتاه و یک بازه کوتاه فاقد اعتبار است، بنابراین وقتی می‌گوییم تولید به ۶ میلیون بشکه در روز برسد باید میانگین تولید در ۳۶۵ روز را در نظر گرفت و تولید در آن بازه برابر با ۶ میلیون بشکه در روز باشد.

از سال ۱۹۷۰ تا تحریم‌های اول اوباما تولید نفت بر اساس آمار، هیچ وقت به غیر از سال‌های ۵۲ و ۵۳ که به میانگین ۵.۵ میلیون بشکه در روز رسید، فقط در دو ماه به شش میلیون بشکه در روز رسیدیم که آن هم تداوم نداشت که همان تولید غیرصیانتی هم به مخازن ضربه زد و اگر ادامه پیدا می‌کرد، تولید نفت به ۱.۵ میلیون بشکه در روز می‌رسید، اما با صیانتی شدن تولید سبب شد که تولید را حفظ کنیم؛ بنابراین درنظر بگیرید که ۶ میلیون بشکه در روز یک دروغ بزرگ است و مخازن ما توانایی تولید این مقدار را ندارند، بنابراین افرادی که حرف از تولید ۸ میلیون بشکه در روز می‌زنند این حرف در عمل شدنی نیست.

از طرفی برنامه تولید باید به چهار سؤال پاسخ دهد.

اول اینکه چه زمانی به برنامه تولیدی خواهیم رسید؟

دوم، اینکه این برنامه تولیدی چه هزینه‌هایی خواهد داشت؟

سوم، امنیت پایدار آن برنامه چقدر است، چراکه کشور باید براساس این موضوع برنامه‌ریزی کند و چهارم اینکه ذخایر کشور چقدر می‌تواند برنامه تولیدی را پوشش دهد؟

افرادی که اعداد غیرواقعی را بیان می‌کنند چه ضرری به اقتصاد کشور وارد می‌کنند؟

توجه کنید مشکلاتی که برای کشور در دهه نود به‌وجود آمد به سبب عدم فروش نفت بود، بنابراین غیرواقعی خواندن اعدادی که پایه اقتصادی کشور را شکل می‌دهد یک اشتباه غیرقابل بخشش است.

اگر این اعداد در ذهن سیاستگذار شکل بگیرد و قانون شود، لاجرم به کسری بودجه ختم می‌شود و در نهایت به تورم و مشکلات سنگین اقتصادی برمی‌خوریم؛ بنابراین باید از ورود افرادی که در این حوزه تخصصی ندارند پرهیز کنیم.

آیا این استدلال درست است که به سبب تحریم‌ها ما توان تولید ۵.۷ میلیون بشکه‌ای نفت را نداریم؟

تولید در نفت وابسته به مخازن است و باید نسبت به مخازن تصمیم گرفت؛ بنابراین باید به ذخایر و مخازن و تاریخچه تولیدی آن منابع توجه کنیم و سپس به سمت برنامه تولید برویم.

درحال حاضر ۱۰ مخزن اصلی کشور در جنوب که ۷۵ درصد تولید نفت کشور را تشیکل می‌دهند، ۷۰ درصد از ذخایر خود را از دست داده‌اند و فقط ۳۰ درصد از ذخایر خود را دارند؛ بنابراین ذخیره را باید در نظر گرفت سپس به سمت تولید نفت رفت.

زمانی بود که تحریم نبودیم و همه شرکت‌های بزرگ مانند توتال و شل نیز در کشور حضور داشتند و برنامه آن‌ها این بود که تولید نفت را ۱.۳ میلیون بشکه نفت در روز افزایش دهند، اما فقط به ده درصد برنامه رسیدند و بعد از قطعنامه ۵۹۸ هیچ‌وقت نتوانستیم بیش از ۴.۲ میلیون بشکه نفت در روز تولید کنیم.

توان مخازن ما با توان اجرا فاصله دارد و این ربطی به تحریم ندارد.

چرا روسیه و عراق تولید جدی‌تری دارند؟

سؤال را این‌گونه پاسخ می‌دهم، به ما گفته می‌شود که چین ۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت دارد درحالی که تولید این کشور ۴.۲ میلیون بشکه در روز است.

درحالی که تولید نفت چین را در این ۳۰ سال در نظر بگیرید بیش از ۵۰ میلیارد بشکه نفت تولید کرده و لذا این آمار همخوانی با ارقام اعلامی ندارد.

یا برای روسیه ۸۰ میلیارد بشکه ذخیره تخمین زده می‌شود و باتوجه به تولید روسیه باید ذخایر این کشور صفر می‌شد بنابراین آمار دقیق نیست.

طبق آمار ذخایر ما ۱۹۸ میلیارد بشکه نفت اعلام شده حتی BP ذخایر کشور را ۲۰۸.۶ میلیارد بشکه درنظر گرفته است. از طرفی در ادوار مختلف ذخایر ما روز به روز بیشتر شد و آمار ذخایر ما در ادوار مختلف از ۱۲۰ میلیارد بشکه شروع شد و مرتباً افزایش پیدا کرد و به ۲۰۸ میلیارد بشکه در روز رسید؛ بنابراین این آمار غیرواقعی است.

از طرفی نرخ تخلیه در مخازن دنیا متفاوت است.

مخزن به شما دیکته می‌کند که نرخ تخلیه چقدر باشد.

این نرخ تخلیه پارامتری است که بیانگر رابطه تولید یک مخرن با ذخیره آن است به بیانی دیگر نرخ تخلیه به ما می‌گوید چند درصد از ذخیره یک مخزن در سال، تخلیه می‌شود.

وضعیت تولید در پارس جنوبی چگونه است؟

وابستگی کشور در تمامی عرصه‌ها به گاز بسیار زیاد است و ۷۰ درصد تولید گاز ما نیز به پارس جنوبی وصل است. قطعاً اگر در پارس جنوبی فشارافزایی نکنیم از سال ۱۴۰۵ در پارس جنوبی شاهد افت فشار خواهیم بود و اگر ادامه پیدا کند، تولید کنونی ۷۰۰ میلیون مترمکعبی ما بدون فشارافزایی به ۱۵۰ میلیون مترمکعب می‌رسد و اگر فشارافزایی نکنیم تولید گاز به ۳۵۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. توجه داشته باشید ما باید وابستگی خود را به پارس جنوبی کاهش بدهیم و از گاز به عنوان یک محصول صادراتی استفاده کنیم.
به علاوه با تزریق گاز به مخازن نفتی نیز می‌توانیم تولید نفت خود را افزایش دهیم.

با توجه آنچه بررسی کردیم به این نکته رسیدیم که منابع انرژی کشور نامحدود نیست و هر زمان امکان دارد که به پایان برسد، جمع‌بندی صحبت‌های خود را در این گفتگو بفرمایید.

منابع هیدروکربنی تجدیدناپذیرند و وابستگی کشور به این منابع برابر با ۹۸.۶ درصد است. مهم‌ترین میادین نفتی در نیمه دوم عمر خود قراردارند و برای دستیابی به یک برنامه تولید پایدار و صیانتی باید گزارش فنی تهیه شود و تولید به صورت دقیق و کارشناسی رفتار شود.

نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که به سمت تأمین ارز کشور از طریق فاصله گرفتن از خام‌فروشی برویم و به سمت زنجیره ارزش حرکت کنیم. همچنین باید زیرساخت‌های لازم برای انرژی‌های تجدیدپذیر را در کشور آماده کنیم و از آمار‌های غیردقیق نیز دوری کنیم. به‌علاوه باید به آمایش سرزمین برای احداث پتروشیمی و پالایشگاه‌ها توجه شود و زیرساخت‌های فرسوده را اصلاح کنیم. از همه مهم‌تر باید یک نهاد سیاست‌گذار واحد در کشور شکل بگیرد که از نابودی منابع فسیلی کشور جلوگیری کند.

توان تولید گاز در کشور چقدر است و چرا روسیه بیش از دو برابر ما گاز تولید می‌کند؟

ذخایر یکسان لزوماً تولید یکسان ندارند. وقتی می‌خواهیم خودمان را با روسیه مقایسه کنیم باید ببینیم آمار ذخایرش درست است یا خیر، و به فرض درست بودن، مدیریت مخزن آن‌ها چگونه است.

به علاوه اینکه آیا توان تولیدمان با حجم ذخایرمان قابل قبول هست؟

البته توجه کنید ما می‌توانیم در گاز حجم تولید خود را افزایش دهیم، البته بین آمار رسمی و بدنه کارشناسی متفاوت برای تعیین مقدار افزایش، اختلاف است.

آمار رسمی می‌گوید، ما می‌توانیم به ۱.۵۳۱ میلیارد متر مکعب برسیم و بدنه کارشناسی نیز اعتقاد دارند که ۱.۳۵۰ میلیارد مترمکعب در روز نهایت توان ما برای تولید گاز است.

اگر همه مخازن گازی را در مدار تولید بیاوریم، آن زمان می‌توانیم تولید کشور روسیه را با ایران مقایسه کنیم لذا باید توجه داشته باشیم که آیا ما تمام مخازن یا بخشی از میادین را وارد مدار کردیم.