مراکز واسطه‌گری ازدواج نه سایت همسریابی!

به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: قدیم‌ترها، البته نه گذشته‌های خیلی دور، تا همین ۳-۲ دهه پیش همسایه‌ها بیشتر از حال هم باخبر بودند. می‌دانستند در هر خانه‌ای چند دختر دم‌بخت زندگی می‌کند و امر ازدواج را گرامی می‌دانستند؛ برای همین بیکار نمی‌نشستند و برای رونق وصلت، واسطه شده و دختر‌ها و پسر‌ها را به هم معرفی می‌کردند. آن دوران روزی نبود که در کوچه‌ای مجلس عروسی برپا نباشد، اما حالا کمتر صدای کارناوال عروسی به گوش می‌رسد و شاید چند سال یک‌بار در فامیل جشن عروسی برپا شود و ازدواج به اندازه قبل صورت نمی‌گیرد.

کمرنگ شدن سنت واسطه‌گری در ازدواج‌ها از سوی مقام معظم رهبری هم مورد نقد قرار گرفت؛ به‌طوری که در یکی از سخنرانی‌های خود در سال ۱۳۹۴ با تأکید بر این مهم گفتند: «یکی از مسائل مهم این است که رسم خواستگاری رفتن و وساطت کردن برای ازدواج دخترها، متأسفانه کمرنگ شده؛ این چیز لازمی است. افرادی هستند - سابقا همیشه معمول بود، حالا هم با کثرت نسل جوان در جامعه ما، باید این رواج داشته باشد - پسر‌هایی را می‌شناسند، به خانواده دختر معرفی می‌کنند و همینطور دختر‌هایی را می‌شناسند و به خانواده پسر معرفی می‌کنند. در واقع شرایط را تسهیل و ازدواج را آماده‌سازی می‌کنند. از آن زمان به بعد بود که موضوع احیای سنت واسطه‌گری در ازدواج مورد توجه مسئولان قرار گرفت.

تولد مراکز واسطه‌گری ازدواج

طبق نظرسنجی وزارت ورزش و جوانان این مهم به‌دلیل عدم‌شناخت خانواده دختر و پسر از هم رخ داده است. قانون جوانی جمعیت برای رفع این مانع، دست به اقدام جالبی زده و آن راه‌اندازی مراکز واسطه‌گری و همسان‌گزینی ازدواج است. از قرار معلوم زمام کار برای عملکرد مناسب و تأثیرگذار این مراکز هم برعهده وزارت ورزش و جوانان و سازمان تبلیغات اسلامی گذاشته شده است؛ اینکه در مراکز همسان‌گزینی ازدواج و ترویج واسطه‌گری چه اتفاقی می‌افتد را با اکرم لطفی‌زاده، معاون دفتر برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی وزارت ورزش و جوانان درمیان می‌گذاریم.

اینجا سایت همسریابی نیست!

بی‌رغبتی جوانان به امر ازدواج و کاهش موالید ازجمله دغدغه‌های مسئولان و دست‌اندرکاران قانون جوانی جمعیت است؛ موضوعی که اگر توجه جدی به آن نشود، مشکلات زیادی را در پی خواهد داشت؛ به‌طوری که افزایش جمعیت سالمند پیامد اصلی آن خواهد بود و ایران در آینده‌ای نه چندان دور با جامعه‌ای خموده و از کارافتاده روبه‌رو خواهد شد. این مهم تا جایی حساس و تأثیرگذار است که ماده ۳۷ قانون جوانی جمعیت در اواخر سال ۱۴۰۰، سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت ورزش و جوانان را ملزم کرد تا مراکزی را برای واسطه‌گری ازدواج ایجاد کنند. لطفی‌زاده در این‌باره می‌گوید: «وقتی صحبت از مراکز واسطه‌گری می‌شود، اغلب تصور می‌کنند کارکرد آن‌ها شبیه سایت‌های همسریابی است؛ درصورتی که حوزه فعالیت این مراکز کاملا متفاوت است. درواقع واسطه‌گری سنتی به سبک علمی و کارشناسی‌شده انجام می‌شود.»

رونق گرفتن واسطه‌گری ازدواج

طبق تحقیق‌های انجام‌شده، جوانان امروزی کمتر به ازدواج تمایل نشان می‌دهند. با نظرسنجی‌های صورت گرفته از سوی وزارت ورزش و جوانان درصد بالایی از جوانان دلیل بی‌رغبتی خود را نداشتن شناخت نسبت به فرد مورد علاقه خود بیان کردند. لطفی‌زاده ادامه می‌دهد: «در چند دهه پیش معمولا معرفی دختر و پسر‌ها توسط آشنایان، دوستان و همسایه‌ها انجام می‌شد. مردم شناخت کاملی از روحیات هم داشتند، اما حالا این امر کمتر اتفاق می‌افتد؛ چون سبک زندگی تغییر کرده است.» به باور این کارشناس، رونق واسطه‌گری آن هم از روی ساختار درست می‌تواند به افزایش ازدواج کمک کند. او به نکته مهمی اشاره می‌کند: «از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا الان ۱۲۰ مرکز واسطه‌گری با مجوز وزارت ورزش و جوانان ایجاد شده است. همه این مراکز از فیلتر سازمان تبلیغات عبور کرده‌اند و صلاحیت اخلاقی و کاری مشاوران آن‌ها تأیید شده است. در این مراکز مشاوران و روانشناسان به یاری دختر و پسر‌های جوان می‌آیند و با توجه به تحصیلات و روحیه اخلاقی آنها، گزینه‌هایی را معرفی می‌کنند. این کار با اطلاع خانواده‌ها انجام می‌شود. بعد از معرفی، مراسم خواستگاری انجام می‌شود. مشاوران و کارشناسان مرتب روند ازدواج را رصد می‌کنند و چنانچه زوج نیاز به راهنمایی و مشاوره داشته‌باشند از آن‌ها حمایت می‌کنند. درواقع کار این مراکز همسان‌گزینی است.

گول کلاهبردار‌ها را نخورید!

در مورد سایت‌های همسریابی که علاوه بر دریافت هزینه زیاد، اعتبار هم ندارند، لطفی‌زاده پیشنهاد می‌دهد با کمک پلیس فتا باید اینگونه سایت‌ها جمع‌آوری شوند تا کلاهبردار‌ها نتوانند به اسم کمک کردن به دختر و پسر‌های دم‌بخت، کلاهبرداری کنند. او می‌گوید: «خانواده‌ها و دختر و پسر‌های جوان حتما قبل از مراجعه به مراکز واسطه‌گری و همسان‌گزینی همسر، درباره آن تحقیق کنند و به آرم وزارت ورزش و جوانان دقت داشته باشند. بعضی از مراکز از سوی وزارت ما تأیید صلاحیت نشده‌اند.»

ترویج ازدواج در دانشگاه‌ها

به‌گفته لطفی‌زاده، در ماه حدود ۱۵-۱۰ مرکز در کل کشور ایجاد می‌شود. علاوه بر آن ۶۸۰ مرکز تخصصی ازدواج و خانواده در کشور ایجاد شده که وزارت ورزش و جوانان متولی آنهاست. وجود آن‌ها کمک زیادی به کاهش طلاق در جامعه می‌کند. او می‌گوید: «تلاش ما این است که مرکز واسطه‌گری در دانشگاه‌ها هم دایر شود. بسیاری از دانشجویان گزینه مناسبی برای هم هستند، اما به‌دلیل عرف جامعه شاید امکان تقاضای ازدواج را نداشته باشند.»

تغییر ساختار جمعیت، عامل مهم کاهش ازدواج است

نیما بردیافر، رئیس کمیسیون ازدواج و خانواده وزارت ورزش و جوانان نیز، هم‌عقیده با لطفی‌زاده، واسطه‌گری را تأثیرگذار در افزایش ازدواج می‌داند، اما در ادامه به موضوع مهمی اشاره می‌کند: «جامعه ما در یکی دودهه اخیر با کاهش ازدواج مواجه شده است؛ البته دلیل اصلی آن را نمی‌توان نبود واسطه‌گری عنوان کرد؛ چراکه ساخت جمعیت در اولویت قرار دارد؛ به‌طور مثال بیشترین ازدواج‌ها در دهه ۶۰ صورت گرفته است. دهه ۷۰ با پدیده کنترل جمعیت مواجه بودیم. حالا بعد از گذشت ۳ دهه، کسانی که در سن ازدواج هستند دهه هفتادی هستند. از سوی دیگر بیشتر طلاق‌ها را دهه شصتی‌ها دارند. پس می‌توان گفت تغییر ساختار جمعیت خود عامل عمده کاهش ازدواج است.»

هر ۱۰۰۰ نفر، ۴۳/۵ ازدواج

بردیافر معتقد است برای بررسی نرخ ازدواج، باید الگوی مناسبی را درنظر گرفت. در حال حاضر ۸.۵ میلیون دختر مجرد، ۱.۵ میلیون نفر بانوی مطلقه مجرد، یک‌میلیون‌و ۲۰۰ هزار نفر بانوی همسر از دست داده داریم، اما از سال ۱۴۰۱ تا الان چقدر با افزایش ازدواج مواجه بوده‌ایم؟ این محقق توضیح می‌دهد: «اینکه آمار ازدواج افزایش یافته یا کاهش را باید با سال‌های قبل مقایسه کنیم. متأسفانه آمار دقیقی از گذشته نداریم، اما طبق تحقیقات سال ۱۴۰۱، از هر ۱۰۰۰ نفر ۴۳.۵ نفر ازدواج کرده‌اند.»