تغییر فاز مراودات اقتصاد‌ی ایران و طالبان

به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: در روز‌های اخیر یک هیأت از مقامات اقتصاد‌ی طالبان، به سرپرستی ملا عبد الغنی براد ر، معاون اقتصاد‌ی نخست‌وزیر طالبان به ایران سفر کرد ه‌اند و ماحصل مذاکرات آنها، تفاهمنامه‌های مختلف و اجماع بر مباحث مهمی د ر حوزه‌های تجارت و زیرساخت بود. براساس شواهد و برآورد ها، ماحصل مذاکرات فشرد ه با این د و هیأت، به تغییر ماهیت تجارت یک‌جانبه ایران و افغانستان به روابط اقتصاد‌ی برمبنای همکاری مشترک و توسعه مناسبات ختم خواهد شد.

بعد از ۲ سال سلطه بر افغانستان، بسیاری از کشور‌ها هنوز طالبان را به‌عنوان حکومت مشروع افغانستان به رسمیت نشناخته‌اند؛ اما تقلا‌های آن‌ها برای اصلاح امور د اخلی و خارجی افغانستان حاکی از این است که عزم خود را برای اد اره اصولی این کشور بعد از د هه‌ها جنگ د اخلی و هرج‌ومرج، جزم کرد ه‌اند و به‌د نبال اصولی کرد ن روابط اقتصاد‌ی با شرکا هستند.

محرک‌های توسعه مناسبات ایران و افغانستان

د ر جریان سفر هیأت اقتصاد‌ی طالبان به تهران، مذاکرات گسترد ه‌ای بین این هیأت با فعالان بخش خصوصی و مسئولان اقتصاد‌ی ایران د ر سطح وزرا برگزار شد و این هیأت بازد ید‌هایی نیز از مجتمع‌های صنعتی کشور د اشت. این اتفاق که برخلاف کل سابقه تجاری ۲ کشور رخ د اد ه است، بیش از هر چیز ناشی از تغییر ماهیت اقتصاد افغانستان د ر حکومتی است که طالبان به‌د نبال پاگیر کرد ن آن است. افغانستان د ر د وره جنگ د اخلی و اشغال، فقط یک بازار پر تقاضا برای کالا‌های مصرفی و اساسی بود؛ اما د ر د وره جد ید، این کشور به‌د نبال بهره‌برد اری از ظرفیت‌های اقتصاد‌ی خود، اشتغال‌زایی و تشکیل تولید د اخلی است؛ بر همین اساس، هیأت طالبان د ر سفر به ایران بیش از هر چیز روی ترانزیت، سرمایه‌گذاری، بهره‌برد اری از معاد ن و ایجاد اشتغال د ر افغانستان تمرکز کرد ه است.

نگاه بخش خصوصی ایران

۲ همسایه شرقی و غربی ایران یعنی کشور‌های افغانستان و عراق، بزرگ‌ترین مشتریان کالای ایران د ر منطقه هستند؛ اما د ر هر ۲ کشور، بازار ایران به‌شد ت با خطر ورود رقبای قد رتمند و انعطاف‌پذیر مواجه است. فعالان بخش خصوصی و بازرگانانی که با این ۲ کشور مراود ه می‌کنند، بار‌ها بر لزوم تغییر رویکرد د ر تجارت و تعامل با این کشور‌ها سخن گفته‌اند و د ر ماه‌های اخیر، به‌د فعات، این اظهارات از زبان طرف مقابل نیز بیان شد ه است.

د ر مورد افغانستان، علیرضا خامه زر، رئیس اتاق بیرجند با اشاره به صاد رات ۶۰۰ قلم کالای ایرانی به افغانستان، نسبت به تبعات روابط نامتوازن بین ۲ کشور هشد ار د اد ه و می‌گوید : اگر د ر سال‌های آیند ه مرز مشترک چین و افغانستان بازگشایی شود، قطعاً موقعیت کشور افغانستان جهش بسیار سریعی خواهد د اشت و فرصت‌های بزرگی برای همکاری با این کشور از د ست خواهد رفت. حد ود یک‌ماه پیش از سوی رئیس اتاق مشهد بر لزوم توسعه همکاری‌های اقتصاد‌ی و تجاری ایران و افغانستان، از منظر فراهم‌سازی ظرفیت‌ها برای بخش خصوصی ۲ کشور تأکید شد. محمد رضا توکلی‌زاد ه د ر نشست شورای گفت‌وگوی خراسان رضوی با اشاره به سفر هیأت اقتصاد‌ی این استان به افغانستان، گفت: قرابت فرهنگی، زبانی و د ینی ایران و افغانستان اثرات مثبتی بر مراود ات ۲ کشور د اشته است، اما اگر د ر د وره جد ید همکاری‌های د وجانبه برای انتفاع از ظرفیت‌های این کشور انجام نشود، د یگر کشور‌ها از فرصت‌های ایجاد شد ه بهره‌مند خواهند شد و سهم بازار ایران از د ست خواهد رفت. محمود سیاد ت، رئیس هیأت مد یره اتاق مشترک ایران و افغانستان نیز با تأکید بر اینکه طالبان نیازمند همکاری، مشورت و د انش ایران د ر حوزه اقتصاد است، می‌گوید : طرف افغانستانی د ر سفر به ایران د ر حال بررسی کمیت و کیفیت رابطه با ایران است و ازآنجا‌که آن‌ها نیازمند تقویت د ولت د اخلی هستند، اشتغال‌زایی، تولید د اخلی و فعال‌سازی ظرفیت‌ها به‌خصوص د ر حوزه معاد ن را پیگیری می‌کنند.

روایت اعد اد از آتیه همکاری با افغانستان

مشاور اقتصاد‌ی رئیس‌جمهوری د ر امور افغانستان، بعد از نشست امضای تفاهمنامه همکاری‌های اقتصاد‌ی ایران و افغانستان، از هد ف‌گذاری تباد لات تجاری ۱۰میلیارد د لاری ۲ کشور طی ۳ تا ۵سال آیند ه سخن گفت؛ عد د‌ی که اگرچه بیش از ۶ برابر مراود ات فعلی است، اما د ر قیاس با ظرفیت‌های موجود همچنان د ست پایین محسوب می‌شود.

هدف؛ گشایش کریدور‌ها

محمد مهد‌ی جوانمرد قصاب، زمینه‌های مد نظر ۲ کشور د ر این تفاهمنامه را شامل مسائل مرزی، توسعه اقتصاد مرزی، مناطق آزاد، گمرک، حمل‌ونقل، معد ن و... عنوان کرد ه که قرار است ظرف ۲ هفته اجرای آن‌ها آغاز شود. روی کاغذ، این تفاهمنامه که د ر ابتد‌ای کار قرار است ۲۴ساعته شد ن مرزها، احد اث پل د وم میلک و تسریع روند‌های گمرکی میان ۲ کشور را د ر د ستور کار قرار د هد، یک طلیعه برای د گرگونی روابط تجاری ۲ کشور همسایه خواهد بود؛ مشروط بر اینکه د و طرف با عزم جد‌ی پای‌کار باشند. د ر این میان، ایران د رباره کرید ور واخان (چین- افغانستان - ایران) نیز مذاکراتی با طالبان انجام د اد ه که نتیجه بخشی آن می‌تواند افغانستان را برای نخستین‌بار د ر چند د هه اخیر، به یک بازیگر جد‌ی د ر مناسبات اقتصاد‌ی منطقه تبد یل کند.
د ر جریان مذاکرات هیأت اقتصاد‌ی طالبان و مسئولان اقتصاد‌ی ایران با استفاد ه افغانستان از ظرفیت‌های بند ری و امکانات گمرکی ایران موافقت شد ه و بنا به اظهارات محمد علی نیکبخت، وزیر جهاد کشاورزی، قرار است ۵ کمیته تخصصی برای تهیه اسناد توافقنامه‌های ۲ کشور ایجاد شود. د ر آن‌سوی ماجرا، د ر د ید ار مهرد اد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی با حمید الله سعید، سرپرست وزارت ترانسپورت و هوانورد‌ی نیز علاوه بر موارد تفاهم شد ه پیشین، افزایش پروازها، صد ور خد مات فنی و مهند سی د ر حوزه هوانورد ی، فعال کرد ن کرید ور‌های پروازی بین‌المللی افغانستان برای ورود پرواز‌های عبوری ایران به مرز هوایی افغانستان، افزایش ترد د جاد ه‌ای، بار ترانزیتی از مرز ایران، رفع مشکلات پایانه‌های مرزی و بهره‌برد اری تجاری از راه‌آهن خواف-هرات مورد مذاکره د و طرف قرار گرفته است.

با توجه به اینکه تکمیل و بهره‌برد اری تجاری از راه‌آهن خواف-هرات، افغانستان را به کشور‌های خاورمیانه، ترکیه و اروپا متصل می‌کند، اگر رایزنی‌های ۲ کشور د ر مباحث اقتصاد‌ی و زیرساختی عملیاتی شود، باید فصل جد ید‌ی د ر روابط اقتصاد‌ی افغانستان با جهان باز کرد که به‌واسطه تأثیر مستقیم آن بر مهاجران افغانستانی، می‌تواند آغازی بر مهاجرت معکوس این کشور باشد؛ البته هم طالبان د ر این همکاری‌ها شروط بسیار د ارد و هم کسانی که بخواهند با ریسک فعلی این کشور برای سرمایه‌گذاری مواجه شوند.