سیاه و سپید قرمز شدن شامخ در میانه تابستان

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: تازه‌ترین گزارش اتاق بازرگانی ایران از وضعیت شاخص مدیران خرید (شامخ) نشان می‌دهد که این شاخص برای کل اقتصاد در مرداد، به زیر ۵۰ رسیده که از بدتر شدن وضعیت تولید در دومین ماه تابستان نسبت به تیرماه حکایت دارد. در این گزارش، به‌واسطه تداوم مشکل تامین مواد اولیه و رشد فزاینده قیمت آن، نسبت به رشد تورم در بخش تولید در ماه‌های آینده هشدار داده شده است. با این حال، مروری بر سابقه این شاخص در ۵ ماه نخست سال‌های اخیر، نشان دهنده این است که وضعیت تولید از ابتدای امسال تاکنون، نسبت به ۵ ماه ابتدای سالِ سال‌های محاسبه این شاخص بهتر است.

شامخ، شاخص سریع برآورد اقتصاد

اگرچه آمار‌های رسمی مانند آمار‌های مرکز آمار ایران و بانک مرکزی با درجه صحت و اطمینان بالا به طور دوره‌ای منتشر می‌شود، با این حال، یک ایراد عمده دارد و آن این است که دوره انتشار آن‌ها معمولاً فصلی است. همین موجب می‌شود تا تصویر دقیقی از فراز و فرود تولید در بنگاه‌های اقتصادی وجود نداشته باشد. از همین رو چند سالی می‌شود که شاخص‌هایی با دوره زمانی کوتاه‌تر برای سنجش اوضاع تولید و اقتصاد مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

یکی از این شاخص ها، شاخص مدیران خرید (یا شامخ PMI) نام دارد که نتایج آن به طور ماهانه توسط اتاق بازرگانی ایران منعکس می‌شود. در این شاخص، ۱۲ مولفه ناظر به سنجش وضعیت تولید و بنگاه، از مدیران بنگاه‌ها سوال شده و نتیجه، در هر مولفه و همچنین مجموع، در قالب رقمی بین صفر تا ۱۰۰ بیان می‌شود. در صورتی که عدد شامخ یا زیرشاخص‌های آن کمتر از ۵۰ باشد، به معنی بدتر شدن وضعیت بنگاه نسبت به ماه قبل است. عدد ۵۰ به معنی تغییر نکردن وضعیت نسبت به ماه قبل بوده و ارقام بین ۵۰ تا ۱۰۰ نیز به معنی بهتر شدن وضعیت بنگاه نسبت به ماه گذشته خواهد بود.

وضعیت بهتر تولید نسبت به سال‌های اخیر، به رغم ورود شامخ به منطقه قرمز

نتایج تازه‌ترین بررسی‌های اتاق بازرگانی ایران از وضعیت شاخص مدیران خرید نشان می‌دهد که در مرداد، این شاخص برای کل اقتصاد ایران نسبت به تیر (با رقم ۵۰.۶۳) اندکی کاهش یافته و پس از چهارمین کاهش ماهانه خود در سال ۱۴۰۲، به رقم ۴۹.۹۷ رسیده است.

البته در صورتی که بازه زمانی تحلیل را گسترده‌تر کنیم، مشاهده می‌شود روند شامخ در سال ۱۴۰۲، به طور کلی از روند ۵ ماهه آن در سال‌های اخیر (یعنی از ابتدای محاسبه این شاخص) بهتر شده است و این موضوع در شامخ مرداد نیز دیده می‌شود.

موجودی تولید در انبار بنگاه‌ها چگونه به سقف ۱۰ ماهه رسید؟

جزئیات شامخ مرداد نشان می‌دهد به رغم افزایش شاخص میزان فعالیت کسب‌وکار‌ها در مرداد، کاهش شدید شاخص میزان سفارش‌های جدید، در کاهش شاخص کل تاثیرگذار بوده است. بر این اساس شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار‌ها در مرداد با ثبت مقدار ۵۴.۶۰ در مقایسه با ماه قبل (۵۰.۹۷) افزایش داشته است. این در حالی است که شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان (۴۴.۸۴) کمترین مقدار هفت ماه اخیر (به‌غیراز فروردین) را به ثبت رسانده است. درنتیجه با توجه به پیشی گرفتن میزان فعالیت‌های کسب‌وکار از میزان سفارش ها، نبود تعادل به وجود آمده در عرضه و تقاضا به‌صورت افزایش در موجودی انبار به‌ویژه در بخش صنعت گزارش شده، به‌طوری‌که شاخص موجودی محصول در انبار یا کار‌های معوق با عدد ۵۱.۰۱، بیشترین مقدار خود را در ۱۰ ماه اخیر از آبان ۱۴۰۱ به ثبت رسانده است.

تقاضای بنگاه‌های صنعتی و خدماتی کم شد

طبق گزارش اتاق ایران، در میان بخش‌های اقتصادی، تقاضای مشتریان در بخش‌های صنعت و خدمات کاهش داشته و در بخش تقاضای خارجی نیز شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات با مقدار ۴۸.۸۹، برای دومین ماه پیاپی کاهشی بوده، اگرچه شیب کاهش در مقایسه با ماه گذشته اندکی ملایم‌تر بوده است. بر همین اساس به دلیل کاهش در تقاضای داخلی و خارجی، شاخص میزان فروش با مقدار ۴۹.۱۳، برای دومین ماه پیاپی کاهش داشته، اما شدت کاهش در مقایسه با ماه گذشته کمتر است.

موجودی مواد اولیه به رغم کند شدن تورم نهاده‌های تولید، کم شد

در مردادماه شرکت‌ها همچنان در تامین مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز خود با مشکل روبه رو بوده‌اند، به‌طوری‌که شاخص موجودی مواد اولیه و لوازم مورد نیاز (۴۷.۸۸) برای سومین ماه پیاپی کاهشی است، اگرچه شدت کاهش آن در مقایسه با تیرماه (۴۴.۵۶) کمتر بوده است. در همین حال، شاخص قیمت خرید مواد اولیه و لوازم مورد نیاز و تورم قیمت نهاده‌ها با شتاب کمتری افزایش داشته و به کمترین میزان ۱۱ ماه اخیر از مهر ۱۴۰۱ رسیده، اما مشکلات مربوط به کمبود نقدینگی و تخصیص نیافتن ارز و تسهیلات از سوی بانک‌ها به همراه محدودیت‌های مربوط به واردات مواد اولیه و ترخیص کالا از گمرک، باعث شده است تا به رغم کاهش سرعت افزایش قیمت، شاخص موجودی مواد اولیه و لوازم مورد نیاز همچنان کاهشی باشد.

بهبود انتظارات برای تولید در شهریور

این گزارش درخصوص شاخص انتظارات تولید در ماه آینده، حاکی از آن است که همزمان با اتمام تعطیلات تابستانی برخی از شرکت‌ها در مرداد، میزان خوش‌بینی نسبت به چشم‌انداز فعالیت‌ها برای شهریور افزایش خواهد یافت، به طوری که مولفه انتظارات درخصوص میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده از ۵۶.۷۸ در تیر، به ۶۳.۳۵ در مرداد رسیده است.