همگرایی ایران و هند علیه مهجوریت زبان فارسی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: «تروریسم فرهنگی علیه زبان فارسی»، «فارسی در خطر؛ رایزنان فرهنگی چه می‌کنند؟»، «خطر جدید در قلمرو زبان فارسی» و... این‌ها تنها تعدادی از گزارش‌هایی است که در سال جاری به آن پرداخته شده است. ناگفته پیداست که اگر مسئولان، اندیشمندان، شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان با جدیتی بیشتر پای کار پاسداشت زبان و ادبیات فارسی نیایند، این عامل هویت‌بخش و حلقه اتصال کشور‌های فارسی‌زبان، با خطراتی اساسی روبه‌رو می‌شود و در آینده فرصتی برای جبران باقی نخواهد ماند. البته چندسالی می‌شود که برخی از دغدغه‌مندان این حوزه با پی‌بردن به ضرورت توجه بیشتر به این زبان، اقداماتی را در دستور کار قرار داده‌اند؛ ازجمله جدیدترین اقدامات می‌توان به برگزاری نشست مشترک شاعران دو کشور ایران و هند اشاره کرد. برای آگاهی از این رویداد تاثیرگذار با رضا اسماعیلی، شاعر، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی و عضو شورای عالی شعر و موسیقی صدا و سیما (که خود یکی از برگزارکنندگان این نشست بود) درباره ضرورت برگزاری نشست‌های مشترک با حضور نمایندگان همه کشور‌های فارسی‌زبان گفتگو کرده‌ایم.

لطفا درباره نشست اخیر شاعران کشور‌های پارسی‌زبان توضیح دهید.

حدود ۱۰سال پیش به همت جمعی از شاعران انقلاب و با مدیریت علیرضا قزوه، «مؤسسه شاعران پارسی‌زبان» با هدف تقویت تعامل و گسترش همکاری‌های فرهنگی میان شاعران فارسی‌زبان سراسر دنیا آغاز به فعالیت کرد. مخاطبان این مؤسسه تمامی علاقه‌مندان به زبان فارسی از کشور‌های مختلف شامل ایران، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، هندوستان و... هستند. هدف اصلی این موسسه برداشتن موانع و هموارکردن راه برای احیا و گسترش زبان فارسی در کشور‌هایی است که این زبان در دوره‌ای زبان رسمی آن‌ها بوده یا بخشی از مردم آن کشور‌ها به این زبان سخن می‌گفتند یا می‌گویند. البته این هدف با برگزاری نشست‌های فرهنگی و ادبی بین اهالی اندیشه و فرهنگ کشور‌های پارسی‌زبان محقق می‌شود.

اهداف برگزاری نشست هند - دوستان ایران در روز‌های گذشته چه بود؟

هدف اصلی نشست ادبی «هند - دوستان ایران» تعمیق پیوند‌های فرهنگی و تقویت همدلی و همزبانی میان دو کشور ایران و هند با محوریت تقویت زبان و ادبیات پارسی است. زیرا میان دو زبان فارسی و هندی پیوند‌ها و شباهت‌های فراوانی وجود دارد. زبان فارسی حتی در مقطعی از تاریخ (بعد از دورۀ غزنویان تا دوره‌های بعدی در زمان غوریان) زبان رسمی مردم شبه قاره بوده است.

این نشست با حضور کدام شخصیت‌های ادبی برگزار شد؟

این نشست ادبی سه‌شنبه هفتم شهریورماه با عنوان «محفل ادبی شعر هند - دوستانِ ایران» با سخنرانی غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب پارسی و علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و با حضور رودرا گوروا شرشت (سفیرهند)، جان مای (نایب سفیرهند) و بلرام شکلا (رایزن فرهنگی هندوستان در ایران) و شعرخوانی جمعی از شاعران برجسته کشور از جمله یوسفعلی میرشکاک، سعیده حسینجانی، نغمه مستشار‌نظامی، مرتضی امیری‌اسفندقه، عبدالجبار کاکایی، رضا اسماعیلی، ایرج قنبری، مصطفی محدثی‌خراسانی، احسان‌ا... شکرالهی، محمودرضا اکرامی، محسن کریمی راهجردی و سید‌مسعود علوی‌تبار به مناسبت قرارگرفتن در ایام سالگرد استقلال کشور هندوستان و همچنین به نشانه دوستی دو کشور ایران و هند، به همت مرکز فرهنگی «سوامی ویوکاناندا» و با مشارکت مرکز شعر و موسیقی و سرود سازمان صداوسیما به میزبانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

محفل ادبی شعر «هند-دوستانِ ایران» اولین نشست از سلسله نشست‌های فرهنگی کشور‌های پارسی‌زبان بود که امیدواریم با فراهم شدن زمینه‌های لازم در آینده تداوم یابد.

محور‌های نشست چه بود؟

همکاری در زمینه برگزاری هفته‌های فرهنگی، برپایی نشست‌های ادبی، برگزاری دوره‌های آموزشی زبان پارسی، اعزام کاروان‌های فرهنگی برای تقویت تعاملات فرهنگی بین شاعران و نویسندگان، ترجمه آثار (شعر و داستان) و چاپ کتاب از جمله مهم‌ترین محور‌ها بود.

این نشست‌ها واجد چه اهمیتی است؟

باروری و بالندگی فرهنگ‌ها، محصول تقویت دیپلماسی فرهنگی (به ویژه میان کشور‌های همزبان) است. تقویت تعاملات فرهنگی باعث همدلی بیشتر و درک متقابل می‌شود و راه «به هم رسیدن» را هموار می‌کند.
دیگر این‌که با برگزاری این نشست‌ها می‌توان زبان پارسی را از پیله مهجوریت خارج کرد و برای احیا و گسترش دوباره آن در کشور‌های پارسی‌زبان تمهیداتی اندیشید. این واقعیت تلخ را نمی‌توان نادیده گرفت که امروز زبان پارسی حال خوشی ندارد و در حال فرسایش است. چنان‌که مقام معظم رهبری هم بار‌ها در این باره ابراز نگرانی کرده‌اند و فرموده‌اند: «نمی‏دانم از هند و پاکستان و مصر و ترکیه خبر دارید، یا نه. این کشور‌ها جا‌هایی است که زبان فارسی، سابقه و سلسله نسب و ریشه دارد؛ ولی متأسفانه مهجور شده است... من راجع به زبان فارسی حقیقتاً نگرانم، زیرا در جریان عمومی، زبان فارسی در حال فرسایش است.»

با عنایت به این مهم، برگزاری نشست‌هایی از این جنس، میان کشور‌های پارسی‌زبان ضرورتی است که نباید آن را به دست فراموشی سپرد.

چه مشکلاتی پیش روی برگزاری این نشست‌ها قرار دارد؟

هم‌اکنون بزرگ‌ترین مشکل کشور‌های پارسی‌زبان، وجود چالش‌های سیاسی است که باعث ایجاد تنگنا‌های فرهنگی و محدودیت رفت و آمد اهالی فکر و فرهنگ میان آن کشور‌ها می‌شود. ملت‌ها با هم مشکلی ندارند، در بیشتر موارد دولت‌ها هستند که در حوزه فرهنگی راه‌بندان ایجاد می‌کنند.

در آینده، این نشست‌ها با حضور کدام مسئولان از کشور‌های فارسی‌زبان برگزار می‌شود؟

سفارتخانه‌ها و رایزنان فرهنگی می‌توانند نقش مهمی در تقویت دیپلماسی فرهنگی داشته باشند. اگر رایزن فرهنگی در حوزه زبان پارسی دغدغه داشته باشد، می‌تواند کار‌های بزرگی را سامان ببخشد.

مسئولان کشور‌های فارسی‌زبان برای تقویت این روابط و پاسداشت زبان فارسی چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار دهند؟

باید ورای محاسبات و معادلات سیاسی عمل کنند و نگاه فرهنگی داشته باشند. سیاست‌زدگی، آفت فرهنگ و هنر است. اگر از خیمه سیاست‌زدگی بیرون بزنیم، می‌توانیم با برداشتن فاصله‌ها تمرین «به هم رسیدن» کنیم. مسئولان فرهنگی باید بدانند که اصلی‌ترین رسالت آنان در حوزه فرهنگ «خط زدن فاصله‌ها» و گام برداشتن در مسیر «وصل» است نه «فصل»؛ این‌چنین باد.