فاز جدید مذاکرات تهران - ریاض؟

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: ماه گذشته بود که فواد حسین وزیر خارجه عراق در سفری از پیش اعلام نشده و ناگهانی، پا به تهران گذاشت. اهداف این سفر کوتاه چندان رسانه‌ای نشد، اما همزمانی آن با مذاکرات دیپلماتیک تنش‌زدایی میان ایران و عربستان که با میانجیگری عراق پیشرفت‌های ملموسی داشت باعث شد که بسیاری از رسانه‌ها مذاکرات تهران- ریاض را محور سفر فواد حسین به ایران اعلام کنند.

حالا وزیر خارجه عراق در اظهارات اخیر خود گریزی به موضوع مذاکرات ایران و عربستان زده و با اشاره به این که این گفتگو‌ها در دوره‌های قبلی در سطح پایین نمایندگی دیپلماتیک و با حضور مقامات امنیتی و اطلاعاتی دو کشور برگزار شده در این باره از احتمال انتقال سطح مذاکرات به سطوح سیاسی سخن گفته است: «با طرف‌های ایرانی و عربستانی ملاقات کردیم و در حال تلاش برای تغییر سطح امنیتی مذاکرات به سطح سیاسی بین وزیران خارجه هستیم؛ اما این بحث هم اکنون ادامه دارد و باید منتظر بمانیم تا ببینیم چه اتفاقی می‌افتد.» وی در بخش دیگری از اظهارات خود بیان کرده است «روابط ایران و عربستان و ایران و آمریکا بر هم تاثیر می‌گذارند، اما آیا این تاثیر گذاری مستقیم و واضح است؟ خیر. زیرا عربستان سیاست ویژه خود را دارد و ایران نیز سیاست خود را دارد و هر کدام بر اساس منافع خود اقدام می‌کنند و ما همانند دیگر طرف‌ها مذاکرات وین را پیگیری می‌کنیم.»

او کمی بعد در گفتگو با خبرگزاری اسپوتنیک بر رو به جلو بودن فضای مذاکرات تاکید، و دراین باره خاطر نشان کرد: «روند مذاکره ادامه خواهد یافت و شاید در دور بعدی در سطح افسران اطلاعاتی انجام شود. ما امیدواریم که اوضاع بعد از مرحله بعدی مذاکرات تغییر کند.» وی همچنین تصریح کرد که ایران و عربستان درباره "بسیاری از نکات" به توافق رسیده‌اند. این سخنان وزیرخارجه عراق، اما در حالی مطرح می‌شود که به عقیده کارشناسان و تحلیل گران منطقه‌ای روند نشست‌های گفتگو بین عربستان سعودی و ایران شاهد تحول مثبتی بوده است و مواضع دو طرف از امکان انتقال مذاکرات پشت پرده به چارچوب عمومی و دیدار وزیران خارجه حکایت دارد به طوری که برخی از احتمال برگزاری قریب الوقوع دور ششم نشست بغداد خبر داده اند.

سعودی برای توافق جدی است؟

در این میان، اما به رغم این نگاه مثبت به مذاکرات تهران – ریاض، تاکنون دور ششم از نشست‌ها در بغداد تشکیل نشده است. موضوعی که یک بار دیگر و در آستانه برگزاری دور چهارم گفتگو‌های تهران و ریاض و پس از اوج گیری اخبار ضد ونقیض درباره سرنوشت مذاکرات هسته‌ای نیز شاهد آن بودیم. باید گفت به رغم حسن نیت جمهوری اسلامی ایران، این که ریاض روی خوشی به توافق با تهران نشان نمی‌دهد، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ نخست آن که تجربه ثابت کرده عربستان در مواجهه با ایران تاکتیکی عمل می‌کند و حفظ ثبات و روابط پایدار با ایران را در اولویت نمی‌داند. در واقع این یک اصل ثابت است که هرگاه سعودی‌ها احساس انزوا می‌کنند، به سمت ایران متمایل خواهند شد و این نزدیک شدن به ایران، تاکتیک سعودی‌هاست.

انزوایی که عربستان پس از خروج ترامپ (مهم‌ترین حامی بن سلمان در منطقه) از عرصه قدرت و حضور بایدن در کاخ سفید بیش از پیش آن را احساس کرد و از همین رو مذاکرات خود با تهران را از سر گرفت. حالا به نظر می‌رسد مادامی که توافق برجام نهایی نشود، سعودی نیز تن به توافق با ایران نخواهد داد. دوم آن که فارغ از تحولات بین المللی و جابه جایی‌ها در واشنگتن، تغییر شرایط منطقه و تغییر موازنه قدرت به نفع جریان مقاومت در کشورهایی، چون سوریه و یمن، تاثیر بسزایی در عقب نشینی سعودی داشت و همین موضوع باعث شد سعودی را به این نتیجه برساند که روابط خود را با ایران از سر بگیرد.

حالا گویا سعودی در کش و قوس مذاکراتش با تهران، وارد هزینه و فایده شده و در این میان نیم نگاهی که به سرنوشت مذاکرات برجامی داشته و قدرت گیری ایران در منطقه و توسعه روابط سیاسی، نظامی و دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران را رصد می‌کند.