سعدی جامع‌ترین شخصیت تاریخ ادبیات ایران­ زمین بود

به گزارش مجله خبری نگار، به مناسبت بزرگداشت روز سعدی شیرازی روز پنجشنبه اول اردیبهشت ماه در دانشگاه ملی تاجیکستان با حضور رئیس این دانشگاه، سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، دانشمندان و دانشگاهیان این کشور همایش علمی و ادبی برگزار شد.

در این همایش که با همکاری سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان و دانشگاه ملی تاجیکستان در روز پنجشنبه اول اردیبهشت ماه و همزمان با روز بزرگداشت سعدی برگزار شد، ابتدا «قابل‌جان خوشوقت‌زاده» رئیس دانشگاه ملی تاجیکستان سخنرانی خود را با این بیت شیخ اجل که «هفت کشور نمی‌کنند امروز؛ بی مقالات سعدی انجمنی» آغاز کرد و گفت: انجمن علمی و ادبی امروز ما نیز که به مناسبت بزرگداشت معلم اخلاق سعدی شیرازی با حضور مهمانان عزیز از کشور دوست و هم فرهنگ جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود، با مقالات این شاعر بزرگ ارتباط مستقیم دارد.

وی با اشاره به جایگاه رفیع سعدی در میان مردم تاجیکستان، تبیین کرد: تاجیک‌ها با کلام شیرین سعدی از کودکی آشنایی پیدا می‌کنند و اکنون کلام سعدی از جمله ارکان مهم برنامه‌های آموزشی مدارس و دانشگاه‌های کشور ما به شمار می‌رود.

رئیس دانشگاه ملی تاجیکستان سعدی را شاعر و نویسنده دارای مقام بلند و استثنایی در سطح ملی و جهانی خواند و گفت: گذشت قرن‌ها از جایگاه وی نه تنها چیزی کم نکرده، بلکه افزوده است.

خوشوقت‌زاده در بخش دیگری از سخنرانی خود، بیان کرد که سعدی با «گلستان» خود به نظم و نثر فارسی-تاجیکی عمر جاودانه بخشید.

سپس محمدتقی صابری سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان با ابراز خوشحالی از فرصت حضور در جمع فرهیختگان و دانشگاهیان تاجیک و یادآوری از آنکه اول اردیبهشت ماه (۲۱ آوریل) در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران روز بزرگداشت سعدی نامگذاری شده است، گفت: نکوداشت شایسته بزرگ مردان عرصه علم و معارف و تکریم و تجلیل از شاعران و اندیشمندان ایران زمین که هرکدام از آنان، چون خورشیدی بر تارک آسمان فرهنگ، علم و ادبیات جهان می‌درخشند، افتخاری بس بزرگ برای ما ایرانیان و تاجیکان و همه­ دوستداران معرفت و ادب در تمامی عصر‌ها و در همه­ کشور‌های جهان می‌باشد.

سفیر کشورمان ادامه داد: شیخ مصلح ­الدین سعدی یکی از سخنوران طراز اول شعر و ادب پارسی است و در بین مردم سه کشور پارسی زبان ایران، تاجیکستان و افغانستان نیز محبوبیت زیادی دارد و به همین خاطر پارسی زبانان از سعدی به عنوان یک شخصیت بزرگ و برجسته نام می‌­برند و قریب ۸۰۰ سال است که «شهرت سخنش» به اطراف و اکناف عالم می­رود و «ذکر جمیلش» در هر انجمنی صدا می­‌دهد و تا جهان باقی است دردانه‌­های پندآگین نظم و نثرش زینت بخش روزگار بنی بشر است و تا در شریان انسانیت، جوشش عشق و میل به زیبایی است، نیاز به کلام عاشقانه این شاعر شیرین کلام وجود دارد.

هفت کشور نمی‌کنند امروز
بی مقالات سعدی انجمنی

سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان در بخش دیگری از سخنرانی خود تبیین کرد: سعدی شاعری توانا، نویسنده­ای سترگ، فقیهی متبحر، مفسری چیره دست، محدثی مسلط به احادیث، عارفی ژرف اندیش، آرمان گرایی واقع بین، مردم شناسی آگاه به اقوام اسلامی و ایرانی، ناصحی امین و پرهیزکار و جهان دیده­ای با سِعه صدر و در یک کلمه جامع‌ترین شخصیت تاریخ ادبیات ایران­ زمین بود.

ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺧﺮﻡ ﺍﺯ ﺁﻧﻢ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺧﺮﻡ ﺍﺯﻭﺳﺖ
ﻋﺎﺷﻘﻢ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺯﻭﺳﺖ
ﻏﻢ ﻭ ﺷﺎﺩﯼ ﺑَﺮِ ﻋﺎﺭﻑ ﭼﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﺩ؟
ﺳﺎﻗﯿﺎ ﺑﺎﺩه ﺑﺪه، ﺷﺎﺩﯼ ﺁﻥ ﮐﺎﯾﻦ ﻏﻢ ﺍﺯﻭﺳﺖ

صابری گفت: هیچ کس به اندازه سعدی در آموزش زبان پارسی در جهان موثر نبوده است. کتاب «گلستان» او همیشه کتاب درسی زبان پارسی بوده و این کتاب آنقدر استادانه و شیرین و جذاب تألیف شده است که همه خوانندگان را به شوق واداشته است و کمتر زبان‌دانی وجود دارد که سر سفره سعدی نشسته باشد. گلستان برای پارسی‌خوان‌ها، پارسی‌آموزان و همه پارسی­ زبانان در حکم شیر برای نوزاد بوده است.

سفیر کشورمان با بیان این‌که «شاعر فرزانه شیرازی در حوزه نثر بزرگ­ترین خدمت را به زبان و ادب پارسی کرده است»، گفت نثر وی رفیع‌ترین قله ه­ایی است که تاکنون هیچ یک از نویسندگان و ادیبان به پای او نرسیده­‌اند. به علت تسلط سعدی بر دو زبان پارسی و عربی و تبحرش در انواع شعر شامل غزل، قصیده، قطعه و رباعی در تاریخ ادبیات ایران بی‌­نظیر است.

هر چه گفتیم جز حکایت دوست
در همه عمر از آن پشیمانیم
سعدیا بی وجود صحبت یار
همه عالم به هیچ نستانیم

صابری در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: در غزل، به اقرار حضرت حافظ شیرازی، سعدی استاد کل است. آنجا که می­ فرماید.

استاد غزل سعدیست، نزد همه کس، اما دارد سخن حافظ، طرز سخن خواجو

و یا شاعر دیگری می­فرماید:
در شعر سه تن پیامبرانند
هرچند که لا نبیُ بعدی
توصیف و قصیده و غزل را
فردوسی و انوری و سعدی

صابری در ادامه صحبت‌های خود به آن اشاره کرد که سعدی شیرازی سال‌های زیادی را در سفر به شهر‌ها و کشور‌های جهان سپری کرد و حاصل تجربیات خود را با نگارش نظم و نثر فاخر پارسی برای همیشه در تاریخ فرهنگ و ادب جهان ماندگار کرد. به این دلیل است که نام سعدی و آثار گرانبهایش دیرزمانی است که حافظه تاریخی جهان را مزین ساخته و این افتخاری سترگ است که تا امروز و همیشه تاریخ، مایه مباهات همه ما پارسی‌زبانان است.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان آثار گرانمایه سعدی را درخور درد امروز بشریت دانست و تصریح کرد: غزلیات این شاعر بزرگ در بوستان و کلام شیرین و نثر بی‌بدیلش در گلستان همواره همانند عطر بهار، ساری و جاری است و بدون شک، پیام‌های انسان‌دوستانه و اخلاق‌محور سعدی، می‌تواند در جهان آکنده و خسته از خشونت و افراط‌گرایی امروز، بیشتر مورد توجه همه مردم جهان قرار گیرد.

بیا که نوبت صلح است و دوستی و عنایت
به شرط آن که نگوییم از آن چه رفت حکایت

صابری گفت: به یقین بزرگداشت این شاعر شهیر و معرفی شخصیت و آثار گرانقدر وی به دوستداران آثار و مفاخر فرهنگی ایران بزرگ به ویژه اصحاب و اهالی شعر و ادب و معرفت ایرانی و اسلامی، گامی است ارزشمند در راه توسعه و تعمیق همدلی و همزبانی و همگرایی منطقه ای.

در بخش دیگری از این نشست سخنرانی ویدیویی عبدالمهدی مستکین مدیر بخش فرهنگی کمیسیون ملی یونسکو در ایران از محل آرامگاه سعدی در شیراز پخش شد که مورد استقبال گرم حضار قرار گرفت.

در این مراسم میرزا صالح استاد برجسته دانشگاه ملی تاجیکستان طی سخنانی اظهار داشت: در قرون وسطی ادبیات فارسی به جهانیان نظم و نثر غیر قابل قیاسی عرضه کرد یکی از آن‌ها «گلستان» شیخ سعدی است. در تاریخ ادبیات فارسی میان آثار منثور ادبی و هنری «گلستان» تک تاز است و هیچ اثر دیگری نتوانسته است با آن همپایی کند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به آن اشاره کرد که در طول قرن‌های گذشته بیست تن از شاعران نامور در پیروی از «گلستان» سعدی اقدام به نوشتن اثر کردند، ولی به جز «بهارستان» عبدالرحمان جامی، هیچ یک از آن‌ها به لحاظ زیبایی کلام و عمق اندیشه نتوانستند خود را به سطح «گلستان» سعدی نزدیک کنند.

این استاد دانشگاه ملی تاجیکستان همچنین از سخنان بیدل دهلوی یاد کرد که در وصف بزرگان ادب پارسی نظیر سعدی شیرازی گفته است: آن‌ها به جای رسیده اند که مرغ عنقا (سیمرغ) نمی‌تواند به آنجا برسد.

صالح همچنین گفت که در تاجیکستان نشر آثار سعدی به خط لاتین و سیریلیک از اواخر دهه ۱۹۳۰ آغاز شده و در دهه ۱۹۴۰ تقویت قابل توجهی پیدا کرد و در مراحل بعد، همه ساله آثار شیخ اجل به چاپ رسیده است. با دست یافتن تاجیکستان به استقلال ملی توجه به بزرگان علم و ادب پارسی به مراتب افزایش یافت که بخش زیادی از آثار آن‌ها به صورت مجموعه‌های متعددی موسوم به «اختران ادب» به چاپ رسید.
علاوه بر انتشار این منابع، همچنین دانشمندان تاجیک اقدام به نوشتن مشروحات بر آثار ثنایی، جلال الدین بلخی، حافظ شیرازی، سعدی شیرازی، جلال الدین بلخی، بیدل دهلوی و سایر بزرگان ادب پارسی کردند که از جمله حدود ده نفر از آن‌ها بر «گلستان» سعدی نیز شرح نوشتند.

در ادامه برنامه بدرالدین مقصود استاد برجسته دانشگاه ملی تاجیکستان از دیگر سخنرانان این نشست بود که در موضوع «تحقیق قیاسی و خلاقیت ادبی سعدی و فخرالدین عراقی» صحبت و به آن اشاره کرد که این دو شاعر بزرگ از نظر احوال و آثار مشابهت‌های بسیار زیادی به هم دارند. سعدی و عراقی در یک قرن زندگی کرده اند و اجداد هر دو نیز از علمای اسلامی بوده اند. سعدی لقب «مصلح الدین» و عراقی لقب «فخرالدین» دارد که به نوعی مشابه هم هستند. هردو شاعر بزرگ نیز سال‌های طولانی در سفر بوده اند، در نشر اسلام سهم گرفته اند و با مردم مختلف نشست و برخاست داشته اند که بر آثار آن‌ها تاثیر گذاشته است.

این استاد دانشگاه ملی تاجیکستان یکی دیگر از مشابهت‌های سعدی و عراقی را در تفکر و خلاقیت دارای استقلال آن‌ها دانست. هردو نیز به صورت فرمایشی هیچ کسی را از اهل جاه و جلال نستوده و وصف نکرده اند. فقط یک مورد استثنا است که هم سعدی و هم عراقی به خواست خود اشعاری در ستایش «شمس‌الدین صاحب دیوان جوینی» وزیر اتابکان سروده اند که از دیگر شباهت‌های این دو شاعر نامور می‌باشد.
نکته دیگر مورد یادآوری این دانشمند تاجیک این بود که «شهاب‌الدین ابوحفص عمر سهروردی» پیر طریقت سعدی شیرازی به شمار می‌رفت که در ابتدای راه مرشد فخرالدین عراقی نیز بوده است.

وی همچنین غزل سرای برجسته بودن هم سعدی و هم عراقی را یکی دیگر از وجه اشتراک آن‌ها خواند.

در ادامه برنامه، تعدادی از در دانشجویان دانشگاه ملی تاجیکستان غزلیاتی از آثار ارزشمند سعدی شیرازی قرائت کردند.

در پایان این مراسم، سفیر جمهوری اسلامی ایران ۶۰۰ جلد کتاب متعلق به حوزه ادبیات، تاریخ، تحقیقات ادبی، زبان شناسی، علوم اجتماعی، آثار شعرا و نویسندگان سرشناس ایرانی و همچنین ترکیبی از دایرة المعارف‌ها به شمول دانشنامه جهان اسلام، فرهنگ جامع زبان فارسی، فرهنگ کامل سخن و ... به دانشگاه ملی تاجیکستان اهدا کرد و از استادان و دانشجویانی که در این نشست سخنرانی و از اشعار سعدی شیرازی قرائت کردند، قدردانی به عمل آورد.