جواهرسازی یک رسانه است

به گزارش مجله خبری نگار روح الله شمسی زاده، پژوهشگر دوره دکتری پژوهش هنر دانشگاه تهران و مدرس گروه مجسمه سازی دانشگاه هنر تهران، با اشاره به سیر تحولات صنعت جواهرسازی با رویکرد جواهرات کلاسیک، مدرن و سنتی معتقد است: همواره واژه زیورآلات در جغرافیای ایران تعریف مشخصی داشته است. با دقت به مفهوم جواهرات و زیورآلات، می‌توان گفت به نوعی با یک جنبه خاصی از یک رسانه رو به رو هستیم؛ بنابراین می‌توان گفت صنعت جواهرسازی شاخص‌های یک رسانه را داراست و جواهرسازی خود یک رسانه است.

به گفته این دانش‌آموخته هنر، یکی از جنبه‌های رسانه‌ای بودن این صنعت اینجاست که با نگاهی گذرا به متون مکتوب ایرانی نظیر کتاب «جواهرنامه نظامی» می‌توان گفت، تاکنون عناوین زیادی در حوزه زیبایی شناسی و تکنیکی بودن این صنعت نوشته شده است.

شمسی زاده در این رابطه اظهار کرد: «تزیین و جنبه زیبایی شناسی تنها بخشی از این جریان بوده و در بسیاری موارد صنعت جواهرات جنبه درمانی و حتی آیینی داشته است؛ همچنین در برخی دوره‌های تاریخی زیورآلات کاربرد‌های متنوعی هم در زندگی ایفا کرده است. این نشان می‌دهد که اساساً ما باپدیده‌ای روبرو هستیم که صرفاً بحث زینت در آن مطرح نیست؛ بنابراین نباید تنها به زیورآلات به عنوان یک کانی و سنگ گران بها نگریست که فقط ارزش اقتصادی زیادی دارد؛ چرا که همواره تاریخ در کشور ما این را نشان داده است که ایرانیان از جنبه‌های گوناگونِ زیورآلات استفاده می‌کردند.»

او ادامه داد: «این که بگوییم جواهر تنها به سنگ‌های قیمتی و فلزهایی، چون نقره و طلا محدود می‌شود، تنها یک شایبه است و می‌تواند از ماده‌ای غیر از این‌ها هم تشکیل شود و اتفاقا یک اثر ویژه هم باشد که ارزش طراحی بالایی دارد. با نگاه به جنبه کلاسیک صنعت جواهرسازی می‌فهمیم که جواهر و زیور آلات نوعی هنروری است و صنعتگر و طراح یک مدل را تکرار می‌کند و هنر طراحی اینجا نمود پیدا می‌کند. صنعتگر در این جنبه با تکنیک‌هایی، چون ملیله یا میناکاری و یا هر نوع هنروری دیگری که آمیخته با طلای زردی سفید است می‌خواهد به ارتقای شکل تزیینی محصول بپردازد. اما نگرش مدرنیستی به جنبه یک اثر هنری بودن جواهر اشاره دارد.»

شمسی زاده با اشاره به اینکه چه نگرشی نسبت به جنبه زیورآلات و جواهرات باید انتخاب کنیم، گفت: «اگر نگاه و نگرشمان فراگیرتر و جهان شمول‌تر باشد، هنرمندان بسیاری وارد عرصه می‌شوند، هنرمندانی که جنبه زیبایی شناسی، تزیینی و هنری برای آن‌ها اهمیت دارد و ماده و متریال متنوعی را در ساخت زیورآلات به کار می‌گیرند.»

رئیس هیات مدیره دوره دوازدهم انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران گفت: «اما باید این را هم یادآور شویم که مخاطبان ساده و اغلب مردم می‌خواهند در یک بازدید از بازار جواهر و زیورآلات پاسخ بگیرند و آثار تزیینی زیادی ببینند؛ اما واقعیت قضیه این است که ما نباید هنر و صنعت جواهر سازی را تا سلیقه مخاطبان عام و عموم مردم پایین بیاوریم؛ باید به مفهوم زیبایی شناسی و ماهیت تشکیل دهنده زیورآلات هم توجه کنیم.»

این پژوهشگر عرصه هنر تاکید کرد: «به اعتقاد من باید دانش و هنر‌های دیگر به صنعت جواهرسازی رسوخ پیدا کند و راه برای افرادی که طراح و جواهرساز نیستند هم باز شود چراکه بی شک تاثیر شگرفی در توسعه این صنعت از جنبه هنری آن می‌گذارند. اما صاحبان برند‌ها که جنبه هنروری و تزیینی برای آن‌ها اهمیت دارد عملاً اعتادی به این فرایند ندارند.»

شمسی زاده ضمن انتقاد از اینکه دانش‌های بنیادین هنری نظیر نقاشی و مجسمه سازی در هنر طراحی و صنایع جایگاه محسوسی ندارند، گفت: «امروزه معماران و طراحان صنعتی ما با دانش‌های بنیادی هنری ارتباط زیادی ندارند؛ کدام یکی از آن‌ها دانش مجسمه سازی و نقاشی را درک کرده‌اند تا بتوانند در هنر خودشان و در طراحی‌های خودشان استفاده کنند. در حالی که یکی از رموز نوآوری در هر هنر و صنعتی آمیخته شدن آن با هنر‌های بنیادین است.»