کمک مهارت‌های شناختی به مبارزه با کرونا / تلاش برای کاهش آسیب‌های روانی این بیماری

به گزارش مجله خبری نگار، به نقل از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پژوهش‌ها نشان می‌دهد شیوع بیماری کرونا بر مهارت‌های شناختی افرادی که به ویروس کووید ۱۹ مبتلا شده و بهبود یافته‌اند، تاثیرگذار بوده است.

مطالعه‌ها نشان داد که نقص شناختی در افرادی که علائم تنفسی شدیدتری دارند و در افرادی که تست مثبت آن‌ها تأیید شده است بدتر است. محققان تجزیه و تحلیل خود را برای در نظر گرفتن تفاوت‌ها بر اساس سن، جنس، تحصیلات یا سایر متغیر‌های جمعیت شناختی و اجتماعی یا اقتصادی تنظیم کردند.

نزدیک به ۱۸۵ میلیون نفر در سراسر جهان از بیماری کووید ۱۹ بهبود یافته اند. گزارش علائم شناختی نشان دهنده ایجاد آسیب‌های شناختی به این افراد است.

همچنین ناشناخته بودن این بیماری، مشخص نبودن زمان پایان آن و آسیب‌های ناشی از قرنطینه، زمینه‌ساز مشکلات و آسیب‌های شناختی، عارضه‌های فکری و بسیاری از مشکلات روحی و روانی می‌شود. در مدت شیوع این ویروس، پژوهش‌های متعددی درباره پیامد‌های شناختی آن در جامعه انجام شد و از جنبه‌های مختلف بررسی شده است.

با نگاهی دقیق به وضعیت فعلی مشخص می‌شود که باید شیوع دو بیماری همه گیر را در مورد کرونا در نظر گرفت. یکی همه گیری بیماری جسمی و دیگری همه گیری ترس از این بیماری که ناشی از پاسخی ترسناک به شرایطی نامعلوم است.

کرونا و سوگیری شناختی

سوگیری شناختی یک اشتباه سیستماتیک در قضاوت و تصمیم گیری که ممکن است در نتیجه محدودیت‌های شناختی، عوامل انگیزشی یا سازگاری با محیط‌های طبیعی رخ دهد.

باید در نظر داشت که علاوه بر افرادی که در معرض خطر شدید ابتلا به این بیماری قرار دارند افراد مسن و کسانی که دارای بیماری‌های قبلی از جمله بیماری‌های مزمن تنفسی، بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت هستند سایر افراد نیز دچار این بیماری می‌شوند.

سوگیری‌های شناختی منفی ناشی ترس از شیوع ویروس کرونا پیشگویی‌های نادرست و فاجعه آمیز، نگرش منفی، تعمیم بیش از حد، تفکر دوگانه، شخصی سازی، سرزنش، مقایسه‌های ناعادلانه، پشیمانی افزایش، اما و اگرها، استدلال احساسی، نادیده گرفتن شواهد علمی و... است. اما این سوگیری‌ها می‌تواند به سوگیری‌های دیگری، چون خوش بینی، تعصب عادی، باور‌های آخرالزمانی، فرضیه جهان عادلانه، پذیرش نقش قربانی و فرار از مسئولیت‌ها منجر شود.

تلاش برای کاهش عارضه‌های شناختی ناشی از کرونا

نخستین قدم ایجاد یک ذهنیت انتقادی برای تشخیص اخبار جعلی است و باید زمان مناسبی را برای به روز رسانی اطلاعات منتشر شده توسط منابع معتبر اختصاص دهند. گام دوم این است که یک رویکرد مداخله‌ای مثبت را در کنترل خود ایجاد کرده و روش‌های علمی و دارویی را برای کنترل آسیب‌های شناختی مورد استفاده قرار دهیم.

در همین راستا عوامل استرس زا که باعث بروز اختلالات شناختی در حوزه‌های مختلف یعنی توجه، یادگیری و حافظه و حوزه‌های اجرایی مانند تصمیم گیری و حل مسئله می‌شود، مورد توجه فعالان حوزه علوم شناختی قرارگرفت.

درمان توانبخشی شناختی یک مداخله مفید در ارتقای مهارت‌های شناختی است. این روش تلاش می‌کند عملکرد‌های شناختی را ارتقا بدهد.

این روش درمانی با هدف کاهش اختلالات عملکردی مغز یا کاهش تأثیر ناتوان کننده آن اختلالات انجام شده است و به عنوان روشی مؤثر برای کاهش سوگیری‌های شناختی و افزایش ظرفیت افراد برای پردازش و تفسیر اطلاعات ثابت شده است. این درمان به مدیریت استرس، مداخلات مدیریت استرس شناختی-رفتاری توجه دارد. عملکرد‌های شناختی در افراد سالم نیز می‌تواند بهبود یابد و این شامل جمعیت زیادی است که ممکن است در معرض خطر کرونا قرار دارند.

ارتقای توانمندی‌های شناختی در ایران

در ایران نیز با حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، گام‌های متنوع و متعددی برای ارتقای مهارت‌های شناختی در اقشار گوناگون جامعه و با هدف ایستادگی در برابر آسیب‌های شناختی و روانی کرونا برنامه‌ریزی و انجام شده است.

از جمله این برنامه‌ها می‌توان به برنامه آموزش در مدارس برای پرورش شناختی و نیز روش‌های اجرایی طرح‌ها برای افزایش مهارت‌های شناختی کودکان و نوجوانان دانشجویان و معلمان به حوزه پرورش کودک اشاره کرد.

همچنین حمایت از پژوهش‌های کاربردی در حوزه دانش و روش‌های رفتاری که منجر به کاهش آسیب‌های شناختی کرونا می‌شود از دیگر برنامه‌های حمایتی ستاد در این راستا است.

برگزاری چالشی نوآورانه و فناورانه برای کمک سازمان‌ها در شرایط کرونا یکی دیگر از گام‌ها در مسیر کاهش آسیب‌های کرونا بود. در قالب رقابتی نوآورانه برای شناخت و تحلیل گفتمان و رفتار جامعه ایرانی در بحران کرونا فعالان زیست‌بوم نوآوری و فناوری علوم و فناوری‌های شناختی از جمله متخصصان علوم اجتماعی، روان‌شناسی، اقتصاد و سایر بخش‌ها در قالب تیم‌های دانشگاهی، شرکت‌های دانش بنیان، موسسات فعال و تیم‌های تخصصی در شناسایی و حل این چالش‌ها نقش آفرینی کردند.