چرا زنان بیشتر از مردان به بیماری‌های خودایمنی مبتلا می‌شوند؟

به گزارش مجله خبری نگار، میلیون‌ها نفر از بیماری‌های خودایمنی مانند‌ام‌اس یا آرتریت روماتوئید رنج می‌برند. اما تخمین زده می‌شود که از هر پنج نفر مبتلا به بیماری خودایمنی، چهار نفر زن هستند. برای برخی از اختلالات، این نسبت حتی بیشتر هم هست: به ازای هر نه زن مبتلا به لوپوس، یک بیمار مرد وجود دارد و به ازای هر نوزده زن مبتلا به سندرم شوگرن، یک بیمار مرد وجود دارد. محققان ممکن است بالاخره پاسخ این سوال گیج‌کننده را پیدا کرده باشند که چرا بیماری‌های خودایمنی زنان را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهند: کروموزوم X اضافی آنها.

کروموزوم‌های X برای تعیین جنسیت بسیار مهم هستند. در پستانداران، ماده‌ها معمولاً دو کروموزوم X دارند، در حالی که نر‌ها معمولاً یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y بسیار کوچکتر دارند. کروموزوم Y حاوی چندین ژن فعال است، اما تعداد آنها بسیار کمتر از کروموزوم‌های X است. غیرفعال کردن یکی از این کروموزوم‌های X که به همراه بقیه ژنوم در هسته سلول‌های ماده قرار دارد، بسیار مهم است. در غیر این صورت، سلول‌ها با پروتئین‌های اضافی از کروموزوم X اضافی پر می‌شوند. این فرآیند به عنوان غیرفعال شدن کروموزوم X شناخته می‌شود.

در یک مطالعه جدید که در مجله Cell منتشر شده است، دانشمندان نشان داده‌اند که غیرفعال شدن کروموزوم X با شیوع بیشتر بیماری‌های خودایمنی در زنان مرتبط است. با این حال، این تنها علت این بیماری‌ها نیست و مردان نیز گاهی اوقات از آنها رنج می‌برند.

Xist یک مولکول RNA است که از یک ژن روی کروموزوم X تشکیل شده است و Xist مسئول غیرفعال کردن کروموزوم X است. این ژن فقط در حضور یک کروموزوم X دیگر فعال می‌شود، بنابراین در مردان بیان نمی‌شود. RNA‌ی Xist هنگام رونویسی از DNA، مانند RNA‌ی اکثر ژن‌های فعال، به پروتئین ترجمه نمی‌شود. این نوع خاصی از RNA‌ی طویل غیر کدکننده (lncRNA) است که می‌تواند به DNA متصل شود و بیان ژن‌های دیگر را مسدود کند. بنابراین، Xist می‌تواند یک کروموزوم X را "خاموش" کند، در حالی که کروموزوم X دیگر پروتئین‌هایی را که باید تولید کند، تولید می‌کند.

با این حال، این مطالعه نشان داد که وقتی مخلوطی از lncRNA، کروموزوم‌های X و پروتئین‌های متصل شونده به DNA با هم ترکیب می‌شوند، می‌توانند یک پاسخ ایمنی قوی را ایجاد کنند. کار قبلی این گروه نزدیک به ۱۰۰ پروتئین را شناسایی کرد که به Xist یا مولکول‌های مرتبط با Xist متصل می‌شوند. برخی از این مولکول‌های مرتبط با بیماری‌های خودایمنی مرتبط بوده‌اند و محققان می‌خواستند در مورد این ارتباط و اینکه آیا ممکن است در افزایش میزان بیماری‌های خودایمنی در زنان نقش داشته باشد، اطلاعات بیشتری کسب کنند.

محققان یک مدل موش نر مستعد به بیماری خودایمنی ایجاد کردند که در آن Xist تولید می‌شد. آنها همچنین موش‌هایی را ایجاد کردند که Xist تولید می‌کردند، اما مستعد بیماری خودایمنی نبودند. سپس این موش‌های نر در معرض ماده شیمیایی قرار گرفتند که می‌تواند علائم شبه لوپوس را القا کند. موش‌های نر غیرمستعد علائم خودایمنی را نشان ندادند. با این حال، موش‌های نر مستعد علائم شبه لوپوس را نشان دادند.

دانشمندان اظهار داشتند که این نتایج نشان می‌دهد که Xist به تنهایی ممکن است برای ایجاد بیماری خودایمنی کافی نباشد، اما وقتی با برخی از زمینه‌های ژنتیکی ترکیب شود، می‌تواند به یک مشکل واقعی تبدیل شود. این الزام اضافی همچنین ممکن است توضیح دهد که چرا همه زنان به بیماری‌های خودایمنی مبتلا نمی‌شوند، حتی اگر غیرفعال شدن کروموزوم X یک عامل خطر اصلی باشد.

در بیماری‌های خودایمنی، بیماران آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کنند که زیست‌شناسی خود آنها را هدف قرار می‌دهد. محققان نمونه‌های خون بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی را تجزیه و تحلیل کردند و آنتی‌بادی‌های خودکار متعددی را کشف کردند که با کمپلکس‌های Xist مرتبط بودند. برخی از این آنتی‌بادی‌های خودکار منحصر به بیماری‌های خودایمنی خاص بودند و ممکن است در تشخیص مفید باشند.

دکتر هاوارد چانگ، نویسنده ارشد مطالعه، استاد پوست و ژنتیک و محقق موسسه پزشکی هاوارد هیوز، خاطرنشان کرد: «هر سلولی در بدن یک زن Xist تولید می‌کند، اما برای چندین دهه ما از یک رده سلولی مردانه به عنوان مرجع استفاده کرده‌ایم.» «این رده سلولی مردانه نه Xist و نه کمپلکس‌های Xist/پروتئین/DNA و نه هیچ سلول دیگری را که از آن زمان برای آزمایش استفاده شده است، تولید نکرده است. بنابراین، هر آنتی‌بادی که بیمار ممکن است علیه کمپلکس Xist، که منبع اصلی حساسیت خودایمنی زنان است، داشته باشد، ناشناخته باقی می‌ماند.»