مصرف منطقی دارو یعنی چه؟

به گزارش مجله خبری نگار/بهداشت نیوز، اما پیش از دریافت مناسبترین دارو، ابتدا نیاز به برنامه ریزی مناسبترین درمان است، که خود نیاز به تشخیص صحیح دارد و تشخیص صحیح نیاز به دانش و مهارت پزشک دارد.

در جریان تجویز و مصرف منطقی دارو نخستین خطایی که اغلب اتفاق می‌افتد، مداخله در تشخیص، توسط افراد غیرمتخصص، اعم از خود بیمار یا اطرافیان است.

یکی از مهمترین دسته‌های بیماری ها، بیماری‌های عفونی است. عامل بیماری‌های عفونی می‌تواند باکتری، ویروس، پارازیت و دیگر موارد باشد. از این میان، تنها باکتری‌ها هستند که به آنتی بیوتیک‌ها پاسخ می‌دهند.

بسیاری از بیماری‌های عفونی، به ویژه بیماری‌های ویروسی، خود محدود شونده هستند، یعنی بدون هیچ درمانی خود به خود بر طرف می‌شوند و تنها نیاز به درمان علائم یا درمان‌های حمایتی برای کاهش طول مدت بیماری و یا کاهش علائمی مانند درد، آبریزش و سرفه دارند، اما نه نیاز به آنتی بیوتیک دارند و نه به آن پاسخ می‌دهند.

به عنوان نمونه، عفونت‌های باکتریایی تنها ۳ تا ۱۵ درصد از موارد عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی را تشکیل می‌دهند که تنها پزشک قادر به تشخیص آن است؛ بنابراین در بیش از ۸۵ درصد افرادی که علائم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی را دارند، نیازی به استفاده از آنتی بیوتیک ندارند، چون عامل بیماری آنها ویروسی است که به آنتی بیوتیک پاسخ نمی‌دهد و با مصرف آنتی بیوتیک ها، تنها احتمال بروز مقاومت میکروبی را در اجتماع بالا می‌برند و اجتماع را در مقابل عفونت‌های خطرناک که نیاز به آنتی بیوتیک دارند، خلع سلاح می‌کنند.

مقاومت میکروبی

میکروب‌ها توانائی شگرفی در تطابق خود با محیط و عواملی که حیات آنها را تهدید می‌کند، دارند و با سرعت می‌توانند، با ایجاد تغییر در خود، در مقابل این عوامل، از جمله آنتی بیوتیک، مقاوم شوند.

از طرفی یک آنتی بیوتیک از زمانی که کشف می‌شود تا به بازار داروئی ارائه شود، سفری حدوداً ۲۰ ساله را طی می‌کند؛ از مراحل ابتدایی آزمایشگاهی تا آزمایشات حیوانی و سپس کارآزمایی‌های بالینی در گروه کوچکی از داوطلبان و در نهایت گروه بزرگی از آنها.

از هر ۱۰ هزار مولکولی که برای ساخت آنتی بیوتیک پیشنهاد می‌شود، تنها یک مولکول این مسیر را تا انتها با موفقیت طی می‌کند و به عنوان یک آنتی بیوتیک به بازار معرفی می‌شود؛ بنابراین حفظ کارایی آنتی بیوتیک ها، با تجویز و مصرف منطقی، لازم و صحیح آنها، بسیار اهمیت دارد.

هر بار که باکتری ها، با مصرف و تجویز غیر منطقی، به یکی از این آنتی بیوتیک‌ها مقاوم می‌شوند، جامعه در خطر گسترش یک یا چند بیماری باکتریایی قرار می‌گیرد.

به یاد داشته باشیم که با گسترش جوامع بشری، بشر هر روز بیش از پیش در معرض پاندمی‌های نظیر کرونا قرار می‌گیرد. ایجاد مقاومت میکروبی، احتمال بروز پاندمی میکروبی را افزایش می‌دهد که بشر به دست خویش، خود را در مقابل آن خلع سلاح کرده است.

علاوه بر بروز مقاومت میکروبی، از آنجا که هیچ دارویی بدون عوارض جانبی وجود ندارد، چنین شیوه استفاده از آنتی بیوتیک ها، نه تنها سودی برای فرد ندارد، بلکه احتمال بروز عوارض جانبی را نیز بالا می‌برد.

اشتباه دیگری که برخی در مصرف آنتی بیوتیک دارند، آن است که دوره آنتی بیوتیک خود را تکمیل نمی‌کنند.

مدت و دوره استفاده از برخی از داروها، بستگی به علائم بیماری دارد، اما در مورد آنتی بیوتیک‌ها چنین نیست. اگر بیمار به آنتی بیوتیکی پاسخ مناسب داد، باید دوره درمان با آن آنتی بیوتیک کامل شود، حتی اگر تمام علائم بیمار بر طرف شود؛ در غیر این صورت احتمال مقاومت میکروبی افزایش می‌یابد.

همچنین در نظر داشته باشید که زمان مصرف دارو‌های آنتی‎بیوتیک بایستی سر ساعت و دقیق باشد؛ چون میزان غلظت آنها در خون همواره باید در یک سطح حداقل باشد تا بتوان باکتری مورد نظر را از بین برد.

اگر فاصله میان دوز‌های مصرفی بیش از حد باشد، غلظت خونی آنتی بیوتیک برای مدتی، از حد قابل قبول لازم پایین‌تر می‌آید و این زمان، فرصت مناسبی برای باکتری ایجاد می‌کند که همانگونه که گفته شد، ساختار خود را تغییر داده و نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم شود.