چه کشور‌هایی مجوز خرید جنگنده اف-۳۵ ندارند؟

به گزارش مجله خبری نگار،جت جنگنده F-۳۵ Lightning II بدون شک پیشرفته‌ترین جت جنگنده در بازار بین المللی است (برای F-۲۲ Raptor محدودیت‌های صادراتی وجود دارد). F-۳۵ توسط ده‌ها متحد ایالات متحده در سراسر جهان خریداری شده است، اما ایالات متحده این جت را به هر کشوری نمی‌فروشد. برخی از کشور‌ها مایل به خرید F-۳۵ هستند، اما ایالات متحده به دلایل مختلف فروش جنگنده نسل پنجمی خود به این کشور‌ها را مسدود کرده است (کشور‌های زیر لیست کاملی نیستند). ایالات متحده از جت جنگنده F-۳۵ به شدت محافظت می‌کند و نمی‌خواهد تکنولوژی آن را به خطر بیاندازد – اگرچه به برخی از کشور‌ها اجازه می‌دهد تا F-۳۵ را تحت لیسانس محلی تولید کنند.

ترکیه

شاید معروف‌ترین و پرسروصداترین نمونه از ممانعت آمریکا از فروش F-۳۵، مخالفت این کشور با فروش این جنگنده به ترکیه باشد. ترکیه یکی از اعضای ناتو و متحد و شریک اصلی ایالات متحده در منطقه است. همچنین ترکیه میزبان یک پایگاه بزرگ و عمده نیروی هوایی ایالات متحده، پایگاه هوایی اینجرلیک (که محل استقرار بال ۳۹ پایگاه هوایی و سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی ایالات متحده است) است. ترکیه بخشی از برنامه F-۳۵ بود و هواپیما‌های F-۳۵ را خریداری کرد، حتی اولین فروند‌های بسته سفارشی ترکیه نیز در سال ۲۰۱۸ ساخته شده و آماده تحویل به ترکیه بود.

با این حال، ترکیه بر خلاف خواسته صریح ایالات متحده، سامانه اس-۴۰۰ سام روسیه را خریداری کرد. ایالات متحده به ترکیه هشدار داد که نمی‌تواند اس-۴۰۰ روسی و اف-۳۵ آمریکایی را همزمان در اختیار داشته باشد، زیرا می‌ترسید که اس-۴۰۰ توانایی F-۳۵ را برای شکست دادن سیستم‌های دفاع هوایی روسیه در یک جنگ به خطر بیندازد.

چه کشور‌هایی نمی‌توانند جنگنده اف-۳۵ بخرند؟

ترکیه خرید خود از روسیه را پیش برد و بنابراین ایالات متحده نیز در واکنش به این خرید، ترکیه را در سال ۲۰۱۹ از برنامه توسعه اف-۳۵ اخراج کرد (ترکیه همچنان در تلاش برای بازگرداندن سرمایه گذاری خود در این پروژه است، اما تا سال ۲۰۲۴ توفیقی در این زمینه نداشته است). شش جت از این نوع ساخته شده و به ترکیه تحویل داده شد (اما هنوز در ایالات متحده آمریکا هستند) و همچنان در پایگاه نیروی هوایی لوک در آریزونا در انبار نگهداری می‌شوند. بلومبرگ در ژانویه ۲۰۲۴ گزارش داد که اگر ترکیه از اس-۴۰۰ خود دست بکشد، ایالات متحده آماده است تا ترکیه را به برنامه بازگرداند.

پس از اینکه ترکیه با درخواست سوئد برای پیوستن به ناتو موافقت کرد، ایالات متحده فروش ۴۰ فروند F-۱۶ Block ۷۰/۷۲ جدید به ترکیه را به همراه کیت‌های ارتقاء برای تعداد زیادی از ناوگان F-۱۶‌های موجود این کشور تایید کرد. همچنین ترکیه در حال کار بر روی توسعه جت جنگنده پیشرفته بومی خود (KAAN) است، بنابراین مشخص نیست که ترکیه هنوز چه میزان به پیوستن مجدد به برنامه اف-۳۵ علاقه داشته باشد.

کشور‌های خلیج فارس

کشور‌های حوزه خلیج فارس شامل امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر به دنبال خرید F-۳۵ هستند. پس از توافق ابراهیم که در آن امارات بالاخره اسرائیل را به رسمیت شناخت، ایالات متحده فروش ۵۰ فروند F-۳۵ به امارات را تایید کرد. با این حال، از آن زمان تاکنون، این توافق پیشرفتی نداشته است و در حالی که اسرائیل رسماً اعلام کرد در سال ۲۰۲۰ با این توافق مخالفتی نداشته است، گمان می‌رود که همچنان با این توافق مخالف باشد. بنا بر گزارش ها، امارات از خرید این جنگنده نسل پنجمی ناامید شده و بنا به گزارش‌ها در حال بررسی خرید جت‌های چینی مانند J-۲۰ است.

قطر یکی دیگر از متحدان آمریکا در منطقه است. در حالی که این کشور بسیار کوچک است، نیروی هوایی بزرگ و پیشرفته‌ای با تقریباً ۱۰۰ فروند جت جنگی مدرن ایجاد کرده است. در سال ۲۰۲۰، قطر یک درخواست رسمی برای خرید جت‌های F-۳۵ به ایالات متحده ارائه کرد. با این حال، این درخواست رد شد – گمان می‌رود دلیل آن تا حدی مخالفت اسرائیل و همچنین عربستان سعودی بوده باشد که قطر روابط پیچیده‌تری با آنها دارد.

گفته می‌شود عربستان سعودی نیز علاقه‌مند به خرید F-۳۵ از ایالات متحده است. اوراسیا تایمز گزارش داده که “پیشرفت قابل توجهی” در نهایی کردن قراردادی بدست آمده است که به عربستان سعودی امکان خرید F-۳۵ را خواهد داد. با این حال، مشخص نیست که آیا این قرارداد محقق خواهد شد یا خیر و تاکنون مقاومت‌هایی برای فروش این جت‌ها به عربستان سعودی وجود داشته است. فوربس در سال ۲۰۲۳ گزارش داد که ایالات متحده شرایط سختی را برای فروش F-۳۵ به خاورمیانه تحمیل کرده است – حتی کشور‌هایی که شبکه تلفن همراه ۵ جی هوواوی چین را نصب می‌کنند نیز یک خطر امنیتی محسوب می‌شده و امکان دریافت این جنگنده را نخواهند داشت.

آسیا – تایلند و تایوان

تایلند از سال ۲۰۰۳ به عنوان متحد اصلی ایالات متحده در خارج از ناتو شناخته شده است. اما با این وجود، درخواست تایلند نیز برای خرید این جت جنگنده رد شد. رویترز در ماه می ۲۰۲۳ گزارش داد، «نیروی هوایی این کشور آسیای جنوب شرقی روز پنجشنبه اعلام کرد: ایالات متحده از فروش جنگنده‌های پنهانکار F-۳۵ خود به تایلند به دلیل مسائل مربوط به آموزش و الزامات فنی خودداری کرده است». از آن زمان، به نظر می‌رسد تایلند به جای این جنگنده، گریپن‌های سوئدی را خریداری خواهد کرد.

اعتقاد بر این است که تایوان نیز به خرید F-۳۵ علاقه‌مند است (The Diplomat گزارش داد که تایوان در سال ۲۰۱۸ می‌خواست F-۳۵B را خریداری کند). اما شرایط تایوان بسیار پیچیده است و چنین اقدامی احتمالاً خشم پکن را به دنبال خواهد داشت. ایالات متحده همچنین به طور بالقوه از جاسوسی چین می‌ترسد. در عوض، ایالات متحده ۶۶ فروند F-۱۶V ساخت لاکهید مارتین را در اختیار تایوان قرار داد. نشنال اینترست مدعی شد که ایالات متحده از “… خشمگین کردن پکن و نگرانی از اینکه فناوری حساس این جنگنده‌ها ممکن است به دست جمهوری خلق چین بیفتد” بیم داشته است.