سندرم متابولیک چیست و چگونه میتوان آن را معکوس کرد؟

به گزارش مجله خبری نگار/اکونیوز، سندرم متابولیک گروهی از شرایط است که با هم خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع ۲ و سکته را افزایش می‌دهد؛ همچنین می‌تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی شود، مانند شرایط مربوط به تجمع پلاک در دیواره شریان (آترواسکلروز) و آسیب اندام.

نام‌های دیگر برای سندرم متابولیک عبارتند از:

سندرم X.
سندرم مقاومت به انسولین
سندرم دیس متابولیک

معیار‌های سندرم متابولیک
اگر فردی حداقل سه مورد از موارد زیر را داشته باشد، معیار‌های سندرم متابولیک را دارد:

اضافه وزن شکمی: دور کمر بیش از ۴۰ اینچ در مردان و ۳۵ اینچ در زنان
هیپرتری گلیسیریدمی: سطوح تری گلیسیرید که ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر خون (mg/dL) یا بیشتر است.
سطوح پایین کلسترول HDL: کلسترول HDL کمتر از ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر در مردان و یا کمتر از ۵۰ میلی گرم در دسی لیتر در زنان
سطح قند خون بالا: سطح قند خون ناشتا ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر. اگر ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر باشد، پیش دیابت دارید. اگر بیش از ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر باشد، احتمالاً دیابت نوع ۲ دارید.
فشار خون بالا: مقادیر فشار خون سیستولیک ۱۳۰ میلی متر جیوه یا بالاتر (عدد بالا) و/یا دیاستولیک ۸۵ میلی متر جیوه یا بالاتر (عدد پایین).
همه این شرایط به صورت جداگانه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع ۲ و سکته را افزایش می‌دهد. اما وقتی سه مورد یا بیشتر دارید، خطر شما به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. شما باید تشخیص سندرم متابولیک را به عنوان یک علامت هشدار دهنده ببینید تا سعی کنید جنبه‌های سلامتی خود را تغییر دهید.

سندرم متابولیک چقدر شایع است؟
سندرم متابولیک در ایالات متحده شایع است. از هر ۳ بزرگسال، حدود ۱ نفر به آن مبتلا هستند.

علائم سندرم متابولیک چیست؟
همه جنبه‌های سندرم متابولیک باعث ایجاد علائم نمی‌شوند. بنابراین، علائم شما بسته به اینکه کدام یک از پنج بیماری را دارید، متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا و کلسترول HDL پایین معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کنند.

قند خون بالا (هیپرگلیسمی) می‌تواند برای برخی افراد علائمی ایجاد کند، مانند:

پوست تیره در زیر بغل یا پشت و کناره‌های گردن (آکانتوز نیگریکانس)
تاری دید
افزایش تشنگی (پلی دیپسی)
افزایش ادرار به خصوص در شب
خستگی
در صورت داشتن این علائم به پزشک مراجعه کنید.

علت سندرم متابولیک چیست؟
عوامل متعددی در ایجاد سندرم متابولیک نقش دارند و این یک شبکه پیچیده از عوامل است، اما محققان معتقدند مقاومت به انسولین عامل اصلی این سندرم است.

مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های ماهیچه‌ها، چربی و کبد آنطور که باید به انسولین پاسخ نمی‌دهند، هورمونی که پانکراس شما می‌سازد و برای زندگی و تنظیم سطح گلوکز خون ضروری است.

به چند دلیل، سلول‌های ماهیچه ای، چربی و کبد شما می‌توانند به انسولین پاسخ نامناسبی بدهند. این بدان معنی است که آنها نمی‌توانند گلوکز را از خون شما به طور موثر جذب کنند یا آن را ذخیره کنند. این وضعیت مقاومت به انسولین است. در نتیجه، لوزالمعده شما انسولین بیشتری تولید می‌کند تا بر افزایش سطح گلوکز خون غلبه کند که هیپرانسولینمی نامیده می‌شود.

اگر بدن شما نتواند انسولین کافی برای مدیریت موثر قند خون تولید کند، منجر به قند خون بالا (هیپرگلیسمی) و پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ می‌شود. مقاومت به انسولین و هیپرانسولینمی نیز می‌تواند در موارد زیر نقش داشته باشد:

چاقی
بیماری قلب و عروقی
بیماری کبد چرب
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
موارد زیر همگی می‌توانند به مقاومت به انسولین کمک کنند:

اضافه وزن در اطراف شکم یا داشتن چاقی: چربی بدن مواد شیمیایی (به نام سیتوکین‌های پیش التهابی) آزاد می‌کند که اثر انسولین را کاهش می‌دهد. هرچه چربی اضافی بدن شما بیشتر باشد، می‌تواند بر نحوه عملکرد انسولین تأثیر منفی بگذارد. مطالعات نشان می‌دهد که چربی اضافی بدن در اطراف شکم شما، خطر مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد. چربی احشایی اضافی (چربی اطراف اندام‌های شما) نسبت به چربی اضافی زیر جلدی (چربی زیر پوست) مقاومت بیشتری نسبت به انسولین ایجاد می‌کند. اما هر دو در سندرم متابولیک نقش دارند.
عدم فعالیت بدنی: ماهیچه‌های شما برای عملکرد خود از گلوکز و گلوکز ذخیره شده (گلیکوژن) استفاده می‌کنند. فعالیت بدنی بدن شما را نسبت به انسولین حساس‌تر می‌کند و عضله‌ای می‌سازد که می‌تواند گلوکز خون بیشتری را جذب کند. عدم فعالیت بدنی می‌تواند اثرات معکوس داشته باشد و باعث مقاومت به انسولین شود.
برخی داروها: برخی دارو‌ها می‌توانند باعث مقاومت به انسولین شوند، از جمله کورتیکواستروئیدها، برخی از دارو‌های فشار خون، برخی درمان‌های HIV و برخی دارو‌های روانپزشکی.
ژنتیک: ژن‌هایی که از والدین بیولوژیکی خود به ارث برده اید می‌توانند در ایجاد مقاومت به انسولین نقش داشته باشند. آنها همچنین می‌توانند به چاقی، فشار خون بالا و کلسترول بالا کمک کنند.
تشخیص و آزمایشات
معیار‌های سندرم متابولیک شامل کلسترول پایین HDL، چربی اضافی شکم، قند خون بالا و فشار خون بالا است.

سندرم متابولیک خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع ۲ و سکته را افزایش می‌دهد. اگر حداقل سه مورد از معیار‌ها را داشته باشید، به سندرم متابولیک مبتلا هستید.

پزشک اگر فکر می‌کند در معرض خطر ابتلا به سندرم متابولیک هستید یا به آن مبتلا هستید، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و آزمایش خون را تجویز می‌کند. آنها فشار خون شما را بررسی می‌کنند و ممکن است دور کمر شما را اندازه گیری کنند.

آنها آزمایش‌های خون را درخواست می‌کنند، مانند:

پانل لیپید: این پانل شامل چهار اندازه گیری مختلف کلسترول و اندازه گیری تری گلیسیرید شما است.
پانل متابولیک پایه (BMP): این پانل هشت ماده را در خون شما اندازه گیری می‌کند و یک نمای کلی از سلامت شما ارائه می‌دهد.
آزمایش گلوکز ناشتا: BMP شامل اندازه‌گیری قند خون است، اما اگر برای BMP روزه نگرفته‌اید، ممکن است پزشک از شما آزمایش خونی بگیرد که قند خون شما را بعد از ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا بررسی می‌کند.
اگر حداقل سه معیار از پنج معیار را بر اساس نتایج این آزمایشات و امتحان داشته باشید، به سندرم متابولیک مبتلا خواهید شد.

این آزمایش‌های خون معمولاً آزمایش‌های معمولی هستند. بنابراین، پزشک ممکن است پس از آزمایش‌های معمول به شما بگوید که سندرم متابولیک دارید (یا در معرض خطر برخی بیماری‌ها هستید).

سندرم متابولیک چگونه درمان می‌شود؟
اهداف اصلی درمان سندرم متابولیک کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ در صورتی است که قبلاً به آنها مبتلا نیستید. درمان می‌تواند شامل دارو‌ها و یا تغییر شیوه زندگی باشد.

تغییر سبک زندگی برای مدیریت سندرم متابولیک
تغییرات سبک زندگی کلیدی برای مدیریت شرایطی است که به سندرم متابولیک کمک می‌کند. تغییرات عبارتند از:

حفظ یا تلاش برای رسیدن به وزنی که برای شما سالم است: پزشک شما ممکن است تلاش برای کاهش وزن اضافی را توصیه کند. یک مطالعه نشان داد که کاهش ۷ درصد از وزن اضافی می‌تواند شروع دیابت نوع ۲ را تا ۵۸ درصد کاهش دهد.
ورزش منظم: فعالیت بدنی فواید زیادی دارد که به مبارزه با مقاومت به انسولین کمک می‌کند، می‌تواند به سلامت سیستم قلبی عروقی شما کمک کند و در صورت نیاز ممکن است به کاهش وزن کمک کند. هر گونه افزایش فعالیت بدنی مفید است. اما قبل از شروع یک برنامه ورزشی، از پزشک خود بپرسید که چه سطحی از فعالیت بدنی برای شما مناسب است.
خوردن غذا‌های سالم برای قلب: پزشک یا متخصص تغذیه شما ممکن است توصیه کند از خوردن مقادیر زیاد کربوهیدرات‌ها (که باعث تولید بیش از حد انسولین می‌شود) و مصرف کمتر چربی ناسالم، قند، گوشت قرمز و نشاسته‌های فرآوری شده خودداری کنید. در عوض، آنها احتمالاً توصیه می‌کنند که رژیم غذایی حاوی غذا‌های کامل که شامل سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، ماهی و مرغ بدون چربی بیشتر باشد. رژیم مدیترانه‌ای یکی از نمونه‌های رژیم غذایی سالم برای قلب است.
داشتن خواب با کیفیت: خواب با کیفیت برای سلامت کلی حیاتی است. کمبود خواب و اختلالات خواب (مانند آپنه خواب) می‌تواند سندرم متابولیک را بدتر کند یا در ایجاد آن نقش داشته باشد. اگر مشکل خواب دارید، با متخصص خود صحبت کنید. آنها می‌توانند آزمایشاتی را انجام دهند و درمان یا تغییراتی در روال خواب شما پیشنهاد دهند.
اجتناب یا ترک سیگار: سیگار می‌تواند کلسترول HDL را کاهش و فشار خون را افزایش دهد. همچنین به رگ‌های خونی شما آسیب می‌رساند که می‌تواند منجر به بیماری عروق کرونر شود. اگر سیگار می‌کشید، سعی کنید آن را ترک کنید.
مدیریت استرس: سطوح بالای کورتیزول (هورمون استرس) در مدت زمان طولانی می‌تواند تری گلیسیرید، قند خون و فشار خون را افزایش دهد. استراتژی‌هایی برای مدیریت استرس خود پیدا کنید، مانند ورزش، یوگا، تمرکز حواس یا تمرینات تنفسی.

دارو برای مدیریت سندرم متابولیک
دارو‌ها و درمان‌های مختلف می‌توانند به مدیریت شرایطی که به سندرم متابولیک کمک می‌کنند کمک کنند. آنها عبارتند از:

دارو‌های کلسترول: استاتین‌ها (مهارکننده‌های HMG CoA ردوکتاز) دارو‌های تجویزی هستند که افراد برای پایین آوردن کلسترول خود به سطوح سالم مصرف می‌کنند.
دارو‌های فشار خون: این دارو‌ها (ضد فشار خون) دارو‌های تجویزی هستند که فشار خون شما را به طرق مختلف پایین می‌آورند. به عنوان مثال می‌توان به تیازید، مهارکننده‌های ACE و مسدود کننده‌های کانال کلسیم اشاره کرد.
دارو‌های خوراکی دیابت: این دارو‌ها به روش‌های مختلفی برای کاهش قند خون شما عمل می‌کنند. رایج‌ترین دارو متفورمین است که یک بیگوانید است.
جراحی چاقی: جراحی کاهش وزن دسته‌ای از عمل‌های جراحی است که برای کمک به کاهش وزن افراد مبتلا به چاقی انجام می‌شود. در صورتی که سایر روش‌های کاهش وزن موثر نبوده و اگر چاقی خطر بیشتری نسبت به جراحی برای سلامتی شما داشته باشد، پزشک شما ممکن است جراحی چاقی را توصیه کند.
درمان‌های اختلال خواب: اگر اختلال خواب دارید، درمان‌های خاصی مانند دستگاه CPAP برای آپنه خواب یا قرص‌های خواب برای بی‌خوابی می‌توانند به شما کمک کنند.
روان درمانی: روان درمانی (گفتار درمانی) اصطلاحی است برای انواع تکنیک‌های درمانی که هدف آن کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتار‌های ناسالم است. روان درمانی ممکن است به شما در مدیریت استرس یا درک و تغییر رفتار‌های ناسالم مرتبط با غذا خوردن کمک کند.

آیا می‌توانید سندرم متابولیک را معکوس کنید؟
بله، معکوس کردن سندرم متابولیک امکان پذیر است. تغییرات سبک زندگی می‌تواند کمک زیادی به بهبود سلامت شما کند. دارو‌ها نیز می‌توانند کمک کنند. متخصص با شما همکاری خواهد کرد تا بهترین برنامه را برای شما بیابد.

آیا می‌توانم از سندرم متابولیک جلوگیری کنم؟
شما نمی‌توانید همه عواملی را که در ایجاد سندرم متابولیک نقش دارند، مانند ژنتیک و سن خود، تغییر دهید. اما تغییرات سبک زندگی که می‌تواند به درمان سندرم متابولیک کمک کند، همان مراحلی است که می‌تواند به پیشگیری از آن کمک کند.

اگر سابقه خانوادگی دیابت، فشار خون یا کلسترول بالا دارید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

همچنین مهم است که بازدید‌های معمول با پزشک را برنامه ریزی کنید. پزشک شما می‌تواند سطح کلسترول، تری گلیسیرید، فشار خون و قند خون شما را بررسی کند.

عوارض احتمالی سندرم متابولیک چیست؟
سندرم متابولیک می‌تواند منجر به طیف وسیعی از عوارض شود، از جمله:

بیماری قلبی
تنگی آئورت (زمانی که دریچه آئورت در قلب شما باریک می‌شود و خون نمی‌تواند به طور طبیعی جریان یابد).
فیبریلاسیون دهلیزی (Afib)
بیماری ترومبوآمبولیک، مانند ترومبوآمبولی وریدی
سکته
آسیب اندام، به ویژه آسیب به پانکراس، کبد، کیسه صفرا و کلیه‌ها
برخی از سرطان‌ها مانند سرطان روده بزرگ، سرطان سینه و سرطان پروستات
دیابت نوع ۲
التهاب طولانی مدت و مشکلات سیستم ایمنی
اختلال در نعوظ
عوارض بارداری مانند پره اکلامپسی، اکلامپسی و دیابت بارداری
مشکلات مربوط به تفکر و حافظه
خبر خوب این است که می‌توان سندرم متابولیک را با تغییر شیوه زندگی و دارو‌ها معکوس کرد. هر چه زودتر بتوانید تغییراتی برای محافظت از سلامت خود ایجاد کنید، بهتر است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سندروم متابولیک دارید، مراقبت مداوم بسیار مهم است. برای موارد زیر باید به متخصص مراجعه کنید:

برای نظارت بر وضعیت: ممکن است لازم باشد فشار خون خود را به طور منظم اندازه گیری کنید یا آزمایش‌های خون معمولی برای نظارت بر سطح تری گلیسیرید و کلسترول خود انجام دهید. مطمئن شوید که تمام قرار‌های مراقبت‌های بهداشتی خود را حفظ کنید.
سوال پرسیدن در مورد برنامه درمانی خود: اگر دارو‌های شما عوارض جانبی دارد یا می‌خواهید مصرف آنها را متوقف کنید، به پزشک خود بگویید. همچنین، هر گونه سوال در مورد تغییرات سبک زندگی، مانند برنامه‌های غذایی یا ورزش بپرسید.