در جستجوی حیات موجودات فضایی در منظومه شمسی و سیاره‌های فراخورشیدی

به گزارش مجله خبری نگار، وقتی عظمت این جهان را در نظر می‌گیرد، سخت است باور کنید که ما تنها موجودات زنده هستیم. در کهکشان راه شیری به‌تن‌هایی چند میلیارد سامانه خورشیدی وجود دارد و نیمی از آنها نیز حداقل یک سیاره مشابه زمین دارند. این را هم در نظر بگیرید که چند ترلیون کهکشان در جهان هستی وجود دارد. در این حالت تنها بودن کمی عجیب به‌نظر می‌رسد.

جستجوی حیات بیگانه در جهانی با وسعت باورنکردنی

ما هنوز نتوانسته‌ایم نشانه‌ای از وجود موجودات فضایی پیشرفته دریافت کنیم. اینجاست که پاردادوکس فیزیکدانی به‌نام انریکو فرمی مطرح می‌شود. به‌باور وی احتمال وجود موجودات فضایی در جهانی با این ابعاد فوق‌العاده بالا است؛ اما ما تاکنون نتوانسته‌ایم با آنها ارتباط برقرار کنیم. پس دیگران کجا هستند؟

هرچند این پارادوکس نیز سبب نشده که دانشمندان در جستجوی حیات بیگانه نباشند. آنها از کوچکترین نشانه‌های میکروبی تا ابرسازه‌هایی فوق‌پیشرفته‌ای همچون کره دایسون را در نظر می‌گیرند. اما جستجو برای حیات بیگانه در کدام مکان‌ها انجام شده است و یا در آینده انجام خواهد شد؟

جستجوی حیات بیگانه در منظومه شمسی

تریترون

بزرگترین قمر نپتون مکانی فوق‌العاده عجیب است. چشمه‌های آتشفشانی سطح آن گاز نیتروژن را به بیرون می‌فرستند و در اتمسفر آن هم عناصر سازنده حیات وجود دارند. اخترشناسان گمان می‌کنند که زیر سطح یخی این سیاره اقیانوسی بزرگ از آب وجود داشته باشد.

پیشتر ناسا قصد داشت کاوشگری را برای جستجوی حیات بیگانه در این اقیانوس ارسال کند؛ اما در نهایت تصمیم گرفت بودجه محدود خود را به دو ماموریت برای سیاره زهره اختصاص دهد.

سرس

این سیاره کوتوله حدود یک بیستم پلوتو است و در کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری قرار دارد. در این سیاره کوچک ترکیبات آلی و آب یافته شده است. هرچند متاسفانه اتمسفر آن بسیار رقیق است و به‌همین‌خاطر دمای بسیار پایینی دارد.

کالیستو

کالیستو یکی از گزینه‌های دانشمندان برای جستجوی حیات بیگانه است. بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۳ کاوشگر ناسا در مدار سیاره مشتری حضور داشت و توانسته بود اطلاعاتی را درباره یکی از بزرگترین قمر‌های این سیاره به‌دست آورد. شواهد نشان می‌دهند که اتمسفر کالیستو دارای هیدروژن، دی‌اکسید کربن و اکسیژن است و زیر سطح آن نیز آب به‌صورت مایع وجود دارد.

آزآنس فضایی اروپایی در سال ۲۰۲۳ کاوشگر JUICE را برای بررسی احتمال وجود موجودات زنده در این جرم آسمان به فضا فرستاد. جوس در سال ۲۰۳۱ به کالیستو خواهد رسید.

سیاره زهره

شاید کمی عجیب به‌نظر برسد، اما هنوز احتمال وجود حیات در سیاره زهره وجود دارد. دانشمندان وضعیت سیاره زهره را جهنمی توصیف می‌کنند؛ بنابراین قطعا در جستجوی حیات بیگانه پیشرفته نخواهند بود. هرچند گزینه وجود حیات میکروبی رد نمی‌شود. برخی گاز‌های موجود در اتمسفر این سیاره نیز به همین موضوع اشاره دارند. ناسا قصد دارد در آینده نزدیک ماموریت‌های +DAVINCI و VERITAS را به این سیاره ارسال کند.

اروپا

شاید بهترین مکان برای جستجوی حیات بیگانه در منظومه شمسی اروپا باشد. اروپا چهارمین قمر بزرگ سیاره مشتری محسوب می‌شود و سال‌ها توجه دانشمندان را به‌خود جلب کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که زیر سطح یخی این قمر اقیانوس بزرگی از آب‌شور وجود دارد. میزان آب موجود در این اقیانوس دو برابر کل آب‌های کره زمین است. دانشمندان احتمال می‌دهند که حیات در این اقیانوس وجود داشته باشد؛ اما هنوز میزان پیچیدگی آن مشخص نیست.

جستجوی حیات بیگانه در سیاره‌های فراخورشیدی

اچ‌دی ۱۱۰۰۶۷

به‌لطف تلسکوپ‌های قدرتمندی همچون جیمز وب می‌توانیم سیاره‌های خارج از منظومه شمسی را نیز بررسی کنیم. اچ‌دی ۱۱۰۰۶۷ نام یک سامانه خورشیدی است که در آن ۶ سیاره کوچکتر از نپتون وجود دارند. دانشمندان گمان می‌کنند که این سامانه می‌تواند مکان مناسبی برای جستجوی حیات بیگانه باشد.

متاسفانه تاکنون هیچ نشانه‌ای از وجود تمدن‌های بیگانه در این سامانه یافت نشده است؛ اما نباید فراموش کرد که تجهیزات بشر نیز در این زمینه چندان پیشرفته نیستند.

کپلر ۱۶ b

اگر در این سیاره باشید، هنگام غروب دو آفتاب را در آسمان مشاهده خواهید کرد. به‌بیانی دیگر کپلر ۱۶ b در مدار حرکتی خود به‌دور دو ستاره می‌چرخد. البته دانشمندان در کپلر ۱۶ b به جستجوی حیات بیگانه نخواهند پرداخت؛ زیرا فوق‌العاده سرد است. هرچند اخترشناسان بر این باور هستند که سامانه‌های دو ستاره‌ای می‌توانند به احتمال ۶۰ درصد میزبان سیاره‌هایی با امکان پشتیبانی از حیات باشند.

تراپیست ۱

اخیرا توجه جیمز وب در جستجوی حیات بیگانه به سامانه‌ای فراخورشیدی معطوف شده است. این سامانه میزبان هفت سیاره در ابعاد زمین است و ۳۹ سال نوری با ما فاصله دارد. جذاب‌ترین گزینه در میان آنها نیز سیاره چهارم است که تراپیست ۱ نام دارد.

پروکسیما قنطورس بی

پروکسیما بی تنها ۴.۲ سال نوری با زمین فاصله دارد و از این نظر نزدیک‌ترین سیاره فراخورشیدی به ما محسوب می‌شود. این سیاره در قفل گرانشی اسیر شده است که یعنی همیشه یک سمت آن مقابل ستاره میزبان قرار دارد. پروکسیما بی در کمربند حیات ستاره خود قرار گرفته؛ بنابراین ممکن است میزبان آب به‌صورت مایع باشد. هرچند این احتمال نیز وجود دارد که تشعشعات شدید اتمسفر این سیاره را کاملا نابود کرده باشند.

کپلر ۱۸۶ f

در سال ۲۰۱۴ بود که دانشمندان موفق شدند اولین سیاره مشابه زمین را در کمربند حیات یک ستاره پیدا کنند. اگر روزی شرایط برای سفر انسان به کپلر ۱۸۶ f فراهم شود، قطعا تعجب خواهید کرد. چراکه به‌خاطر نحوه انعکاس نور گیاهان به رنگ قرمز، بنفش و مشکی خواهند بود.

کپلر ۲۲ b

دانشمندان در جستجوی حیات به سیاره کپلر ۲۲ b نیز توجه ویژه‌ای دارند. میانگین دمای این سیاره ۱۶ درجه سانتی‌گراد است و ابعاد آن به ۲.۴ برابر زمین می‌رسد. همچنین در سطح سیاره اقیانوسی از آب مایع وجود دارد. اگر روزی به این سیاره سفر کنیم، باید ۱۴۵ روز نور خورشید را تحمل کرده و سپس با ۱۴۵ روز تاریکی کنار بیاییم.

کپلر ۴۵۲ b

عمر کره زمین به ۴.۵ میلیارد سال می‌رسد؛ اما سیاره کپلر ۴۵۲ b از ۶ میلیارد سال پیش در جهان حضور داشته است. این سیاره حدود ۶۰ درصد از زمین بزرگتر است و در کمربند حیات ستاره‌ای مشابه خورشید قرار دارد؛ بنابراین عجیب نیست که دانشمندان در جستجوی حیات بیگانه به این سیاره توجه کرده‌اند.

سیاره K۲-۱۸b

این سیاره فراخورشیدی ۱۲۰ سال نوری با ما فاصله دارد و دو برابر از زمین بزرگتر است. همچنین به‌نظر می‌رسد جرم این سیاره حدود ۸.۶ برابر زمین باشد. گوشته سیاره K۲-۱۸b از یخ فوق‌العاده فشرده ساخته شده است و در اتمسفر آن نیز حجم زیادی از هیدروژن دیده می‌شود. با وجود این تلسکوپ جیمز وب توانسته عناصر شکل‌دهنده حیات را در اتمسفر این سیاره کشف کند.

کپلر ۳۸

کپلر ۳۸ نام یک سامانه سیاره‌ای است که در آن دو سیاره به دور همدیگر می‌چرخند. این دو سیاره در کمربند حیات ستاره خود قرار دارند و می‌توانند میزان آب به‌صورت مایع باشند. جستجوی حیات بیگانه در این سامانه می‌تواند با نتایج جذابی همراه باشد.

تل ۷۱۵ b

داشمندان این سیاره را در اوایل سال ۲۰۲۴ کشف کرده‌اند. سیاره‌ای که تنها ۱۳۷ سال نوری با ما فاصله دارد و در محدوده حیات ستاره خود قرار گرفته است. سیاره TOI-۷۱۵b از زمین بزرگتر است؛ اما ساختاری کاملا مشابه سیاره ما را دارد. جالب است بدانید که هر سال در این سیاره تنها ۱۹ روز طول می‌کشد. تل ۷۱۵ b یکی از گزینه‌های جدی اخترشناسان برای جستجوی حیات بیگانه محسوب می‌شود.

جستجوی حیات بیگانه در مناطق عجیب

مناطق سایه‌مرز

تصور کنید برای رفتن از قسمت تاریک به روشن سیاره خود مجبور باشید نصف جهان را سفر کنید. برخی سیاره‌ها جوری اسیر نیرو‌های گرانشی شده‌اند که همیشه فقط یک سمت آنها به‌سمت ستاره میزبان قرار می‌گیرد؛ بنابراین نیمی از سیاره همیشه روشن است و نیمی دیگر در تاریکی به‌سر می‌برد. هرچند مناطق باریکی نیز وجود دارند که به‌عنوان مرز این‌دو شناخته می‌شوند.

برخی از دانشمندان گمان می‌کنند که مناطق سایه مرز می‌توان بهترین گزینه برای جستجوی حیات بیگانه باشد. این مناطق از یک سیاره غیرقابل سکونت نیز می‌تواند میزبان موجودات زنده باشد.

ستاره در حال مرگ

در اوایل سال ۲۰۲۳ دانشمندان متوجه ستاره‌ای در کهکشان مسیه ۱۰۱ شدند که مراحل پایانی عمر خود را سپری می‌کرد. ستاره موردنظر ۲۵ میلیون سال نوری با ما فاصله داشت؛ اما انفجار نوع دو ابرنواختر را تجربه می‌کرد. به‌همین‌خاطر حتی از فاصله زیاد هم به‌راحتی دیده می‌شد. همین نیز باعث شد که برخی دانشمندان در فکر فرو روند: شاید موجودات فضایی نیز می‌دانند که چنین رخدادی توجه ما را جلب خواهد کرد.

آنها پیشنهاد کردند که ما باید در جستجوی حیات بیگانه به سامانه‌های خورشیدی نزدیک ابرنواختر توجه کنیم. سپس سیاره‌هایی که میتوانند میزبان حیات باشند را زیر ذره‌بین قرار دهیم. شاید تمدن‌های پیشرفته فضایی در آنها ساکن باشند و بخواهند به ما پیامی ارسال کنند.

مرکز کهکشان ما

تصور کنید یک موجود فضایی پیشرفته هستید و می‌خواهید وجود خود را به سایر تمدن‌ها اعلام کنید. در این حالت بهترین مکان برای شما مرکز کهکشان راه شیری خواهد بود؛ زیرا به‌شما امکان ارسال پیام به طیف گسترده‌ای از سامانه‌های خورشیدی را می‌دهد. همین سبب شده که برخی دانشمندان تلاش برای جستجوی حیات بیگانه را به این نقطه از جهان معطوف کنند.

آنها به پالس‌های خاصی از این منطقه گوش می‌دهند که نسبت به سیگنال‌های پس‌زمینه فضایی متفاوت هستند و معمولا توسط انسان در رادار استفاده می‌شود.

زباله‌های فضایی

انسان توانسته در مدت کوتاه حضور خود در فضا، اطراف کره زمین را پر از زباله‌های گوناگون کند. البته تمامی زباله‌هایی که در اطراف کره زمین شناور هستند، منشاء انسانی ندارند، بلکه برخی از آنها تکه‌های سیارکی ریز و درشت هستند. هرچند شاید برخی از آنها باقیمانده‌های فناوری بیگانگان باشند.

برخی دانشمندان گمان می‌کنند که شاید بخش‌های جداشده از فناوری‌های پیشرفته موجودات فضایی پس از سال‌ها در مدار زمین گرفتار شوند. در این حالت جستجوی حیات بیگانه می‌تواند از اطراف خود ما شروع شود.

اوموآموآ

در سال ۲۰۱۷ بود که اخترشناسان متوجه شدند یک جرم عجیب در حال گذر کردن از جلوی خورشید است. بررسی‌های بیشتر نشان داد که اوموآموآ به یک سامانه خورشیدی دیگر تعلق داشته و پس از سفری طولانی به این نقطه از کهکشان رسیده است. در آن زمان یکی از دانشمندان اخترفیزیک دانشگاه هاروارد گفت که شاید اوموآموآ بازمانده تجهیزات یک تمدن بسیار پیشرفته باشد. به‌همین‌خاطر باید با ارسال فوری یک کاوشگر مورد بررسی قرار بگیرد.

هرچند بقیه دانشمندان با نظر وی مخالف بودند و اعلام می‌کردند که تلسکوپ‌ها هیچ نشانه‌ای را از مصنوعی‌بودن اوموآموآ نشان نمی‌دهند.

خورشید

اگر یک تمدن هوشمند بخواهد پیامی را به ما ارسال کند، احتمالا از خورشید همچون نودی در یک اینترنت فضایی غول‌پیکر استفاده خواهد کرد. گرانش فوق‌العاده قوی ستاره‌ها سبب می‌شود که حتی نور نیز خم شود. در نتیجه گویی چیزی همچون یک ذره‌بین فضایی را دارید که می‌تواند ارسال و دریافت سیگنال برای مسافت‌های فوق‌العاده زیاد را ممکن کند.

برخی از دانشمندان قصد داشتند خورشید را در جستجوی پیام‌های احتمالی حیات بیگانه مورد بررسی قرار دهند. هرچند هنوز در این زمینه موفق نشده‌اند.

جهان‌های موازی

بله نظریه جهان‌های موازی هنوز اثبات نشده است و البته راهی هم برای جستجوی حیات بیگانه در جهان‌های دیگر نداریم. هرچند این موضوع باعث نمی‌شود که دانشمندان از تلاش‌کردن دست بردارند. گروهی از دانشمندان یک شبیه‌سازی کامپیوتری عظیم را انجام دادند تا ببینند کدام‌یک از انواع جهان می‌تواند میزبان حیات باشد.

نتیجه نشان داد که حتی در جهان‌هایی با حجم بسیار زیاد انرژی تاریک می‌توان حیات بیگانه را یافت. چیزی که تا پیش از این غیرممکن به‌نظر می‌رسید. برای یادآوری باید گفت انرژی تاریک همان نیروی اسرارآمیزی است که سبب گسترش جهان ما شده است.

سیاه چاله

طبیعتا دانشمندان گمان نمی‌کنند که جستجوی حیات بیگانه درون سیاه چاله اقدامی عقلانی باشد. هرچند ممکن است تمدن‌های فوق‌العاده پیشرفته فضایی از این غول‌های فضایی به‌عنوان منابع بی‌پایانی از انرژی بهره برند. در صورتی که موجودات فضایی از این روش استفاده کنند، ممکن است نشانه‌هایی را در اطراف افق رویداد سیاه‌چاله باقی بگذارند.

طبیعتا بررسی افق رویداد و مناطق پس از آن هیچ فایده‌ای ندارد، زیرا گرانش شدید سیاه‌چاله هرگونه ماده و انرژی را محو خواهد کرد. هرچند اگر کمی از آن فاصله بگیریم، شرایط بهتر خواهد شد. جالب اینجاست که برخی دانشمندان گمان می‌کنند که ممکن است ما همین الان نیز نشانه‌هایی از حیات بیگانه را در اطراف سیاه چاله‌ها دیده باشیم.

جمع‌بندی

ما هنوز در ابتدای راه خود برای کاوش‌های فضایی هستیم و نتوانسته‌ایم چندان از حیاط خلوت فضایی خود خارج شویم. انسان در بهترین حالت توانسته روی ماه قدم بزند و کاوشگر‌های ساخت بشر نیز تنها توانسته‌اند از مرز منظومه شمسی رد شوند. وقتی عظمت جهان را به‌خود یادآوری کنید، متوجه می‌شوید که تلاش‌های انسان تا چه میزان محدود بوده است.

همچنین ما هنوز نمی‌دانیم که دقیقا باید دنبال چه‌چیزی باشیم. انسان تنها با یک نوع حیات آشنایی دارد و تلاش دارد جستجوی حیات بیگانه را نیز با توجه به آن انجام دهد. هرچند شاید موجودات فضایی به‌صورتی کاملا متفاوت تکامل یافته باشند. آنها شاید از فناوری‌های کاملا متفاوتی استفاده کنند که اصلا برای ما قابل درک نباشد.

مورد دیگری که باید در نظر گرفت مقیاس بزرگ کیهان و عمر کوتاه تمدن انسانی است. زمین ۴.۵ میلیارد سال عمر دارد؛ اما تنها حدود ۶۰۰ میلیون سال پیش توانسته میزبان حجم بالایی از اکسیژن باشد. از آن زمان کم‌کم موجودات بزرگ شکل گرفتند تا اینکه حدود ۳۵۰ هزار سال پیش انسان هوشمند اولیه به‌وجود آمد. ما در زمانی کوتاه نمی‌توانیم گذشته و حال جهانی با قدمت بیش از ۱۳ میلیارد سال را بررسی کنیم. مخصوصا اینکه رخداد‌های فضایی می‌توانند به‌راحتی تمامی نشانه‌های یک تمدن را نابود کنند.

این موارد و موارد بسیار زیاد دیگر همگی نشان می‌دهند که جستجوی حیات بیگانه کاری فوق‌العاده سخت به‌نظر می‌رسد. کاری که ممکن است در آینده نزدیک به نتیجه نرسد. هرچند با وجود اینها، دانشمندان به تلاش خود ادامه می‌دهند تا ثابت کنند که ما تنها نیستیم. 

منبع:اینفو